فلسفه ملاصدرا
بدن مادی از دیدگاه حکمت متعالیه

سمیه واسعی؛ عباس جوارشکیان؛ سید مرتضی حسینی شاهرودی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 15 آبان 1400

https://doi.org/10.30473/pms.2021.57799.1844

چکیده
  شناخت حقیقت بدن مادی در حکمت متعالیه، مستلزم شناخت نفس و در نتیجه منجر به معرفت نفس خواهد شد؛ اما با وجود اهمیت آن، در آثار فیلسوفان به طور پراکنده و موجز بدان پرداخته شده است. مقاله حاضر در صدد است تا با توجه به مبانی خاص صدرالمتألهین به بررسی تفصیلی حقیقت بدن مادی بپردازد. بر اساس سه اصل وجود شناختی در حکمت متعالیه یعنی اصالت وجود، ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بررسی تطبیقی تکون خلقت و عقلانی یا وحیانی بودن خلق از عدم از منظر آکویناس و ملاصدرا

سیده ناهید یعقوبیان؛ مهدی دهباشی؛ محمدرضا شمشیری

دوره 12، 1 (پاییز و زمستان 1402) ، بهمن 1402، ، صفحه 31-44

https://doi.org/10.30473/pms.2020.50326.1752

چکیده
  مسئله آفرینش و به تبع آن، خلق‌ازعدم، یکی از چالش‌های فلاسفه و متکلمان در همه اعصار بوده است. هدف این پژوهش که، به شیوه توصیفی ـ تحلیلی تنظیم شده است، تحلیل، تطبیق و بررسی دیدگاه‌ آکویناس و ملاصدرا درباره نحوه تکون خلقت و عقلانی یا وحیانی بودن خلق‌ازعدم است. در این مقاله، روشن می‌شود که آکویناس ضمن این که دلایل فلاسفه و متکلمین بر ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
امکان‌سنجی تأثیرکاتارسیس بر مخاطب تراژدی در نسبت با نظریه حرکت جوهری ملاصدرا

محمدمهدی بهرامی؛ محمد رعایت جهرمی

دوره 12، 1 (پاییز و زمستان 1402) ، بهمن 1402، ، صفحه 107-122

https://doi.org/10.30473/pms.2023.68316.2029

چکیده
  هر اثر نمایشی با عناصر ویژه‌ای که در بر دارد در صدد آن است که بهترین نوع ارتباط را با مخاطب خویش برقرار نموده و وجوه مختلف انسانی او را درگستره‌ای از تار و پود فهم و تجربه در حوزه تماشا به چالش بکشد! پرسش اینجاست که این نوع مواجهه چگونه می‌تواند این‌گونه بر روح و جان آدمی مؤثر واقع گردیده و لااقل فراتر از آنچه در آغاز، درام تصور می‌شده ...  بیشتر

استلزامات بیان غیاث‌الدین منصور دشتکی با «اصالت وجود» ملاصدرا

معصومه اسماعیلی

دوره 11، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 29-40

https://doi.org/10.30473/pms.2023.10210

چکیده
  یکی از مبنایی‌ترین مباحث فلسفی بحث از اصالت وجود یا ماهیت است که در موضع‌گیری‌های فکری - فلسفی نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. ملاصدرا «اصالت وجود» را بعنوان مبنای حکمت متعالیه با ادلّه محکم اثبات نمود و با بررسی حکمای پیش از خود، مشائیان را قائل به اصالت وجود و اشراقیان را اصالت ماهوی نامید. هرچند مساله‌ی اصالت وجود یا ماهیت نزد ...  بیشتر

بررسی مهمترین براهین ابطال تناسخ (برهان ابن سینا و برهان ملاصدرا) و ضرورت استخدام مفهوم زمان در برهان صدرالمتألهین

عباس عباس‌زاده؛ مهدی نبوی نیا

دوره 11، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 99-112

https://doi.org/10.30473/pms.2023.10220

چکیده
  متفکران و اندیشمندان اسلامی اعم از فلاسفه و متکلمان در رد باور به تناسخ، براهین مختلفی اقامه نموده‌اند که البته بعضی از این براهین توسط دیگر اندیشمندان مورد اشکال واقع شده است و در این میان دو برهان یکی منسوب به شیخ­الرئیس ابن سینا و دیگری برهان صدرالمتألهین از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، در این مقاله سعی می­شود پس از ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
مفهوم «فرهنگ متعالیه» در اندیشه ملاصدرا و ارتباط آن با شکل‌گیری شهر مطلوب

مرتضی شجاری؛ عاطفه صداقتی

دوره 9، شماره 1 ، آذر 1399، ، صفحه 75-90

https://doi.org/10.30473/pms.2019.41036.1612

چکیده
  ملاصدرا با مبانی فلسفی خاص خویش از جمله اصالت وجود و حرکت جوهری، حقیقت انسان و نیز حقیقت دنیا را متفاوت از متفکران دیگر می‌داند. بر این اساس می‌توان مفهومی جدید از فرهنگ و شهرنشینی در حکمت متعالیه دید؛ آنچه در این نوشتار بصورت هدف اصلی مطرح بوده است. در این مقاله سعی شده با استفاده از روش تحلیلی، طرحی از دیدگاه فلسفی ملاصدرا درباره ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
تمایز مبنایی حکمت صدرایی و حکمت سینوی در مسئله حرکت جوهری

فیض الله عابدینی؛ عباس جوارشکیان؛ سید مرتضی حسینی شاهرودی

دوره 9، شماره 1 ، آذر 1399، ، صفحه 91-103

https://doi.org/10.30473/pms.2020.5003

چکیده
  از آنجا که یکی از بارزترین تمایزات اندیشه فلسفی سینوی و صدرایی، در محور بسیار مهم حرکت و بویژه حرکت جوهری است و میان رأی ابن‌سینا و صدرا در این بحث، تقابل کاملی وجود دارد، مقاله حاضر تلاش نموده است به این پرسش پاسخ دهد که ریشه‌ها و مبانی نظری این اختلاف رأی چیست و کدام موضع و اصل فلسفی به چنین تقابلی دامن زده است؟ در قسمت نخست مقاله ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
تأثیرات روان شناختی باور به حرکت جوهری بر ساحت عقیدتی و شناختی روان آدمی

علیرضا نادری؛ هادی وکیلی

دوره 8، شماره 1 ، آذر 1398، ، صفحه 145-158

https://doi.org/10.30473/pms.2020.5010

چکیده
  باور به حرکت جوهری و به عبارتی سیالیت جهان یکی از باورهای کلیدی در جهان­نگری ملاصدراست. باور به حرکت جوهری تأثیرات عمیقی بر هر سه ساحت ذهن آدمی دارد. نوشتار حاضر در پی آن است تا تاثیرات باور به حرکت جوهری را در ساحت شناختی و عقیدتی ذهن آدمی مورد بحث قرار دهد و به این پرسش پاسخ گوید که فرد باورمند به حرکت جوهری و سیالیت جهان، مستعد پذیرش ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
امکان قرائت کارکردگرایانه از نظریۀ نفس ملاصدرا بر اساس نظریۀ کارکردگرایی معاصر

رضا صفری کندسری

دوره 6، شماره 1 ، آذر 1396، ، صفحه 107-119

چکیده
  مسئلۀ ذهن و بدن یکی از مسائل اساسی فلسفه است. «کارکردگرایی» نظر خنثی در باب ذات ذهن دارد و به مادی یا غیر مادی بودن ذهن نمی‌پردازد بلکه ذهن را کارکرد می‌داند. از دیدگاه این گروه، حالات ذهنی ویژگی‌های کارکردی هستند که بر اساس درون داد، برون داد، فرایندهای داخلی و سایر حالات ذهنی، نقش‌های کارکردی را ایفا می‌کنند. از سوی دیگر، ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
رویکرد فلسفی و اعتقادی ملاصدرا در انسجام‌بخشی به حَشر جسمانی انسان

دلبر شجاع آباجلو؛ محمد ذبیحی

دوره 5، شماره 2 ، خرداد 1396، ، صفحه 79-96

چکیده
  استفاده از روش توصیفی درون دینی و برقراری رابطۀ تناظر بین مراتب عالم و مراتب نفس بر اساس نظام عقلانی حکمت متعالیه از ویژگی‌های رویکرد فلسفی ملاصدرا در حشر جسمانی انسان است و هم چنین با تکیه بر نحوۀ سلوک انسان در دنیا، چگونگی حشر در عالم برزخ و قیامت را هماهنگ با مضامین وحی به ثمر رسانده است. پژوهش پیش رو کوشیده است تا نگرش شناخت فلسفی ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
نقد و بررسی آرای میرزا ابوالحسن جلوه در مسئلة ربط حادث به قدیم

بهزاد محمدی؛ مهدی دهباشی

دوره 4، شماره 2 ، خرداد 1395، ، صفحه 129-143

چکیده
  یکی از مهم‌ترین موضوعات و مسائل فلسفی چگونگی ارتباط موجودات حادث عالم طبیعت با خداوند متعال است که هیچ‌گونه حدوثی در ذات او راه نداشته و قدیم است. نظریة حرکت جوهری ملاصدرا یکی از ابتکارات بزرگ در حکمت متعالیه بر اساس اصالت وجود است که توانسته پاسخ‌گوی این مسئله باشد. از آن‌جا که بازخوانی آرای فلاسفه پس از ملاصدرا و نقادی آن اندیشه‌ها ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
تحلیل و بررسی تناسخ ملکوتی در فلسفة ملاصدرا

سید حسن بطحائی

دوره 3، شماره 1 ، آذر 1393، ، صفحه 25-37

چکیده
  «تناسخ ملکوتی» در اصطلاح، انتقال نفس از بدن دنیوی به بدن اخروی مناسب با اوصاف و ملکات اخلاقی و ظهور آن در آخرت است. صدرالمتألهین شیرازی بر اساس مبانی حکمت متعالیه از جمله اصالت وجود، حرکت جوهری، تشکیک وجود، اتحاد عاقل و معقول و مبنای انسان‌شناسیِ خویش به تناسخ ملکوتی استدلال کرده است. وی با استناد به دلایل عقلی و آیات و روایات ...  بیشتر

بازخوانی مفاهیم فلسفی در پرتو نظریه ی وحدت شخصی وجود صدرالمتالهین

ابراهیم راستیان؛ حسین هوشنگی

دوره 3، شماره 1 ، آذر 1393، ، صفحه 85-96

چکیده
  با بهره‌برداری از دستگاه عرفانی ملاصدرا که مبانی نهایی وی نیز هست، می‌توان به بازبینی و بازتعریف مفاهیم فلسفی و تلطیف آن‌ها پرداخت. بر اساس این دیدگاه که همان نظریة وحدت شخصی وجود است، تشکیک در وجود جای خود را به تشکیک در مظاهر می‌دهد و به جای جعل، تجلی مطرح می‌شود. همچنین، تمایز دوطرفه جای خود را به تمایز احاطی می‌دهد و با نگاه ...  بیشتر

تبیین نظریة تجرّد فوق عقلانی نفس از نظر ملاصدرا و مبانی هستی¬شناختی آن

عین الله خادمی؛ سید علی رضی زاده

دوره 1، شماره 2 ، خرداد 1392، ، صفحه 37-52

چکیده
  نظریة فوق تجرّد عقلانی بودن نفس از نظر ملاصدرا، عبارت است از تجرّد نفس از ماهیت، علاوه بر تجرّد آن از مادّه. ویژگی­های نفس در این مرتبه عبارت است از این­که در هیچ حدّی ثابت نبوده و گوهری بسیط، ظلّ وجود، وجودی صرف و فوق مقوله است که در عین حال، نه جوهر است و نه عرض، نه جنس است و نه فصل، و نه قابل اشارة عقلی است. صورت­بندی و شکل­گیری ...  بیشتر

آفرینش شش روزه و حرکت جوهری

زهرا مصطفوی

دوره 1، شماره 2 ، خرداد 1392، ، صفحه 91-98

چکیده
  در آیات متعدّدی از «قرآن کریم» اشاره شده که خداوند، آسمان­ها و زمین را در شش روز آفرید. در تفسیر این آیات، دربارة مقصود از شش روز و چگونگی آفرینش تدریجی آن­ها و تنافی آن با قدرت الهی، اختلاف نظر زیادی میان مفسرین رخ داده است. به باور ملاصدرا، مقصود آن است که طول عمر آسمان­ها و زمین، شش روز ربوبی است که هر روز آن معادل هزار سال ...  بیشتر

بررسی انتقادی نظریه حرکت جوهری ملاصدرا
دوره 1، شماره 1 ، آذر 1391، ، صفحه 7-22

چکیده
  این مقاله در صدد است نظریه حرکت جوهری ملاصدرا را مورد واکاوی قرار داده و انتقادات پیرامون آن را در حوزه دلایل، لوازم و آثار، آشکار و ناسازگاری‌های درونی آن را بازگو نماید، علاوه برآن برخی تعارضات لوازم این نظریه با نصوص دینی را نشان دهد. نظریه حرکت جوهری در ناحیه دلایل با انتقادات جدی مواجه بوده تا جایی که بزرگانی همچون علامه طباطبایی ...  بیشتر

مقایسه مسئله سیر روح در فلسفه هگل و حرکت جوهری در فلسفه ملاصدرا
دوره 1، شماره 1 ، آذر 1391، ، صفحه 47-60

چکیده
  ملاصدرا با بحث حرکت جوهری، بحث حرکت در فلسفه را به ساحت مابعداطبیعه می‌کشاند. از نظر وی تمام موجودات به سمت کمال در حرکتند و از این طریق است که تجرد نفس را اثبات می‌کند. هگل نیز کل تاریخ فلسفه را فرآیند روح مطلق می‌بیند که از طریق ذهن‌های کرانمند به خود می‌اندیشد تا به کمال، یعنی آزادی برسد. هدف از این مقاله بررسی مسئله حرکت ...  بیشتر