فلسفه ملاصدرا
پی جویی مبانی صلح فرهنگی گالتونگ در نظام فکری ملاصدرا

یحیی صباغچی؛ طیبه میر محمد حسینی

دوره 10، شماره 1 ، اسفند 1400، ، صفحه 93-108

https://doi.org/10.30473/pms.2021.52695.1785

چکیده
  یوهان گالتونگ، صلح پژوه شهیر نروژی، سه ضلع برای خشونت قائل است: مستقیم، ساختاری و فرهنگی. خشونت فرهنگی به نوعی از خشونت اطلاق می‌شود که در بستر یک فرهنگ مجاز شمرده شده و ارتکاب آن منفی و ناشایست به حساب نیاید و ضمناً زمینه‌ساز یا توجیه‌گر سایر انواع خشونت باشد. در دیدگاه گالتونگ فرهنگ شامل ایدئولوژی، مذهب، زبان، هنر و ... است که در ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
نگاهی دیگر به اندیشه‌های ملاصدرا با رویکرد حقوق بشر

مجتبی انصاریان؛ حسین آل کجباف

دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1400، ، صفحه 39-51

https://doi.org/10.30473/pms.2021.56344.1827

چکیده
  درمیان تمام اعلام نظرها و بحث‌ها و گفت‌وگوها از گفتمان‌های مختلف که میراث فکر و اندیشه بشر است گفتمان غالب نه در یک شهر و کشور بلکه کل جهان، گفتمان حقوق بشر است. اصول و قواعد و ارزش‌های حقوق بشری و جنبه‌های مختلف آن همچون نسبی‌گرایی یا جهانشمولی حقوق بشر علاوه بر طرح در نشست‌ها و هم اندیشی‌های دانشگاهی و فلسفی، در محافل خصوصی و ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
چیستی «معرفت نفس» در فلسفه صدرالمتألّهین

مجید تمیمی؛ احد فرامرز قراملکی

دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1400، ، صفحه 53-65

https://doi.org/10.30473/pms.2019.44092.1670

چکیده
  تصور روشن و متمایز از «خودشناسی» به لحاظ روشی، به دیگر مباحث پیشی دارد، زیرا پیش از تحلیل مسائل خودشناسی و داوری در بود و نبود احکام، اوصاف، پیامدها و متغیرهای وابسته، باید دانست خودشناسی چیست و چه چیزی نیست؟ تحلیل چیستی خودشناسی ما را به دو مسئله مقدماتی می‌رساند: مراد از معرفت در خودشناسی چیست؟ مراد از خود در اینجا چیست؟ صدرالمتالّهین ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بررسی غایت‌مندی افعال طبیعی و تبیین نوآوری‌های ملاصدرا

محمود آهسته؛ زهرا کاشانیها

دوره 9، شماره 1 ، آذر 1399، ، صفحه 11-20

https://doi.org/10.30473/pms.2018.39365.1584

چکیده
  این مقاله ابتدا با دیدگاه‌های مربوط به اثبات یا انکار غایتمندی طبیعت مواجه می‌شود و سپس ملاک مثبتین غایت‌مداری طبیعت را تبیین می‌کند. مقاله با روش عقلی‌ـ‌تحلیلی به این نتیجه می‌رسد که جمهور حکمای قبل از ملاصدرا، از آنجا که منکر علم و شعور افعال طبیعی بوده‌اند، نتوانسته‌اند علت غایی را برای فاعل طبیعی اثبات کنند ولی ملاصدرا و ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
واکاوی نسبت علم و عصمت از نگاه ملاصدرا

زهرا توکلی؛ مجید صادقی حسن آبادی؛ جعفر شانظری

دوره 9، شماره 1 ، آذر 1399، ، صفحه 21-34

https://doi.org/10.30473/pms.2018.41660.1629

چکیده
  ایمان و اعتقاد به علم و عصمت پیامبران یکی از مهم‌ترین آموزه‌های اعتقادی در تفکر کلامی شیعه است. از نگاه بسیاری از اندیشمندان، علم معصومین(ع) به حقایق هستی و پیامدهای زیانبار گناه، منشأ عصمت است، اما گاه از این مسئله غفلت می‌شود و گمان می‌کنند علم و عصمت با یکدیگر قابل‌جمع نیستند. اما اینکه ملاصدرا علم را مساوق وجود دانسته و در تعاریفی ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
نقش تقریرهای مختلف اختیار در به‌کارگیری نظریه‌های مجازات (با تأکید بر دیدگاه ملاصدرا)

محمد حسین زاده

دوره 9، شماره 1 ، آذر 1399، ، صفحه 35-46

https://doi.org/10.30473/pms.2019.41423.1624

چکیده
  اختیار یکی از مباحث فلسفی است که در علوم انسانی کارکردهای مهم و قابل توجهی دارد. تقریرهای مختلفی از اختیار ارائه شده است که هر یک آثار و کارکردهای ویژه و جداگانه­­ای در علوم انسانی دارند؛ از جمله «به‌کارگیری نظریه­های حقوقی دربارۀ مجازات متخلفان». در این مقاله پس از معرفی اجمالی تقریرهای مختلف اختیار و دو نظریۀ عمدۀ حقوقی ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
تبیین کارکرد تجرد قوه خیال در معاد جسمانی از نگاه ملاصدرا

مرتضی حسین زاده؛ سحر کاوندی؛ محسن جاهد

دوره 9، شماره 1 ، آذر 1399، ، صفحه 47-62

https://doi.org/10.30473/pms.2018.42174.1638

چکیده
  در مباحث نفس شناسی فلسفه اسلامی، قوه خیال به‌عنوان یکی از قوای باطنی انسان، حافظ و مدرِک صورت‌های خیالی بوده و کارکردهای معرفت‌شناختی، انسان‌شناختی و معادشناختی دارد. ملاصدرا، برخلاف فلاسفه پیشین، با اثبات تجرد قوه خیال، آن را یکی از اصول بنیادین اثبات معاد جسمانی قرار می‌دهد. در این پژوهش با استخراج مبانی فلسفی اثبات تجرد قوه ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
مفهوم «فرهنگ متعالیه» در اندیشه ملاصدرا و ارتباط آن با شکل‌گیری شهر مطلوب

مرتضی شجاری؛ عاطفه صداقتی

دوره 9، شماره 1 ، آذر 1399، ، صفحه 75-90

https://doi.org/10.30473/pms.2019.41036.1612

چکیده
  ملاصدرا با مبانی فلسفی خاص خویش از جمله اصالت وجود و حرکت جوهری، حقیقت انسان و نیز حقیقت دنیا را متفاوت از متفکران دیگر می‌داند. بر این اساس می‌توان مفهومی جدید از فرهنگ و شهرنشینی در حکمت متعالیه دید؛ آنچه در این نوشتار بصورت هدف اصلی مطرح بوده است. در این مقاله سعی شده با استفاده از روش تحلیلی، طرحی از دیدگاه فلسفی ملاصدرا درباره ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بررسی تطبیقی و ارزیابی برهان صدیقین ملاصدرا و برهان امکان و وجوب ابن‌سینا و توماس آکوئیناس

مالک عبدیان کردکندی؛ غلامحسین خدری؛ جلال پیکانی؛ علیرضا پارسا

دوره 9، شماره 1 ، آذر 1399، ، صفحه 105-116

https://doi.org/10.30473/pms.2019.48574.1731

چکیده
  برهان امکان و وجوب را نخستین‌بار ابن سینا تقریر کرده و آن را برهان صدیقین نامیده است. توماس آکویناس نیز تحت تأثیر حکمای اسلامی، تقریری از این برهان ارائه داده و آن را سومین راه خداشناسی خود قرار داده است. ملاصدرا پس از تقریر برهان امکان سینوی و وارد کردن انتقاداتی بر آن، با تکیه بر مبانی اصیل حکمت متعالیه، تقریری تازه از برهان صدیقین ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
خوانش فضیلت‌محورانه و تطبیقی از نظریه معرفت‌شناسی ابن‌سینا و ملاصدرا

اکرم عسکرزاده مزرعه

دوره 9، شماره 1 ، آذر 1399، ، صفحه 117-131

https://doi.org/10.30473/pms.2020.53899.1793

چکیده
  معرفت‌شناسی فضیلت‌محور شاخه‌ای از معرفت‌شناسی برون‌گرایانه است. نظریه اندیشمندانی مانند آلوین پلانتینگا، ارنست سوزا و لیندا زگزبسکی جزو این نظریه‌هاست. به باور این گروه، عنصر فضیلت نقش به‌سزایی در تشکیل باور صادق دارد و افزون بر آن عناصر فرایند اعتمادپذیر، قوای معرفتی با کارکرد صحیح و اراده و وظیفه، اعتماد به دیگران و... سبب ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بررسی نقش عاطفه به‌عنوان واسط عمل و نظر از منظر ملاصدرا

زینب السادات میرشمسی

دوره 9، شماره 1 ، آذر 1399، ، صفحه 163-173

https://doi.org/10.30473/pms.2019.42018.1632

چکیده
  اینکه ادراکات محض انسان چرا و چگونه به عمل منجر می‌شوند یکی از مسائل مهم  در حوزه انسان‌شناسی است. به نظر می‌رسد عواطف انسان به عنوان ادراکاتی که فاعل آنها عقل عملی است، می‌توانند گزینه مناسبی برای توجیه رابطه میان عمل و نظر باشند. ملاصدرا به‌عنوان یکی از فیلسوفان مکتب‌ساز در فلسفه اسلامی و فیلسوفی که نگاه جامع‌نگر به مسایل ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
چیستی « شخصیت» و مبانی هستی شناختی و انسان شناختی آن درحکمت متعالیه صدرا

مرضیه اخلاقی

دوره 8، شماره 2 ، شهریور 1399، ، صفحه 37-53

https://doi.org/10.30473/pms.2019.49683.1747

چکیده
  شخصیت که از ریشه یونانی «persona» به معنای نقاب و ماسک أخذ شده است، اصطلاحاً اشاره به ویژگی‌های بیرونی قابل مشاهده رفتارهای افراد و میزان تأثیرگذاری و تطابق خواسته‌ها و انتظارات اجتماعی آنها دارد، اما چون یک مفهوم انتزاعی است تبیین معنای علمی آن دشوار است. به‌دلیل ارائه تعاریف متعدد و مختلف از سوی روان‌شناسان که ریشه در جهان‌بینی ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
تبیین متافیزیکی زیست‌نوع‌های انسانی از دیدگاه ملاصدرا

عبداله صلواتی؛ زهرا لطفی

دوره 8، شماره 2 ، شهریور 1399، ، صفحه 119-130

چکیده
  ملاصدرا و شارحان فلسفة او، با الهام از قرآن و عرفان و به مدد نگرش وجودی، از زیست‌نوع‌های انسانی گوناگونی سخن گفته­اند. پرسش جستار حاضر این است که چگونه ملاصدرا زیست­نوع­های انسانی متکثر را تبیین می­کند؟ برون­داد و نتایج به دست آمده عبارتند از: 1. بنا بر مبانی هستی­شناختی و انسان‌شناختی ملاصدرا، انسان وجودی است که در عین ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بازخوانی دیدگاه ملاصدرا پیرامون رابطه میان انسان و خدا با توجه به الهیات انسان‌گرا/ عالم‌گرا

محمد علی عباسیان چالشتری

دوره 8، شماره 2 ، شهریور 1399، ، صفحه 161-175

https://doi.org/10.30473/pms.2020.46830.1707

چکیده
  یکی از مسایل بسیار مهم در الهیات، به‌ویژه در دوران معاصر، مسئله رابطه میان انسان و خدا است. این مسئله در مقاله حاضر به سه گروه از مسائل کوچک‌تر تحلیل شده است: انسان و خدا با یکدیگر رابطه انفسی دارند یا آفاقی؟ آیا خدا و انسان نسبت به هم خودی هستند یا دیگری؟ آیا انسان و خدا ارتباطی بی‌واسطه باهم دارند یا باواسطه عالَم با یکدیگر مرتبط ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بررسی تطبیقی «سعادت» از نظر ملاصدرا و اسپینوزا

محمدرضا شمشیری؛ زهرا علافچیان

دوره 8، شماره 2 ، شهریور 1399، ، صفحه 177-191

چکیده
  «سعادت» همواره و از دیرباز مطمح نظر آدمیان به‌طور عام و اندیشمندان به‌طور خاص بوده است و از چیستی، چگونگی، مبانی، راه‌های کسب، جلب و حفظ آن پرسش کرده‌اند. جستار حاضر به‌شیوه تحلیلی ـ استنباطی دیدگاه دو فیلسوف هم‌عصر یکدیگر در حوزه تفکر اسلامی و فلسفه غرب، صدرالمتألهین و اسپینوزا، در این‌باره را به بحث گذاشته است. هدف از این ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
تحلیل انتقادی پاسخ‌های شیخ اشراق و ملاصدرا به اشکال کلّی بودن جزئی

مهدی لاجوردی؛ مرتضی حاجی حسینی

دوره 8، شماره 2 ، شهریور 1399، ، صفحه 193-201

چکیده
  از نظریة علم حصولی که معتقد است هنگام علم به اشیاء صورتی از آنها نزد ذهن حاضر می­شود، دو قسم تفسیر ارائه شده است که با عناوین نظریة شبح و عینیت ماهوی شناخته می­شوند. بر نظریة عینیت ماهوی، اشکالاتی وارد شده که ذیل مبحث اشکالات وجود ذهنی بحث شده‌اند. علی­رغم اینکه ملاصدرا معتقد است اشکالات وجود ذهنی صرفاً نظریة عینیت ماهوی را هدف ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
نارسایی نظریه وحدت تشکیکی وجود

باقر حسین لو

دوره 8، شماره 1 ، آذر 1398، ، صفحه 11-28

https://doi.org/10.30473/pms.2020.5000

چکیده
  مطابق اصول و مبانی نظریۀ وحدت تشکیکی وجود،‌ از آنجایی که در این نظریه وجود امری اصیلِ حقیقی است و در این وجودِ اصیلِ حقیقی، تشکیک راه دارد، سلسله مراتبی از وجودها (موجودات)، تحقق دارند که وجودِ آنها همگی اصیل و حقیقی است. از این­رو، سؤال اساسی این است که این نظریه با چه نارسایی‌هایی روبرو است؟ آیا بر بنیاد اصول نظریۀ وحدت تشکیکی وجود، ...  بیشتر

تحلیل نظریه شیئیت معدوم در حکمت سینوی و صداریی

محمدجعفر جامه بزرگی؛ محمد جعفر حیدری

دوره 8، شماره 1 ، آذر 1398، ، صفحه 29-41

https://doi.org/10.30473/pms.2020.32741.1500

چکیده
  یکی از مسائل فلسفۀ اسلامی که نتیجه برخی مباحثات و منازعات عقیدتی مشارب فکری در میان اندیشمندان کلام اسلامی بوده و دامنه آن مباحث هستی‌شناختی فیلسوفان را نیز درگیر خود نمود، مسألۀ «شیئیت معدوم» و اصولاً تمایز یا عدم تمایز میان موجود و شیء است. معتزله با انگیزۀ تصحیح علم ازلی الهی به ممکنات و برداشت نادرست از آموزه­های افلاطونی‌ـ‌ارسطویی، ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
سیر انفسی از منظر غزالی و ملاصدرا

یدالله دادجو؛ امیررضا وارث

دوره 8، شماره 1 ، آذر 1398، ، صفحه 43-58

https://doi.org/10.30473/pms.2020.4990

چکیده
  انسان همواره در پی یافتن مسیر سعادت و کشف حقیقت خویشتن است. او مسیرهایی را از درون و برون نفس برای رسیدن به حقیقت می‌کاود و استواری و قطعیت آن‌ها را با یکدیگر می‌سنجد. یکی از آن مسیرها، طریق معرفت نفس نام دارد. این مسیر که در واقع همان سیر انفسی است، بوسیله شناختن نفس، انسان را به­سوی حق تعالی هدایت می‌کند. غزالی معرفت نفس را کلید ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
تحلیل و بررسی اجزای نظریه سهروردی درباره علم با ملاحظه نقدهای صدرایی

زهره زارعی؛ امیر شیرزاد

دوره 8، شماره 1 ، آذر 1398، ، صفحه 71-87

https://doi.org/10.30473/pms.2020.5005

چکیده
   علم و مباحث پیرامون آن در جای­جای آثار سهروردی به­طور پراکنده مطرح شده که تبیین نظر نهایی وی را دشوار ساخته است. به­منظور استقصاء و بازکاوی اجزای نظریه وی، این اقوال و آراء پراکنده در دو جزء سنت­زدایی و نظریۀ اشراقی بازسازی شده است. در جزء سنت­زدایی به نقد مشائیان پرداخته و بر نظریه‌های مختلف علم، به خصوص علم به­واسطه ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
فاعل و منشاء سِحر از منظر ابن سینا و ملاصدرا و فلاسفه پیرو مکتب صدرا

محمد سالاری؛ جهانگیر مسعودی؛ عباس جوارشکیان

دوره 8، شماره 1 ، آذر 1398، ، صفحه 89-105

https://doi.org/10.30473/pms.2020.4995

چکیده
  نفس انسان با جهان خارج در تعامل است و بر آن تاثیر می گذارد و هرچه نفس قویترشود، دایره تأثیر آن بر جهان بیرون توسعه و گسترش می یابد . همین نکته مبنای اصلی تحلیل ما در بحث منشاء سحر بشمار می آید.براین اساس سوال اصلی تحقیق اینست که دیدگاه ابن سینا و مکتب صدرا درباره منشاء سِحر چیست؟ البته علاوه براین از آموزه های دینی نیز برای حل مساله مدد ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
تبیین دوگانه‌انگاری مرتبه‌ای در نفس‌شناسی صدرایی و جایگاه آن در میان نظریات فلسفة ذهن

مجید شمس آبادی حسینی؛ محمدکاظم فرقانی

دوره 8، شماره 1 ، آذر 1398، ، صفحه 121-129

https://doi.org/10.30473/pms.2020.5012

چکیده
  ملاصدرا نفس را به­عنوان امری مجرد اثبات می‌کند، اما این‌گونه نیست که امری متمایز از بدن باشد و دوگانه‌انگاری جوهری لازم بیاید؛ یعنی اثبات نفس یا قوای آن مانند خیال، هویت انسان را دوگانه نمی‌کند بلکه حتی فرض تجرد نفس با وحدت نفس و بدن نیز سازگار خواهد بود. ملاصدرا حقیقت انسان را این‌گونه نیز نمی‌بیند که جوهری مادی است که از دو ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
خوانشی دینی‌ـ‌فلسفی از هبوط نفس انسانی در نگاه صدرالمتألهین

راحله بطلانی اصفهانی؛ مجید صادقی حسن آبادی؛ جعفر شانظری؛ علی ارشد ریاحی

دوره 7، شماره 2 ، خرداد 1398، ، صفحه 31-44

https://doi.org/10.30473/pms.2019.4996

چکیده
  هبوط انسان از مهم‌ترین مسائل حوزۀ انسان­شناسی در دین‌پژوهی و مطالعات فلسفی است که نه تنها به تبیین ماهیت نفس، بلکه به چگونگی و نحوۀ پیدایش آن اشاره دارد. اگر چه در بعضی از آیات قرآن و روایات متعدد، هبوط به‌وضوح مطرح شده، اما در آثار فلسفی ملاصدرا آمیخته با بحث حدوث نفس توصیف گردیده است. به‌همین دلیل، نوشتار حاضر بر آن است که به واکاوی ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
مقایسۀ دیدگاه ابن‌سینا و ملاصدرا دربارۀ ادراکات جزئی

جواد پارسایی؛ حسین غفاری

دوره 7، شماره 2 ، خرداد 1398، ، صفحه 61-69

https://doi.org/10.30473/pms.2019.5002

چکیده
  بحث‌های هستی‌شناختی علم و ادراک یکی از مسائل مهمی است که فلاسفه و دانشمندان دربارۀ آن اظهار نظر کرده‌اند. در بین فلاسفۀ اسلامی، ابن‌سینا و ملاصدرا به‌تفصیل به مسئلۀ علم و ادراک پرداخته‌اند. از نظر این دو حکیم، علم حصولی به حسی، خیالی، وهمی و عقلی تقسیم می‌شود. ابن‌سینا و ملاصدرا، ادراکات عقلی را مجرد از ماده می‌دانند اما در مورد ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بررسی و تحلیل مسئلۀ خلود اهل عذاب از منظر آگوستین و ملاصدرا

زهره زمانی؛ فتحعلی اکبری

دوره 7، شماره 2 ، خرداد 1398، ، صفحه 71-82

https://doi.org/10.30473/pms.2019.5015

چکیده
  در رویکرد منطقی به مسئلۀ خلود اهل عذاب در جهان دیگر، پرسش‌های زیادی در ذهن بشر وجود دارد که در حوزۀ فلسفه، تعارضاتی میان دیدگاه‌های اندیشمندان به‌دنبال داشته است. فیلسوفان خدا را قادر مطلق، خیرخواه مطلق و دارای رحمت گسترده شناخته و از طرفی، بی‌نیاز از هر چیزی، از جمله اطاعت بندگان می‌دانند و معتقدند هیچ امری نمی‌تواند به وی ضرری ...  بیشتر