فلسفه ملاصدرا
نقش حمل محیط و محاط در تبیین نظریه وحدت شخصی وجود

محمد دانش نهاد؛ محمد حسن وکیلی

دوره 10، شماره 2 ، شهریور 1401، ، صفحه 1-16

https://doi.org/10.30473/pms.2019.47197.1712

چکیده
  وحدت شخصی وجود یکی از نظریات اساسی و چالش‌برانگیز در حوزه تبیین نحوه ارتباط خداوند با مخلوقات است. مدعای این تحقیق آن است که تنها از طریق حمل محیط و محاط می‌توان به تبیین صحیح این نظریه پرداخت؛ به گونه‌ای که نه همه‌خدایی لازم آید و نه شأن مخلوقات و خداوند متعال به یکدیگر سرایت کند. ارکان این حمل متشکل از سه ضلع محیط، محاط و احاطه است. ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
نظام سازی عرفان اجتماعی؛ هویت شناسی و هدف گذاری، با تاکید بر اندیشه امام خمینی(ره)

محمد اسماعیل عبداللهی؛ حسن رمضانی

دوره 11، شماره 1 ، اسفند 1401، ، صفحه 1-16

https://doi.org/10.30473/pms.2020.52565.1779

چکیده
  به منظور فهم، استنباط و ابلاغ پیام­های باطنی و عرفانی اسلام در مقیاس تمدنی، ضروری است تا نگرش سیستمی در ساحت­ باطنی اسلام و نظام عرفانی دین تحقق پیدا کند تا در فضای مطالعه، مقایسه و رقابت، کارآمدی و اثربخشی عرفان اسلامی در صحنه مدیریت زندگی اجتماعی بشر به شایستگی جلوه نماید. این تحقیق از نوع پژوهش­­های توسعه­ای و با بهره­گیری ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
تأویل هنجارمحور در حکمت متعالیه

محمدرضا ارشادی‌نیا

دوره 3، شماره 2 ، خرداد 1394، ، صفحه 7-22

چکیده
  تأویل در حوزة معرفت‌شناسی دینی، کلامی، فلسفی و عرفانی از واژه‌های پرکاربرد و پرتأثیر است. حکمای متعالی و عرفای محقق قلمرو تأویل را به حوزة هستی‌شناسی نیز مرتبط دانسته و سرچشمة تأویل در حوزة الفاظ و مفاهیم را در این مبدأ مستقر دیده‌اند. بیان ربط این دو حوزه از اهداف مهم حکمای متعالی در تفسیر متون دینی است که پیشاپیش سبب زدودن شبهات ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
شباهت ها و تفاوت های هستی شناختی و معرفت شناختی پیامبر اسلام با سایر انسان ها از دیدگاه ملاصدرا

فریبرز احمدی نژاد؛ مرضیه اخلاقی؛ سید علی علم الهدی؛ افلاطون صادقی

دوره 4، شماره 1 ، آذر 1394، ، صفحه 7-23

چکیده
   پیامبرشناسی در حکمت متعالیه متمایز از دیگر نظر‌ها و مکاتب است. ملاصدرا اگرچه بسان سایر متفکران پیامبر را از نوع بشر می‌داند، اما از سوی دیگر، بر پایة حرکت جوهری استدلال می‌کند که پیامبر از جایگاهی برخوردار می‌شود که با انسان‌های دیگر قیاس‌ناپذیر است. در همین زمینه، سؤال اصلی نگارنده این است که شباهت‌ها و تفاوت‌های پیامبر ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
نقد و بررسیِ مبانیِ اثبات «وجود رابط»

علی افضلی

دوره 4، شماره 2 ، خرداد 1395، ، صفحه 7-17

چکیده
  در برخی قضایا و در برخی زبان‌ها (مانند زبان فارسی)، افزون بر موضوع و محمول، واژه‌ای (مانند «است») وجود دارد که «ربط» یا «رابط» نام دارد. بسیاری از فلاسفۀ اسلامی، حقیقتِ «ربط» را مرتبه‌ای از مراتب «وجود» می‌دانند و از این رو از آن به «وجود رابط» تعبیر می‌کنند.  این نظریه مبتنی بر مبانی و مقدماتِ خاصی ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
مفاهیم اعتباری در حکمت اشراقی و حکمت صدرایی: پژوهشی تطبیقی دربارة معقول ثانی از دیدگاه شیخ اشراق و علامه طباطبایی

اسداله آژیر؛ معصومه سورنی

دوره 3، شماره 1 ، آذر 1393، ، صفحه 9-24

چکیده
  بحث مفاهیم اعتباری یا معقول ثانی از مباحث محوری در فلسفة اسلامی است که تمرکز و تأکید شیخ اشراق بر آن، یک نقطة عطف محسوب می‌شود. علامه طباطبایی نیز به‌عنوان نمایندة بارز حکمت صدرایی در دوران معاصر، به تبیین این بحث در چارچوب حکمت متعالیه پرداخته است. آرای دو حکیم، در ملاک تشخیص مفهوم اعتباری، تعریف و تقسیم مفاهیم اعتباری، نحوة وجود ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
نقدهای علامه حسن‌زاده‌ آملی بر براهین «تناهی ابعاد اجسام»

مرضیه اخلاقی؛ مسعود میشکار مطلق

دوره 5، شماره 1 ، آذر 1395، ، صفحه 11-22

چکیده
  مسئلة تناهی یا عدم تناهی عالم طبیعت که از جمله مسائل مطرح شده در هندسه و طبیعیات قدیم بوده، یکى از مسائل فلسفى به‌شمار می‌رود که با استعانت و استمداد از قضایاى ریاضى مبرهن شده است. غرض از بیان این مسئله، اثبات محدودیت عالم جسم و جسمانى و تعیین پایان و منتهی‌الیه جهان ماده و عالم طبیعت بوده است؛ اما نه از این حیث که چون هر جسمی ابعاد ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بررسی نقد سیدعبدالأعلی سبزواری بر مبانی توحید در حکمت متعالیه

مصطفی مومنی؛ مهدی افچنگی

دوره 5، شماره 2 ، خرداد 1396، ، صفحه 11-23

چکیده
  فلسفه اسلامی، با صدر المتألهین شیرازی (ره) در نتیجه قول به اشتراک معنوی وجود، تشکیک و اصالت آن و تحت تأثیر اندیشه عرفا، با تفسیری از توحید آشنا شد که از آن به بعد نظر غالب حکما در این بحث گردید. این نظریه همان وحدت وجود است که صدرالمتألهین، با تبیین آن بر اساس مبانی فلسفه خویش، آن ‌را به عنوان ناب-ترین نظریه توحید به فلسفه اسلامی عرضه ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
ارزیابی توجیه روایی کیفیت معاد جسمانی در دیدگاه حکیم آقاعلی مدرس

محمدرضا ارشادی‌نیا

دوره 6، شماره 1 ، آذر 1396، ، صفحه 11-24

چکیده
  حکیم آقاعلی مدرس در بین حکمای متعالی از جهت برخورداری از حس نوآوری، جایگاهی ویژه دارد. او رویکرد نوآوری را در نظریه چالشبرانگیز معاد جسمانی، با الهام از روایتی پی می‌گیرد که همۀ فضای نظریه‌پردازی او را به خود اختصاص داده و قواعد عقلی نظام متعالی را برای شرح این روایت و بهره‌های اثباتی معاد جسمانی به‌کار می‌گیرد. همگرایی و هم‌سازی ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بازخوانی نظریه حدوث جسمانی نفس در پرتو نظریه نوخاسته گرایی

محمدجعفر جامه بزرگی؛ محمد سعیدی مهر؛ رضا اکبری

دوره 6، شماره 2 ، خرداد 1397، ، صفحه 11-24

چکیده
  براساس نظریۀ نوخاسته­گرایی، ذهن به‌طور بدیع و پیش‌بینی‌ناپذیری از بدن فیزیکی ظهور می‌کند و وابسته به آن است، در عین حال غیرقابل تقلیل به مغز یا هر گونه سیستم فیزیکی برآمده از آن است. یکی از قرائت‌های مهم نوخاسته‌گرایی، نوخاسته‌گرایی جوهری است که در بسیاری از شاخصه‌ها با نظریۀ حدوث جسمانی نفس قرابت دارد. از این‌رو به نظر می‌رسد ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
ذی شعور بودن جمادات در حکمت متعالیه

علی محمد برنا؛ حسین اسا

دوره 7، شماره 1 ، آذر 1397، ، صفحه 11-26

https://doi.org/10.30473/pms.2018.4986

چکیده
  یکی از مسائلی که در میان فلاسفه و عرفا مطرح می‌شود، علم و شعور موجودات مادی است. همۀ فیلسوفان معتقدند انسان موجودی مدرِک است، اما در اینکه مادیات نیز از چنین ادراکی برخوردار باشند، اتفاق نظر وجود ندارد. برخی از فلاسفه معتقدند اجسام به‌خاطر مادی بودنشان، از یکدیگر غایبند و این غیبت به‌معنای نداشتن علم و ادراک به خود و به دیگران است. ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
تبیین مسئلۀ «امکان حرکت در مجردات» و پاسخ به اشکالات پیرامون آن

حسین اسلامی؛ عبدالله نصری

دوره 7، شماره 2 ، خرداد 1398، ، صفحه 11-20

https://doi.org/10.30473/pms.2019.4994

چکیده
  یکی از مسائل مهم فلسفی در مبحث حرکت، مسئلۀ «امکان یا امتناع حرکت در مجردات» است. این مسئله پیوند وثیقی با مسئلۀ وجود عینی هیولا و مادۀ المواد دارد. فیلسوفان مشائی با براهینی همچون «برهان قوه و فعل» و «برهان فصل و وصل»، تلاش کرده‌اند اثبات کنند که هیولای اولی وجود عینی در عالم جسمانیات دارد؛ از سویی دیگر، آنها حرکت را ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
نارسایی نظریه وحدت تشکیکی وجود

باقر حسین لو

دوره 8، شماره 1 ، آذر 1398، ، صفحه 11-28

https://doi.org/10.30473/pms.2020.5000

چکیده
  مطابق اصول و مبانی نظریۀ وحدت تشکیکی وجود،‌ از آنجایی که در این نظریه وجود امری اصیلِ حقیقی است و در این وجودِ اصیلِ حقیقی، تشکیک راه دارد، سلسله مراتبی از وجودها (موجودات)، تحقق دارند که وجودِ آنها همگی اصیل و حقیقی است. از این­رو، سؤال اساسی این است که این نظریه با چه نارسایی‌هایی روبرو است؟ آیا بر بنیاد اصول نظریۀ وحدت تشکیکی وجود، ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بررسی آراء صدرالمتألهین پیرامون نحوه پیدایش کثرات از واحد متعال با تکیه بر نقد قاعده الواحد

علیرضا آزادگان؛ مهدی عظیمی

دوره 8، شماره 2 ، شهریور 1399، ، صفحه 11-35

https://doi.org/10.30473/pms.2018.34133.1519

چکیده
  شاید بتوان گفت صدرالمتألهین شیرازی در آثار خود، به آراء همه حکمای پیش از خود درباره کیفیت صدور کثرت از وحدت اشاره نموده است. از این‌رو تحلیل نظر حقیقی او پیرامون این مسئله دشوار به نظر می‌رسد. با این همه، ما در این مقاله سعی نموده­ایم با مراجعه به کتب او، همه نظراتی که او در این‌باره عنوان داشته را گردآورده و مورد نقد و بررسی قرار ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بررسی غایت‌مندی افعال طبیعی و تبیین نوآوری‌های ملاصدرا

محمود آهسته؛ زهرا کاشانیها

دوره 9، شماره 1 ، آذر 1399، ، صفحه 11-20

https://doi.org/10.30473/pms.2018.39365.1584

چکیده
  این مقاله ابتدا با دیدگاه‌های مربوط به اثبات یا انکار غایتمندی طبیعت مواجه می‌شود و سپس ملاک مثبتین غایت‌مداری طبیعت را تبیین می‌کند. مقاله با روش عقلی‌ـ‌تحلیلی به این نتیجه می‌رسد که جمهور حکمای قبل از ملاصدرا، از آنجا که منکر علم و شعور افعال طبیعی بوده‌اند، نتوانسته‌اند علت غایی را برای فاعل طبیعی اثبات کنند ولی ملاصدرا و ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
واکاوی تصویرسازی ملاصدرا از اخلاق برپایه رویکرد سنجش‌گرایانه فلسفی در پرتو آراء اندیشمندان

فرشته ابوالحسنی نیارکی؛ هاشم قربانی

دوره 10، شماره 1 ، اسفند 1400، ، صفحه 11-23

https://doi.org/10.30473/pms.2019.44447.1673

چکیده
  ملاصدرا تعریفی از اخلاق ارائه کرده است که براساس طبقه‌بندی این جستار، تعریف به صفات درونی و ملکه‌انگاری اخلاق است، اما ملکه نزد وی که بنابر حرکت جوهری قائل به صورت باطنی متمایز در هر مرتبه است، متمایز از ملکه‌ی پارادایم مشائی است. این مقاله با گذار از تحلیل تعریف وی، در پرتو گفتگوی اثربخش میان صدرا و اندیشمندان، مقایسه تطبیقی و تحلیل ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
جایگاه قاعده الواحد در آراء محقق اصفهانی(ره)

مریم اردشیر لاریجانی (نویسنده مسئول)؛ روح الله فروغی

دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1400، ، صفحه 11-21

https://doi.org/10.30473/pms.2020.46111.1696

چکیده
  قاعده «الواحد» از قواعد معروف فلسفی است که مورد پذیرش  فیلسوفان قرار گرفته است امّا متکلّمانی همچون غزالی و فخر رازی  این قاعده را نپذیرفته و در ردّ آن کوشیده اند. مهم ترین ادله بر اثبات قاعده از سوی بوعلی ارائه گردیده و پس از او نیز تلاش هایی در تقویت این ادله و پاسخ به اشکالات بر آن، صورت یافته است محقق اصفهانی نیز که قاعده ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
فرآیند تکاملی آفرینش از دیدگاه ملاصدرا

کوکب دارابی؛ سیدمرتضی حسینی شاهرودی؛ عباس جوارشکیان

دوره 12، 1 (پاییز و زمستان 1402) ، بهمن 1402، ، صفحه 17-30

https://doi.org/10.30473/pms.2020.53956.1795

چکیده
  فلاسفه تفاسیر مختلفی از آفرینش ارائه نموده­اند. در مقاله حاضر تفسیر صدرایی از آفرینش مورد توجه قرار گرفته است. مشهور این است که آفرینش در دو قوس نزول و قوس صعود انجام شده که سیر نزول از خداوند شروع می­شود و پس از مرتبه صفات و اسماء، عوالم عقل و مثال به عالم طبیعت رسیده است و ابتدای سیر صعود، عالم طبیعت و انتهای آن خداوند است و عوالم ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بازخوانی نظریۀ اخلاقی ملاصدرا با تکیه بر «فضیلت‌گرایی» معاصر

رضا رضازاده؛ پریچهر میری

دوره 3، شماره 1 ، آذر 1393، ، صفحه 97-108

چکیده
  دغدغۀ وصول به حقیقت و عملِ اخلاقی برای ملاصدرا مهم شمرده شده است. هدف این مقاله سنجش چگونگی انطباق نظریۀ اخلاقی این فیلسوف با «فضیلت‌گرایی» است. بررسی و سنجش هر یک از مؤلفه‌های «اخلاق فضیلت» با تکیه بر شواهد مندرج در آثار وی انطباق دیدگاهش بر نظریۀ «فضیلت‌گرایی» را تقویت و اثبات می‌کند. نتیجة این بررسی نشان می‌دهد ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
تمایز و تلفیق مراتب «تحقیق پذیری» و «فرایند تعالی» در احراز عینیت «امرمتعالی» تحلیل و ترکیب اندیشه نورمن ال. گیسلر و علامه طباطبایی

حسین خدادادی؛ غلامحسین خدری؛ افلاطون صادقی؛ مهین رضائی

دوره 12، 1 (پاییز و زمستان 1402) ، بهمن 1402، ، صفحه 1-16

https://doi.org/10.30473/pms.2021.58118.1847

چکیده
  یکی از مباحث مهمی که اندیشمندانِ حوزه فلسفه دین را به اندیشه و تأمل واداشته است، بحث واقعی بودن و به عبارت علمی­تر، عینیت «متعالی» است. واقعی بودن بدین معنا که متعالی، حقیقتی مستقل از ذهن دارد. این مسئله در تجربه دینی، با عنوان ذات­گرایی طرح شده است که در برابر آن، اندیشه ساخت­گرایی مطرح می­شود. نورمن گیسلر و علامه طباطبایی ...  بیشتر

بررسی انتقادی نظریه حرکت جوهری ملاصدرا
دوره 1، شماره 1 ، آذر 1391، ، صفحه 7-22

چکیده
  این مقاله در صدد است نظریه حرکت جوهری ملاصدرا را مورد واکاوی قرار داده و انتقادات پیرامون آن را در حوزه دلایل، لوازم و آثار، آشکار و ناسازگاری‌های درونی آن را بازگو نماید، علاوه برآن برخی تعارضات لوازم این نظریه با نصوص دینی را نشان دهد. نظریه حرکت جوهری در ناحیه دلایل با انتقادات جدی مواجه بوده تا جایی که بزرگانی همچون علامه طباطبایی ...  بیشتر