فلسفه ملاصدرا
هستی‌شناسی صدرایی و حکمت زندگی

علی غزالی فر؛ حسین هوشنگی

دوره 7، شماره 2 ، خرداد 1398، ، صفحه 117-132

https://doi.org/10.30473/pms.2019.25314.1412

چکیده
  زندگی و مسائل آن به هیچ وجه از فلسفه جدا نیستند. از همان آغاز کاوش‌های فلسفی در روزگار باستان، توجه به زندگی و یافتن شیوه درست زیستن یکی از مهمترین موضوعات تفکر فلسفی فیلسوفان بود. این روند با فراز و فرودهایی در طول تاریخ فلسفه ادامه داشت و امروزه نیز احیا شده است. بررسی فلسفی ‌این موارد را می‌توان حکمت زندگی نامید. برخی از فیلسوفان ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
سازگاری نظریۀ وحدت تشکیکی و وحدت شخصی وجود

مرتضی حسین زاده؛ طاهره کمالی زاده

دوره 7، شماره 1 ، آذر 1397، ، صفحه 35-44

https://doi.org/10.30473/pms.2018.5014

چکیده
  تشکیک وجود یکی از اصول مهم حکمت متعالیه است. سازگاری یا عدم سازگاری این اصل با وحدت شخصی وجود، مناقشات زیادی را میان شارحان حکمت متعالیه در پی داشته است. بنا بر تشکیک وجود، تشکیک در مراتب وجود است اما وحدت شخصی وجود با تشکیک در مراتب میانه‌ای ندارد، چون موجود حقیقی یک وجود بیشتر نیست و بقیه مظاهر و شئون آن وجود حقیقی هستند. ملاصدرا با ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بررسی تقسیم‌بندی ملاصدرا از مرگ به اخترامی و طبیعی و ریشه‌های قرآنی آن

سید رضا حسینی لواسانی؛ محمد سعیدی مهر؛ رضا اکبریان؛ کاوس روحی برندق

دوره 7، شماره 1 ، آذر 1397، ، صفحه 45-55

https://doi.org/10.30473/pms.2018.4985

چکیده
  به‌دلیل میل به جاودانگی داشتن انسان، مسئلۀ مرگ همواره برایش اهمیت داشته است. ملاصدرا، پایه‌گذار حکمت متعالیه، با ذکر تعریف فیلسوفان قبلی، مرگ را جدا شدن روح از بدن مادی می‌داند و آن را به مرگ طبیعی و اخترامی تقسیم می‌کند. این مقاله بر آن است تا چیستی مرگ، انواع مرگ و علت هر کدام را از نظر ملاصدرا بررسی کند و با توجه به اهمیت جایگاه ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بود و نمود؛ تحلیل دیدگاه ملاصدرا دربارۀ وحدت وجود

سید علیرضا دانا؛ محسن جوادی

دوره 7، شماره 1 ، آذر 1397، ، صفحه 57-70

https://doi.org/10.30473/pms.2018.5011

چکیده
  حقیقت وجود مهم‌ترین مسئلۀ محوری در حوزۀ فلسفه و عرفان اسلامی به‌شمار می­رود و اندیشمندان این دو حوزه، دیدگاه­های متفاوتی دربارۀ وحدت یا کثرت وجود ارائه نموده‌اند. گرچه خاستگاه وحدت وجود را باید عرفان دانست لکن به‌دلیل تناسب با موضوع فلسفه، این مسئله به قلمرو حکمت نیز وارد شده و بر فضای تفکر فلسفی تأثیر گذاشته است. صدرالمتألهین ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
وجود مطلق ملاصدرا و حل تعارض میان دو فرقۀ مشبهه و منزهه

رضا رسولی شربیانی؛ مریم صمدیه

دوره 7، شماره 1 ، آذر 1397، ، صفحه 71-80

https://doi.org/10.30473/pms.2018.4982

چکیده
  حل تعارض کلامی میان دو فرقۀ مشبهه و منزهه، از دستاوردهای وجود مطلق دانستن خداوند از سوی ملاصدرا و در بحث از صفات خداوند است. مشبهه معتقد است خداوند همانند انسان­ها دارای اعضا و جوارح است درحالی‌که منزهه واجب‌تعالی را بری و منزه از چنین صفاتی می­داند. ملاصدرا تعارض این دو دیدگاه را با توسل به «نفس» و «وجود مطلق» دانستن ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
مسئولیت اخلاقی در نگاه ملاصدرا

بتول طاهریان دهکردی؛ محمود شیخ الاسلامی؛ رجب اکبرزاده

دوره 7، شماره 1 ، آذر 1397، ، صفحه 81-92

https://doi.org/10.30473/pms.2018.4691

چکیده
  مباحث مربوط به مسئولیت اخلاقی گرچه مبحثی مشخصی در آثار ملاصدرا ندارد اما در لابه‌لای آثارش قابل مشاهده است. او با ابتکاراتی در زمینۀ اصالت وجود، تشکیک وجود، شئونات نفس و علت غایی، مسئولیت اخلاقی را دارای لوازمی می‌داند که عمل، عامل و اتحاد عمل، عامل و معمول را شامل می‌شود. عامل هم باید دارای شرایط ایجابی باشد، از جمله اختیار، قدرت ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
واکاوی تعارض جسمانیة الحدوث بودن نفس و خلقت ارواح قبل از ابدان

محمدصالح طیب نیا

دوره 7، شماره 1 ، آذر 1397، ، صفحه 93-105

https://doi.org/10.30473/pms.2018.4987

چکیده
  ملاصدرا با ارائۀ نظریۀ جسمانیة الحدوث و روحانیة البقاء بودن نفس، تحولی شگرف در مباحث نفس پدید آورد. بر اساس این نظریه، مبدأ تکون نفس مادۀ جسمانی است که بر اثر حرکت جوهری به موجودی غیرمادی تبدیل می‌شود. اما این نظریۀ ملاصدرا با چالش بزرگی روبه‌رو است و آن مسئلۀ خلقت ارواح قبل از پیدایش ابدان است، ‌که ظاهر برخی از روایات آن را تأیید ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
نماد و نمادپردازی در نظام فکری ملاصدرا

زیبا هاشمی حاجی بهزاد؛ مرتضی شجاری؛ مهدی محمدزاده

دوره 7، شماره 1 ، آذر 1397، ، صفحه 139-150

https://doi.org/10.30473/pms.2018.4992

چکیده
  ملاصدرا به‌عنوان فیلسوفی جامع­الاطراف، در تدوین نظام فلسفی خویش از نگرش نمادپردازنه غفلت نکرده است. در این مقاله ابتدا به تبیین مفهوم نماد و نیز ریشه‌­شناسی آن پرداخته­ایم، سپس جایگاه نماد در نظام فکری ملاصدرا، تأثیرپذیری وی از ابن عربی، نگاه نمادپردازانة او به دین و تأکید وی بر زبان نمادین دین مورد بررسی قرار گرفته است و نهایتاً ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بازخوانی نظریه حدوث جسمانی نفس در پرتو نظریه نوخاسته گرایی

محمدجعفر جامه بزرگی؛ محمد سعیدی مهر؛ رضا اکبری

دوره 6، شماره 2 ، خرداد 1397، ، صفحه 11-24

چکیده
  براساس نظریۀ نوخاسته­گرایی، ذهن به‌طور بدیع و پیش‌بینی‌ناپذیری از بدن فیزیکی ظهور می‌کند و وابسته به آن است، در عین حال غیرقابل تقلیل به مغز یا هر گونه سیستم فیزیکی برآمده از آن است. یکی از قرائت‌های مهم نوخاسته‌گرایی، نوخاسته‌گرایی جوهری است که در بسیاری از شاخصه‌ها با نظریۀ حدوث جسمانی نفس قرابت دارد. از این‌رو به نظر می‌رسد ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
مدل صدرایی در تفسیر اصل برابری در حقوق بشر

عبدالله صلواتی؛ شهناز شایان فر

دوره 6، شماره 2 ، خرداد 1397، ، صفحه 107-120

چکیده
  در باب حقوق بشر دو گفتمان فراقراردادی و قراردادی مطرح است و تساوی حقوق و نیز تساوی در برابر حقوق، مسبوق به تساوی مستحقان است؛ با این تفاوت که در گفتمان فراقراردادی، تساوی مستحقان امری عینی است و ریشه در حقیقت واحد و جامع دارد و در گفتمان قراردادی، تساوی مستحقان با فرض و اعتبار تأمین می­شود. اما ظاهراً کثرت نوعی انسان صدرایی با طرح ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بررسی و نقد نظریۀ اشاعره در مورد قدیم بودن قرآن و صفت کلام خداوند با توجه به مبانی ملاصدرا

محمود صیدی؛ هادی هاشمی

دوره 6، شماره 2 ، خرداد 1397، ، صفحه 121-131

چکیده
  حادث یا قدیم بودن قرآن و صفت کلام الهی قدیمی‌ترین بحث الهیاتی در عالم اسلام است که وجه تسمیۀ علم کلام نیز به همین جهت است. با توجه به اینکه اشاعره صفات خداوند را قدیم می‌دانستند، حادث بودن صفت کلام و قرآن را منکر گشتند. اشاعره استدلال‌های متعددی در اثبات قدیم بودن قرآن از جهت کلام نفسی، دارا بودن همۀ صفات کمالی برای خداوند در ازل، ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بررسی و نقد مقالۀ «بررسی اصالت وجود صدرایی در تفکر سینوی»

مصطفی مؤمنی؛ محمد نجاتی

دوره 6، شماره 2 ، خرداد 1397، ، صفحه 133-146

چکیده
  مقالۀ «بررسی اصالت وجود صدرایی در تفکر سینوی» که در شمارۀ بهار و تابستان 95 مجلۀ حکمت صدرایی به چاپ رسیده است، اصالت وجود مطرح در حکمت متعالیه را در تفکر سینوی بررسی کرده است. هر چند نگارند­گان با رویکرد نویسنده موافق بوده و ابن سینا را اصالت وجودی دانسته، ولی مواضعی چند از مقالۀ مذکور را قابل تأمل می­دانند. نقد و بررسی آن مقاله ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
نسبت خیال با معرفت در فلسفۀ ملاصدرا

سید مهدی میرهادی؛ حسنعلی بختیار نصر آبادی؛ محمد نجفی

دوره 6، شماره 2 ، خرداد 1397، ، صفحه 147-161

چکیده
  در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی تلاش شده تا طرحی از دیدگاه فلسفی ملاصدرا دربارۀ رابطۀ خیال و معرفت ارائه شود. هدف اصلی مقاله، ارائۀ تصویری از ماهیت رابطۀ خیال و معرفت، ابعاد رابطۀ خیال و معرفت و چگونگی مداخلات خیال در فرایند کسب معرفت است. خیال به مجموعه ظرفیت‌های نفس برای مواجهه و کار با صور خیالی، اعم از ذخیره و نگهداری صور ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
تحول «حمل» در فلسفه اصالت وجود

محمد حسین زاده

دوره 6، شماره 1 ، آذر 1396، ، صفحه 65-74

چکیده
  یکی از مباحث منطقی که با پذیرش اصالت وجود دستخوش تحول جدی می‌شود مسئلۀ «حمل» یا «هوهویت» است. ملاصدرا در این مسئله با بهره­گیری از اصالت وجود و فروع برآمده از آن، نظریۀ جمهور حکما را اصلاح و متناسب با مبانی وجودی خود بازسازی کرده است. در فلسفۀ ملاصدرا بر خلاف دیدگاه جمهور حکما، حقیقت هر حملی نوعی اتحاد در وجود است، همچنین ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بررسی تطبیقی فاعلیت ذهن در فرایند ادراک از دیدگاه ملاصدرا و هوسرل

زهرا اسکندری؛ سیدمرتضی حسینی شاهرودی

دوره 6، شماره 1 ، آذر 1396، ، صفحه 75-86

چکیده
  پرداختن به نقش ذهن به‌عنوان قو‌ای که نفس از طریق آن به اکتساب علوم می‌پردازد، در داشتن تلقی صحیح از فرآیند ادراک، اهمیت فراوانی دارد. در میان فلاسفۀ اسلامی، ملاصدرا مراتب ادراک را مراحلی می‌داند که نفس در جریان حرکت جوهری خود، با گذر از ساحت‌های حسی، خیالی و عقلی واجد آنها می‌گردد. در این میان توجه به دیدگاه ملاصدرا دربارۀ کارکردهای ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
عوامل تهذیب نفس در نگاه ملاصدرا

سیدمحمدرضا حسینی

دوره 6، شماره 1 ، آذر 1396، ، صفحه 87-96

چکیده
  تهذیب نفس عبارت است از پاکیزه کردن، پاک نگه داشتن، تطهیر، پیراستن و آراستن برای رشد، تعالی و سعادت ابدی انسان، که مورد عنایت و توجه قرآن و روایات معصومین(ع) قرار دارد؛ گر چه طى کردن این مراتب به هدایت و ارشاد الهى مشروط بوده و شامل همه افراد نمى‏شود بلکه تنها شامل آن‏ انسانی مى‏شود که خواست خدا به آن تعلق گرفته باشد. ما در این مقاله ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
تجربۀ زیسته و علم حضوری، دو رویکرد در نظام معرفتی دیلتای و ملاصدرا

حسن رهبر؛ علیرضا حسن پور

دوره 6، شماره 1 ، آذر 1396، ، صفحه 97-106

چکیده
  تجربۀ زیسته و علم حضوری دو مفهوم بنیادی در نظام‌های فکری دیلتای و ملاصدرا هستند. این دو متفکر با تأکید بر بی­واسطگی و خطاناپذیری علم حضوری و تجربۀ زیسته، سعی کرده‌اند کل بنای معرفت بشر را بر این دو مبتنی کنند. به‌علاوه، هم دیلتای و هم ملاصدرا، ادراک و فهمی را که بدین شیوه حاصل می­شود، نه پذیرش صرفِ واقعیات بیرونی یا عملی منفعلانه، ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
امکان قرائت کارکردگرایانه از نظریۀ نفس ملاصدرا بر اساس نظریۀ کارکردگرایی معاصر

رضا صفری کندسری

دوره 6، شماره 1 ، آذر 1396، ، صفحه 107-119

چکیده
  مسئلۀ ذهن و بدن یکی از مسائل اساسی فلسفه است. «کارکردگرایی» نظر خنثی در باب ذات ذهن دارد و به مادی یا غیر مادی بودن ذهن نمی‌پردازد بلکه ذهن را کارکرد می‌داند. از دیدگاه این گروه، حالات ذهنی ویژگی‌های کارکردی هستند که بر اساس درون داد، برون داد، فرایندهای داخلی و سایر حالات ذهنی، نقش‌های کارکردی را ایفا می‌کنند. از سوی دیگر، ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بررسی نقد سیدعبدالأعلی سبزواری بر مبانی توحید در حکمت متعالیه

مصطفی مومنی؛ مهدی افچنگی

دوره 5، شماره 2 ، خرداد 1396، ، صفحه 11-23

چکیده
  فلسفه اسلامی، با صدر المتألهین شیرازی (ره) در نتیجه قول به اشتراک معنوی وجود، تشکیک و اصالت آن و تحت تأثیر اندیشه عرفا، با تفسیری از توحید آشنا شد که از آن به بعد نظر غالب حکما در این بحث گردید. این نظریه همان وحدت وجود است که صدرالمتألهین، با تبیین آن بر اساس مبانی فلسفه خویش، آن ‌را به عنوان ناب-ترین نظریه توحید به فلسفه اسلامی عرضه ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
تنزل نفوس در عوالم وجود با تأکید بر دیدگاه ملاصدرا

سید احمدرضا شاهرخی

دوره 5، شماره 2 ، خرداد 1396، ، صفحه 63-78

چکیده
  نفس ناطقة انسانی از اسرارآمیزترین موجودات جهان هستی است که کانون توجه بسیاری از اندیشمندان، از جمله فیلسوفان مسلمان بوده است. فلاسفة اسلامی تلاش کرده‌اند پرده از معمای رازگونة هستی و چیستی آن بردارند. پژوهش حاضر می‌کوشد با روش تحلیلی همراه با نقد و بررسی، به این پرسش‌ها پاسخ گوید که آیا نفوس ناطقة انسانی قبل از تعلق به بدن در عالم ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
رویکرد فلسفی و اعتقادی ملاصدرا در انسجام‌بخشی به حَشر جسمانی انسان

دلبر شجاع آباجلو؛ محمد ذبیحی

دوره 5، شماره 2 ، خرداد 1396، ، صفحه 79-96

چکیده
  استفاده از روش توصیفی درون دینی و برقراری رابطۀ تناظر بین مراتب عالم و مراتب نفس بر اساس نظام عقلانی حکمت متعالیه از ویژگی‌های رویکرد فلسفی ملاصدرا در حشر جسمانی انسان است و هم چنین با تکیه بر نحوۀ سلوک انسان در دنیا، چگونگی حشر در عالم برزخ و قیامت را هماهنگ با مضامین وحی به ثمر رسانده است. پژوهش پیش رو کوشیده است تا نگرش شناخت فلسفی ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
نقدهای ملاصدرا بر تقریر ابن‌سینا از برهان امکان و وجوب

افلاطون صادقی

دوره 5، شماره 2 ، خرداد 1396، ، صفحه 97-109

چکیده
  برای اثبات وجود خداوند، براهین مختلفی ارائه شده است. یکی از مشهورترین این براهین، برهان وجوب و امکان است که نخستین‌بار توسط ابن‌سینا تقریر شده است. بعد از او، متفکران اسلامی و غربی تقریرهای متفاوتی از این برهان به‌دست داده‌اند. در جهان اسلام، بعضی متفکران، از جمله غزالی، ابن‌رشد و ملاصدرا و در جهان غرب، کسانی مثل سوی هیوم و راسل ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
مقایسه و ارزیابی رابطه جاودانگی و معنای زندگی در اندیشه تولستوی وملاصدرا

سعدی صفاری؛ رضا رسولی شربیانی؛ مرضیه اخلاقی

دوره 5، شماره 2 ، خرداد 1396، ، صفحه 111-124

چکیده
  مسئلة رابطه و تاثیر مرگ و جاودانگی بر معنای زندگی در آثار متفکرانی چون تولستوی و ملاصدرا به‌عنوان یکی از مسائل بنیادی مورد توجه بوده است. تولستوی که زمانی احساس پوچی می‌کرد، تصمیم گرفت راه حلی بیابد. او پس از سفرهای متعدد و مطالعة علوم مختلف و به‌ویژه کنکاش در زندگی و احوالات گروه‌های مختلفی از مردم، اعم از پوچ‌گرایان و کسانی که ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بررسی تطبیقی مسئله ذهن در اندیشه دکارت، ملاصدرا، لایبنیتس و برخی رویکردهای رایج درعلوم شناختی

امیدرضا طاهری

دوره 5، شماره 2 ، خرداد 1396، ، صفحه 125-137

چکیده
  پژوهش حاضر می­کوشد نشان دهد اندیشة دکارت، لایب‌نیتس و ملاصدرا تا چه میزانی با رویکردها و نظریه­های رایج و مسلط در علوم شناختی شباهت و قرابت دارد. نتایج بررسی نشان داد که اگر چه فلسفة ذهن دکارت، ملاصدرا و لایب‌نیتس یک نگاه عمیق فلسفی و متافیزیکی است، اما همین نگاه عمیق، آغازی در جهت توسعة تبیین علمی از ذهن بوده که آثار و نشانه­های ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
تربیت انسان در پرتو انسان‌شناسی صدرایی

ناصر مؤمنی

دوره 5، شماره 2 ، خرداد 1396، ، صفحه 153-167

چکیده
  انسان و شناخت ابعاد وجودی او از دیرباز مورد توجه اندیشمندان حوزۀ دین، اخلاق، فلسفه و عرفان بوده است. در حکمت متعالی صدرایی که با نگاه به رویکردهای دینی، اخلاقی، فلسفی و عرفانی و با هدف تفاهم این مشرب‌ها تبیین شده است نیز این مسئله جایگاهی ویژه دارد. در رویکرد فلسفی ملاصدرا، که بیشتر ناظر به جنبة فراطبیعی انسان و شایستگی‌های اوست، ...  بیشتر