محدودیت در شناخت مراتب بالا و پایین وجود از دیدگاه ملاصدرا

محمّدعلی اخگر؛ سید صدرالدین طاهری

دوره 1، شماره 2 ، خرداد 1392، ، صفحه 7-24

چکیده
  ملاصدرا، واقع‌گرایانه بر محدودیت معرفت بشری تأکید کرده و به طور دائم و با تعابیر گوناگون، مخاطبان خود را به پذیرش این حقیقت توجّه ‌داده است. یکی از مهم‌ترین محدودیت‌هایی که ملاصدرا برای معرفت در نظر گرفته، محدودیت در شناخت مراتب بالا و پایین وجود است. این محدودیت، بر اساس مبانی هستی ‌شناختی و معرفت شناختی صدرا شکل گرفته ...  بیشتر

تأثیر مبانی وجودشناختی بر نفس¬شناسی ملاصدرا

جواد استادمحمّدی

دوره 2، شماره 1 ، آذر 1392، ، صفحه 7-18

چکیده
  نفس‌شناسی ملاصدرا تحت تأثیر مبانی وجود‌شناختی اوست. در وجود‌شناسی ملاصدرا، اصول مهمی چون اصالت وجود، بساطت وجود، وحدت وجود، اشتداد وجود، صورت به عنوان ملاک شیئیت یک شیء، تساوق وجود و وحدت، و نیز تساوق وجود و صفات کمالی دیده می‌شود. توجّه به این مبانی سبب گردید که ملاصدرا نظریّات بدیعی را در نفس‌شناسی ارائه کند؛ از جمله ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
معناشناسی متون دینی با کاربست آموزه حقیقت و رقیقت در حکمت متعالیه

محمدرضا ارشادی‌نیا

دوره 2، شماره 2 ، خرداد 1393، ، صفحه 7-21

چکیده
  آموزة حقیقت و رقیقت آموزه‌ای برهانی ـ عرفانی است که صدرا آن را با مطالعات میان‌رشته‌ای و تعمق در برخی متون کلیدی دینی به دست آورده و سپس، با کاربردی وسیع در تجزیه و تحلیل‌های مختلف فلسفی، آن را در تفسیر سایر متون دینی نیز استخدام کرده‌ است تا با آن فهمی درست و به دور از تنزیه صِرف و تشبیه محض در الهیات فلسفی و جهان‌بینی عقلانی ارائه ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بررسی حیات برزخی و اخروی حیوانات از دیدگاه ملاصدرا و امام خمینی(ره)

حسین خالقی پور؛ علی الله بداشتی

دوره 11، شماره 1 ، اسفند 1401، ، صفحه 17-32

https://doi.org/10.30473/pms.2021.56453.1828

چکیده
  حشر حیوانات از جمله مباحثی است که همواره میان حکما، متکلمان و بزرگان دین مورد اختلاف بوده است. برخی از آنان معتقدند که نفوس حیوانات پس از مرگ، هیچ­گونه بقایی ندارد و برخی دیگر که معتقد به تجرد نفس حیوانات هستند، قائل به وجود حشر برای آنان می­باشند. در این مقاله، ضمن پذیرش حشر نفوس حیوانات بر اساس آیات و روایات، به بررسی نحوۀ حیات ...  بیشتر

رویکرد «تعمیمی و اصلاحی» ملاصدرا در منطق تعریف

محمد حسین زاده

دوره 10، شماره 2 ، شهریور 1401، ، صفحه 17-32

https://doi.org/10.30473/pms.2022.63128.1941

چکیده
  منطقی که فیلسوفان پیش از ملاصدرا در قالب منطق مشاء و اشراق مطرح کرده­اند، منطقی است که با غفلت از حقیقت عینی وجود و بر پایۀ حضور مستقل و اصیل ماهیت در واقعیت خارجی بنا شده است. تغییر بنیان­ این منطق در فلسفۀ اصالت وجودی ملاصدرا مستلزم تغییر در نوع نگاه و رویکرد صدرا در بررسی مسائل منطق است. این پژوهش در یک نگاه مرتبۀ دوم به شیوۀ ملاصدرا ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
رؤیا از منظر ملاصدرا و روانکاوی فروید

جلال پیکانی

دوره 4، شماره 2 ، خرداد 1395، ، صفحه 19-30

چکیده
  زیگموند فروید رؤیا را محصول امیال سرکوب‌شدة انسان می‌داند که تا ضمیر ناخودآگاه پس رانده شده‌اند، ولی در رؤیا مجال ظهور پیدا می‌کنند. در جهان اسلام، فلاسفة اسلامی، از جمله ملاصدرا، نیز کم‌وبیش به رؤیا پرداخته و دربارة آن بحث کرده‌اند. هر چند نگاه فروید به رؤیا با نگاه ملاصدرا تفاوت بسیار دارد، برخی تشابهات میان دیدگاه این دو متفکر ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
تحلیل و بررسی نظام احسن از منظرحکمت متعالیه

سیدحسن بطحایی

دوره 7، شماره 2 ، خرداد 1398، ، صفحه 21-30

https://doi.org/10.30473/pms.2019.4991

چکیده
  نظام احسن به‌معنای بهترین و کامل‌ترین نظامی است که خدا آفریده است. پرسش این است که آیا نظام آفرینش فعلی، کامل­ترین جهان ممکن است؟ آیا با وجود علم، قدرت و خیرخواهی خدا، آفرینش دنیایی کامل­تر از این عالم ممکن نبود؛ آفرینشی که در آن هیچ شر و زشتی نباشد؟ ملاصدرا با توجه به صفات کمالی خداوند (مانند: علم، حکمت، قدرت و رضایت الهی)، و نیز ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
واکاوی نسبت علم و عصمت از نگاه ملاصدرا

زهرا توکلی؛ مجید صادقی حسن آبادی؛ جعفر شانظری

دوره 9، شماره 1 ، آذر 1399، ، صفحه 21-34

https://doi.org/10.30473/pms.2018.41660.1629

چکیده
  ایمان و اعتقاد به علم و عصمت پیامبران یکی از مهم‌ترین آموزه‌های اعتقادی در تفکر کلامی شیعه است. از نگاه بسیاری از اندیشمندان، علم معصومین(ع) به حقایق هستی و پیامدهای زیانبار گناه، منشأ عصمت است، اما گاه از این مسئله غفلت می‌شود و گمان می‌کنند علم و عصمت با یکدیگر قابل‌جمع نیستند. اما اینکه ملاصدرا علم را مساوق وجود دانسته و در تعاریفی ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
استمرار ولایت بعد از خاتمیت بر اساس حکمت ملاصدرا

محبوبه اسماعیل زاده نوقی؛ محمد حسین مهدوی نزاد؛ بیوک علیزاده

دوره 3، شماره 2 ، خرداد 1394، ، صفحه 23-35

چکیده
  در مکتب اسلام، به‌ویژه مذهب تشیع، اعتقاد به ولایت و لزوم استمرار آن در همة زمان‌ها از تفکرات مبنایی و اصولی محسوب می‌شود؛ به طوری که دین انسان بدون این‌ اعتقاد پوسته‌ای بیش نیست و فاقد محتواست. هدف از نگارش این مقاله معقول‌کردن و تبیین مسئلة ضرورت استمرار ولایت پس از خاتمیت بر اساس آثار ملاصدراست. ائمة اطهار (ع) مصادیق اتم و اکمل ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
واقع گرایی معرفت شناختی غیر مستقیم از دیدگاه ملاصدرا

اعظم اسلامی نشلجی؛ محمد سعیدی مهر

دوره 5، شماره 1 ، آذر 1395، ، صفحه 23-32

چکیده
  در معرفت‌شناسی معاصر، در باب ماهیت ادراک حسی و واقع‌نمایی آن، نظریات متعددی مطرح شده است. از آن میان، «واقع‌گرایی معرفت‌شناختی» بر این عقیده است که معرفت نسبت به جهان خارج ممکن بوده، عالم خارج مستقل از معرفت بشری وجود دارد و معرفت ما توصیفی از آن است. واقع‌گرایی معرفت‌شناختی به دو قسم «مستقیم» و «غیر مستقیم» تقسیم ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بازخوانی معاد جسمانی در پرتوی وحدت شخصی وجود در حکمت صدرایی

حجت اسعدی؛ وحیده فخار نوغانی

دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1400، ، صفحه 23-37

https://doi.org/10.30473/pms.2019.45909.1695

چکیده
  مساله معاد جسمانی که یکی از مسائل مهم در حوزه فلسفه و کلام اسلامی است، ذهن بسیاری از اندیشمندان اسلامی را معطوف به خود کرده است. ملاصدرا از جمله اندیشمندانی است که در آثار مختلف فلسفی، براساس اصول یازده‌گانه‌ای از حکمت متعالیه به تبیین مساله معاد جسمانی پرداخته است. از جملۀ این اصول، تشکیک در مراتب وجود است که نقش مهمی در تبیین معاد ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
تحلیل و بررسی تناسخ ملکوتی در فلسفة ملاصدرا

سید حسن بطحائی

دوره 3، شماره 1 ، آذر 1393، ، صفحه 25-37

چکیده
  «تناسخ ملکوتی» در اصطلاح، انتقال نفس از بدن دنیوی به بدن اخروی مناسب با اوصاف و ملکات اخلاقی و ظهور آن در آخرت است. صدرالمتألهین شیرازی بر اساس مبانی حکمت متعالیه از جمله اصالت وجود، حرکت جوهری، تشکیک وجود، اتحاد عاقل و معقول و مبنای انسان‌شناسیِ خویش به تناسخ ملکوتی استدلال کرده است. وی با استناد به دلایل عقلی و آیات و روایات ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بررسی تطبیقی مفهوم زمان در آراء صدرالمتالهین و نظریات نسبیتی فیزیک

ولی اله خوش طینت؛ شبنم صفوی زاده

دوره 4، شماره 1 ، آذر 1394، ، صفحه 25-36

چکیده
  این تحقیق بر آن است که ماهیت زمان را در آرای ملاصدرا و نظریات نسبیتی موجود، در قالب نسبیت خاص و نسبیت عام، مورد مداقه قرار دهد و به نقاط اشتراک و افتراق میان آن‌ها بپردازد. مسئلة زمان همواره از منظر وجود مورد اختلاف میان فلاسفه و متکلمان متعددی بوده است. چنانچه عده‌ای زمان را امری موهومی دانسته و عده‌ای دیگر رأی به وجود زمان داده و ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بررسی تطبیقی وجود خارجی رابط قضیه ازدیدگاه علامه طباطبایی و استاد مصباح یزدی

محمدرضا خدایی

دوره 5، شماره 2 ، خرداد 1396، ، صفحه 25-42

چکیده
  مسئله ی وجود رابط، پیشینه ای به امتداد زمانیِ قبل از میلاد تاکنون دارد. دراین میان اثبات وجود خارجی رابطِ قضایا به علت پی آمد های فلسفی گوناگونی که داراست، پراهمیت به نظر می رسد. کسانی که پای دروادی نفی وجود خارجی رابطِ قضیه گذاشته اند، باید تاثیرات این انکار را درسایر مباحث فلسفه پذیرا باشند. دراین مقاله کوشیده شده تا آراء فلسفی علامه ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
ملاک های زیبایی‌شناسی در فرم و محتوا، از نگاه ملاصدرا

سید مهدی امامی جمعه؛ جمال احمدی

دوره 6، شماره 1 ، آذر 1396، ، صفحه 25-40

چکیده
  ملاصدرا در جای جای متون فلسفی خود به بحث در مورد زیبایی پرداخته و برای شناخت زیبایی در اشیاء ملاک‌های متنوعی ارائه کرده است. مسئله اصلی این پژوهش یافتن ملاک‌های زیبایی‌شناسی صدرایی است و بررسی اینکه این ملاک‌ها فرمی و ظاهری‌اند یا ناظر به محتوا و باطن اشیا. برای این منظور، با استناد به متون مختلف ملاصدرا ملاک‌های زیبایی در دو دسته‌ی ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
تحقیقی پیرامون قوۀ اعطای حَدّ در ادراکات اعتباری علامه طباطبایی

میکائیل جمال پور؛ مهدی آقاپور بیشک

دوره 6، شماره 2 ، خرداد 1397، ، صفحه 25-46

چکیده
  نظریۀ ادراکات اعتباری طی چند دهۀ گذشته از سوی برخی شارحان، منتقدان و محققان از زوایای مختلف، مورد مطالعه قرار گرفته و البته باز هم جای پژوهش‌های دیگر در این‌باره خالی است. نوشتار حاضر به‌دنبال طرح این مسئله و یافتن جواب آن است که علامه طباطبایی بر اساس تعریفی که از اعتباریات ارائه داده؛ بر دخالت و تأثیر قوۀ واهمه در شکل‌گیری اعتباریات ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
فاعلیت الهی از دیدگاه گریفین و نقد ان بر پایه فلسفه صدرایی

زینب اختری؛ عبداله صلواتی

دوره 10، شماره 1 ، اسفند 1400، ، صفحه 25-38

https://doi.org/10.30473/pms.2019.44990.1679

چکیده
  فاعلیت الهی از منظر گریفین عبارت است از قدرت الهی که تأثیرات علّی در جهان را اِعمال می‌کند و نحوه فعالیت خدا در جهان و تأثیرگذاری خدا بر موجودات را نشان می‌دهد و به بیان دیگر چگونگی اعمال قدرت الهی در جهان است. گریفین فاعلیت را بر مبنای قدرت تبیین می‌کند و قدرت را به ترغیب و تشویق و شورانگیزی تحویل می‌برد. براین اساس ارتباطی دوطرفه ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
قرائت اگزیستانسیالیستی از انسان‌شناسی صدرایی

محمدرضا بلانیان؛ مرتضی حاج حسینی

دوره 7، شماره 1 ، آذر 1397، ، صفحه 27-33

https://doi.org/10.30473/pms.2018.4989

چکیده
  این مقاله در صدد است نشان دهد که چگونه استخراج نتایج اساسی‌ترین اصل حکمت متعالیه، یعنی اصالت وجود، در حوزۀ انسان‌شناسی تصویری جدید از انسان و هویت وجودی او به نمایش می‌گذارد. در این راستا نویسنده از طریق تحلیل و تبیین نکته‌نظرهای ویژه‌ای که صدرالمتألهین را نسبت به پیشینیان وی، در موقعیتی متفاوت قرار می‌دهد، بر این مطلب تأکید دارد ...  بیشتر

تحلیل نظریه شیئیت معدوم در حکمت سینوی و صداریی

محمدجعفر جامه بزرگی؛ محمد جعفر حیدری

دوره 8، شماره 1 ، آذر 1398، ، صفحه 29-41

https://doi.org/10.30473/pms.2020.32741.1500

چکیده
  یکی از مسائل فلسفۀ اسلامی که نتیجه برخی مباحثات و منازعات عقیدتی مشارب فکری در میان اندیشمندان کلام اسلامی بوده و دامنه آن مباحث هستی‌شناختی فیلسوفان را نیز درگیر خود نمود، مسألۀ «شیئیت معدوم» و اصولاً تمایز یا عدم تمایز میان موجود و شیء است. معتزله با انگیزۀ تصحیح علم ازلی الهی به ممکنات و برداشت نادرست از آموزه­های افلاطونی‌ـ‌ارسطویی، ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
چیستی « شخصیت» و مبانی هستی شناختی و انسان شناختی آن درحکمت متعالیه صدرا

مرضیه اخلاقی

دوره 8، شماره 2 ، شهریور 1399، ، صفحه 37-53

https://doi.org/10.30473/pms.2019.49683.1747

چکیده
  شخصیت که از ریشه یونانی «persona» به معنای نقاب و ماسک أخذ شده است، اصطلاحاً اشاره به ویژگی‌های بیرونی قابل مشاهده رفتارهای افراد و میزان تأثیرگذاری و تطابق خواسته‌ها و انتظارات اجتماعی آنها دارد، اما چون یک مفهوم انتزاعی است تبیین معنای علمی آن دشوار است. به‌دلیل ارائه تعاریف متعدد و مختلف از سوی روان‌شناسان که ریشه در جهان‌بینی ...  بیشتر

بازسازی سیرِ سه مرحله ای مبحث علیّت در حکمت متعالیه

سیدحسن سعادت مصطفوی؛ سیدمیثم بهشتی نژاد؛ بیوک علی زاده

دوره 2، شماره 1 ، آذر 1392، ، صفحه 19-30

چکیده
  روش فلسفه نگاری ملاصدرا به گونه­ای است که در هر مسئلة فلسفی، از سه منظر و متناسب با سه مرحله، نظریات خود را مطرح کرده است. تطبیقِ این الگو از روشِ صدرا با آنچه وی در باب علیّت ارائه کرده، در این مقاله مطمح نظر است. حاصل آن­که از نظر صدرا، متناسب با مرحلة اوّل و با نگاه ماهوی، در خلال ارتباط علّی بین علّت و معلول، دو موجود فی­نفسه ...  بیشتر

حقیقت ایمان از دیدگاه ملاصدرا و علامه طباطبایی
دوره 1، شماره 1 ، آذر 1391، ، صفحه 23-32

چکیده
  علامه طباطبایی وجود انسان را مرکب از سه وجود متناظر با عوالم سه‎گانه جهان آفرینش می‎داند. از نظر او انسان توسط حواس با عالم محسوسات، توسط خیال با عالم خیال و توسط عقل با عالم عقل ارتباط برقرار می‎کند. در حالی که ملاصدرا عوالم ثلاثه را عقل، نفس و طبیعت می‌داند و در قوس صعود، عالم مثال را در پرتو نفس و اشتداد وجودی آن تبیین می‌کند. ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
علم حضوری از دیدگاه سهروردی و ملاصدرا

زهره سلحشور سفیدسنگی؛ سیدمرتضی حسینی شاهرودی

دوره 2، شماره 2 ، خرداد 1393، ، صفحه 23-33

چکیده
  در فلسفة اسلامی طرح مسئلة علم حضوری به‌صراحت در آثار سهروردی یافت می‌شود و پس از او صدرالمتألهین آن را بسط داده است. سهروردی علم را به ظهور و نور تعریف کرده و ملاصدرا از این تعریف سود جسته است. هر چند ملاصدرا در مسئلة ابصار با سهروردی مخالفت می‌کند، اما در مواردی همچون حصول مدرکات خیالی از او متأثر است. از جمله موارد اختلاف این دو می‌توان ...  بیشتر

ارزیابی انتقادی ملاصدرا از نظریة صور مرتسمة ابن سینا

مرضیه اخلاقی

دوره 1، شماره 2 ، خرداد 1392، ، صفحه 24-36

چکیده
  ابن­سینا، برای حلّ مسئلة علم خداوند به حالات وجودی موجودات مادی قبل از ایجاد آن­ها، نظریّة صور مرتسمه را طرّاحی کرده و معتقد است که علمِ تفصیلی خداوند به موجودات قبل از ایجاد آن­ها، از طریقِ این نظریّه قابل تبیین است. ملّاصدرا برخی از دعاوی ابن­سینا را در این زمینه پذیرفته است؛ از جمله: اصل علم واجب تعالی به همة اشیا پیش از وجود ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
مطالعه ی تطبیقی لوازم فلسفی نظریه ی وحدت شخصی وجود و وحدت تشکیکی وجود

باقر حسین لو؛ حامد ناجی اصفهانی

دوره 4، شماره 2 ، خرداد 1395، ، صفحه 31-50

چکیده
  نظریة وحدت وجود عرفا همواره مورد توجه فیلسوفان اسلامی بوده است. در تبیین فلسفی ارائه‌شدة صدرا از نظریة وحدت وجود عرفا هم از وحدت تشکیکی وجود و هم از وحدت شخصی وجود سخن به میان آمده است. طرح نظریة وحدت شخصی وجود در سه حوزة وجودشناسی، معرفت‌شناسی و الهیاتی مستلزم آثار و لوازمی است که باعث تغییر و دگرگونی در مفاهیم فلسفی می‌شود. به طوری ...  بیشتر