فلسفه ملاصدرا
ملاک های زیبایی‌شناسی در فرم و محتوا، از نگاه ملاصدرا

سید مهدی امامی جمعه؛ جمال احمدی

دوره 6، شماره 1 ، آذر 1396، ، صفحه 25-40

چکیده
  ملاصدرا در جای جای متون فلسفی خود به بحث در مورد زیبایی پرداخته و برای شناخت زیبایی در اشیاء ملاک‌های متنوعی ارائه کرده است. مسئله اصلی این پژوهش یافتن ملاک‌های زیبایی‌شناسی صدرایی است و بررسی اینکه این ملاک‌ها فرمی و ظاهری‌اند یا ناظر به محتوا و باطن اشیا. برای این منظور، با استناد به متون مختلف ملاصدرا ملاک‌های زیبایی در دو دسته‌ی ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بدن اخروی از دیدگاه صدرالمتألهین و مقایسۀ آن با دیدگاه علامه طباطبایی

سید حسن بطحائی

دوره 6، شماره 1 ، آذر 1396، ، صفحه 41-51

چکیده
  کیفیت بدن اخروی از مباحث مهم معاد جسمانی است. پرسش این است که آیا بدن محشور در آخرت، عنصری یا مثالی است و یا به‌طور کلی با بدن دنیوی و مثالی تفاوت دارد؟ ملاصدرا بر اساس مبانی عقلی، از جمله اصالت وجود، تشکیک در وجود، تشخص وجود، حرکت جوهری و تجرد خیال، درصدد اثبات عینیت بدن اخروی و دنیوی برآمده است ولی آنچه موفق به اثبات آن شده است بدن ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
تحول «حمل» در فلسفه اصالت وجود

محمد حسین زاده

دوره 6، شماره 1 ، آذر 1396، ، صفحه 65-74

چکیده
  یکی از مباحث منطقی که با پذیرش اصالت وجود دستخوش تحول جدی می‌شود مسئلۀ «حمل» یا «هوهویت» است. ملاصدرا در این مسئله با بهره­گیری از اصالت وجود و فروع برآمده از آن، نظریۀ جمهور حکما را اصلاح و متناسب با مبانی وجودی خود بازسازی کرده است. در فلسفۀ ملاصدرا بر خلاف دیدگاه جمهور حکما، حقیقت هر حملی نوعی اتحاد در وجود است، همچنین ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بررسی تطبیقی فاعلیت ذهن در فرایند ادراک از دیدگاه ملاصدرا و هوسرل

زهرا اسکندری؛ سیدمرتضی حسینی شاهرودی

دوره 6، شماره 1 ، آذر 1396، ، صفحه 75-86

چکیده
  پرداختن به نقش ذهن به‌عنوان قو‌ای که نفس از طریق آن به اکتساب علوم می‌پردازد، در داشتن تلقی صحیح از فرآیند ادراک، اهمیت فراوانی دارد. در میان فلاسفۀ اسلامی، ملاصدرا مراتب ادراک را مراحلی می‌داند که نفس در جریان حرکت جوهری خود، با گذر از ساحت‌های حسی، خیالی و عقلی واجد آنها می‌گردد. در این میان توجه به دیدگاه ملاصدرا دربارۀ کارکردهای ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
عوامل تهذیب نفس در نگاه ملاصدرا

سیدمحمدرضا حسینی

دوره 6، شماره 1 ، آذر 1396، ، صفحه 87-96

چکیده
  تهذیب نفس عبارت است از پاکیزه کردن، پاک نگه داشتن، تطهیر، پیراستن و آراستن برای رشد، تعالی و سعادت ابدی انسان، که مورد عنایت و توجه قرآن و روایات معصومین(ع) قرار دارد؛ گر چه طى کردن این مراتب به هدایت و ارشاد الهى مشروط بوده و شامل همه افراد نمى‏شود بلکه تنها شامل آن‏ انسانی مى‏شود که خواست خدا به آن تعلق گرفته باشد. ما در این مقاله ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
تجربۀ زیسته و علم حضوری، دو رویکرد در نظام معرفتی دیلتای و ملاصدرا

حسن رهبر؛ علیرضا حسن پور

دوره 6، شماره 1 ، آذر 1396، ، صفحه 97-106

چکیده
  تجربۀ زیسته و علم حضوری دو مفهوم بنیادی در نظام‌های فکری دیلتای و ملاصدرا هستند. این دو متفکر با تأکید بر بی­واسطگی و خطاناپذیری علم حضوری و تجربۀ زیسته، سعی کرده‌اند کل بنای معرفت بشر را بر این دو مبتنی کنند. به‌علاوه، هم دیلتای و هم ملاصدرا، ادراک و فهمی را که بدین شیوه حاصل می­شود، نه پذیرش صرفِ واقعیات بیرونی یا عملی منفعلانه، ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
امکان قرائت کارکردگرایانه از نظریۀ نفس ملاصدرا بر اساس نظریۀ کارکردگرایی معاصر

رضا صفری کندسری

دوره 6، شماره 1 ، آذر 1396، ، صفحه 107-119

چکیده
  مسئلۀ ذهن و بدن یکی از مسائل اساسی فلسفه است. «کارکردگرایی» نظر خنثی در باب ذات ذهن دارد و به مادی یا غیر مادی بودن ذهن نمی‌پردازد بلکه ذهن را کارکرد می‌داند. از دیدگاه این گروه، حالات ذهنی ویژگی‌های کارکردی هستند که بر اساس درون داد، برون داد، فرایندهای داخلی و سایر حالات ذهنی، نقش‌های کارکردی را ایفا می‌کنند. از سوی دیگر، ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
نقد سازۀ معناشناختی «مدل ارتباطی منبع معنا» از منظر حکمت متعالیه

مصطفی همدانی

دوره 6، شماره 1 ، آذر 1396، ، صفحه 121-132

چکیده
  مدل منبع معنا که توسط جناب آقای دکتر محسنیان­راد در حوزۀ ارتباط­شناسی تولید شده است، سال­ها است که مورد استفادۀ استادان و دانشجویان و نیز مبنای نظری برخی پایان­نامه­های تحصیلات تکمیلی است. سازۀ معناشناختی این مدل دربارۀ «چیستی معنا» و «کجایی معنا»، از منظر حکمت متعالیه دچار اشکال فلسفی است. این نوشتار با رویکرد ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
روش‌شناسی صدرالمتألهین در تحلیل مفهومی‌ـ‌وجودی نفس انسان

محمد حسین وفائیان؛ احد فرامرز قراملکی

دوره 6، شماره 1 ، آذر 1396، ، صفحه 133-148

چکیده
  مباحث نفس‌شناسی صدرالمتألهین از دو حیث محتوا و روش قابل بررسی و نقد است. نفس در هستی‌شناسی حکمت متعالیه، اگرچه با حدوث بدن پدید می‌آید، اما موجودی ذوشئون و چندتبار است که از عالَم مادّه تا تجرّد عقلی در سیلان بوده و با بدن تحت تصرّف خود متحد است. باور به نوآوری صدرالمتألهین در معرّفی نفس و همچنین داوری صحیح میان دیدگاه وی با دیدگاه‌های ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بررسی نقد سیدعبدالأعلی سبزواری بر مبانی توحید در حکمت متعالیه

مصطفی مومنی؛ مهدی افچنگی

دوره 5، شماره 2 ، خرداد 1396، ، صفحه 11-23

چکیده
  فلسفه اسلامی، با صدر المتألهین شیرازی (ره) در نتیجه قول به اشتراک معنوی وجود، تشکیک و اصالت آن و تحت تأثیر اندیشه عرفا، با تفسیری از توحید آشنا شد که از آن به بعد نظر غالب حکما در این بحث گردید. این نظریه همان وحدت وجود است که صدرالمتألهین، با تبیین آن بر اساس مبانی فلسفه خویش، آن ‌را به عنوان ناب-ترین نظریه توحید به فلسفه اسلامی عرضه ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بررسی تطبیقی وجود خارجی رابط قضیه ازدیدگاه علامه طباطبایی و استاد مصباح یزدی

محمدرضا خدایی

دوره 5، شماره 2 ، خرداد 1396، ، صفحه 25-42

چکیده
  مسئله ی وجود رابط، پیشینه ای به امتداد زمانیِ قبل از میلاد تاکنون دارد. دراین میان اثبات وجود خارجی رابطِ قضایا به علت پی آمد های فلسفی گوناگونی که داراست، پراهمیت به نظر می رسد. کسانی که پای دروادی نفی وجود خارجی رابطِ قضیه گذاشته اند، باید تاثیرات این انکار را درسایر مباحث فلسفه پذیرا باشند. دراین مقاله کوشیده شده تا آراء فلسفی علامه ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بازگشت علیت به تشأن، چالشها و پاسخها

روح الله سوری؛ محمد مهدی گرجیان

دوره 5، شماره 2 ، خرداد 1396، ، صفحه 43-62

چکیده
  وجود رابطی، «فی‌نفسه لغیره» است. جهت «فی‌نفسه» آن حاکی از ذات ویژه‌اش، و جهت «لغیره» آن نمودار تعلق و ربط این ذات به شیئی دیگر است. بنابراین او هویتی جدا از طرف ربط خود دارد که ربط، عارضِ هویت (ذات) اوست. اما وجود رابط، تنها «فی‌غیره» و فاقد «فی‌نفسه»گی است؛ یعنی تمام هویت او همان ربط و تعلقش به دیگری است. ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
تنزل نفوس در عوالم وجود با تأکید بر دیدگاه ملاصدرا

سید احمدرضا شاهرخی

دوره 5، شماره 2 ، خرداد 1396، ، صفحه 63-78

چکیده
  نفس ناطقة انسانی از اسرارآمیزترین موجودات جهان هستی است که کانون توجه بسیاری از اندیشمندان، از جمله فیلسوفان مسلمان بوده است. فلاسفة اسلامی تلاش کرده‌اند پرده از معمای رازگونة هستی و چیستی آن بردارند. پژوهش حاضر می‌کوشد با روش تحلیلی همراه با نقد و بررسی، به این پرسش‌ها پاسخ گوید که آیا نفوس ناطقة انسانی قبل از تعلق به بدن در عالم ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
رویکرد فلسفی و اعتقادی ملاصدرا در انسجام‌بخشی به حَشر جسمانی انسان

دلبر شجاع آباجلو؛ محمد ذبیحی

دوره 5، شماره 2 ، خرداد 1396، ، صفحه 79-96

چکیده
  استفاده از روش توصیفی درون دینی و برقراری رابطۀ تناظر بین مراتب عالم و مراتب نفس بر اساس نظام عقلانی حکمت متعالیه از ویژگی‌های رویکرد فلسفی ملاصدرا در حشر جسمانی انسان است و هم چنین با تکیه بر نحوۀ سلوک انسان در دنیا، چگونگی حشر در عالم برزخ و قیامت را هماهنگ با مضامین وحی به ثمر رسانده است. پژوهش پیش رو کوشیده است تا نگرش شناخت فلسفی ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
نقدهای ملاصدرا بر تقریر ابن‌سینا از برهان امکان و وجوب

افلاطون صادقی

دوره 5، شماره 2 ، خرداد 1396، ، صفحه 97-109

چکیده
  برای اثبات وجود خداوند، براهین مختلفی ارائه شده است. یکی از مشهورترین این براهین، برهان وجوب و امکان است که نخستین‌بار توسط ابن‌سینا تقریر شده است. بعد از او، متفکران اسلامی و غربی تقریرهای متفاوتی از این برهان به‌دست داده‌اند. در جهان اسلام، بعضی متفکران، از جمله غزالی، ابن‌رشد و ملاصدرا و در جهان غرب، کسانی مثل سوی هیوم و راسل ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
مقایسه و ارزیابی رابطه جاودانگی و معنای زندگی در اندیشه تولستوی وملاصدرا

سعدی صفاری؛ رضا رسولی شربیانی؛ مرضیه اخلاقی

دوره 5، شماره 2 ، خرداد 1396، ، صفحه 111-124

چکیده
  مسئلة رابطه و تاثیر مرگ و جاودانگی بر معنای زندگی در آثار متفکرانی چون تولستوی و ملاصدرا به‌عنوان یکی از مسائل بنیادی مورد توجه بوده است. تولستوی که زمانی احساس پوچی می‌کرد، تصمیم گرفت راه حلی بیابد. او پس از سفرهای متعدد و مطالعة علوم مختلف و به‌ویژه کنکاش در زندگی و احوالات گروه‌های مختلفی از مردم، اعم از پوچ‌گرایان و کسانی که ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بررسی تطبیقی مسئله ذهن در اندیشه دکارت، ملاصدرا، لایبنیتس و برخی رویکردهای رایج درعلوم شناختی

امیدرضا طاهری

دوره 5، شماره 2 ، خرداد 1396، ، صفحه 125-137

چکیده
  پژوهش حاضر می­کوشد نشان دهد اندیشة دکارت، لایب‌نیتس و ملاصدرا تا چه میزانی با رویکردها و نظریه­های رایج و مسلط در علوم شناختی شباهت و قرابت دارد. نتایج بررسی نشان داد که اگر چه فلسفة ذهن دکارت، ملاصدرا و لایب‌نیتس یک نگاه عمیق فلسفی و متافیزیکی است، اما همین نگاه عمیق، آغازی در جهت توسعة تبیین علمی از ذهن بوده که آثار و نشانه­های ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
درجه اعتمادپذیری فرایند معرفتی در فلسفه ملاصدرا و معرفت شناسی فرایندی فضیلت گرا

اکرم عسکرزاده مزرعه

دوره 5، شماره 2 ، خرداد 1396، ، صفحه 139-152

چکیده
  ملاصدرا فرایندهای حصول معرفت را با توجه به قوای ادراکی مؤثر بر حصول معرفت به سه فرایند حسّ و خیال و عقل تقسیم می کند و فرایندهای عقلی را مشتمل بر دو فرایند کشف و برهان و فرایند کشفی را مشتمل بر دو فرایند وحی و الهام می داند و از نظر او درجۀ اعتمادپذیری هر یک از این فرایندها متفاوت از دیگری است و درجۀ اعتمادپذیری فرایند بر حصول باور صادق ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
تربیت انسان در پرتو انسان‌شناسی صدرایی

ناصر مؤمنی

دوره 5، شماره 2 ، خرداد 1396، ، صفحه 153-167

چکیده
  انسان و شناخت ابعاد وجودی او از دیرباز مورد توجه اندیشمندان حوزۀ دین، اخلاق، فلسفه و عرفان بوده است. در حکمت متعالی صدرایی که با نگاه به رویکردهای دینی، اخلاقی، فلسفی و عرفانی و با هدف تفاهم این مشرب‌ها تبیین شده است نیز این مسئله جایگاهی ویژه دارد. در رویکرد فلسفی ملاصدرا، که بیشتر ناظر به جنبة فراطبیعی انسان و شایستگی‌های اوست، ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
ملاصدرا؛ وحدت تشکیکی یا وحدت شخصی (گذار ملاصدرا از وحدت تشکیکی به وحدت شخصی وجود)

مهدی منزه؛ سحر کاوندی

دوره 5، شماره 2 ، خرداد 1396، ، صفحه 169-186

چکیده
  نوشتار حاضر درصدد است تا به تبیین فرآیند سیر و تحول وجود از وحدت تشکیکی به وحدت شخصی بپردازد؛ در این راستا ابتدا به بررسی وحدت تشکیکی وجود و مبانی آن در حکمت متعالیه و نیز وحدت شخصی وجود و تقریرهای مختلف آن پرداخته شده و سپس در مقام تحقیق و بررسی بیان می گردد که اولاً ملاصدرا به تفکیک آن دو قائل بوده و ثانیاً در نظام حکمی خویش از وحدت ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
نقدهای علامه حسن‌زاده‌ آملی بر براهین «تناهی ابعاد اجسام»

مرضیه اخلاقی؛ مسعود میشکار مطلق

دوره 5، شماره 1 ، آذر 1395، ، صفحه 11-22

چکیده
  مسئلة تناهی یا عدم تناهی عالم طبیعت که از جمله مسائل مطرح شده در هندسه و طبیعیات قدیم بوده، یکى از مسائل فلسفى به‌شمار می‌رود که با استعانت و استمداد از قضایاى ریاضى مبرهن شده است. غرض از بیان این مسئله، اثبات محدودیت عالم جسم و جسمانى و تعیین پایان و منتهی‌الیه جهان ماده و عالم طبیعت بوده است؛ اما نه از این حیث که چون هر جسمی ابعاد ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
واقع گرایی معرفت شناختی غیر مستقیم از دیدگاه ملاصدرا

اعظم اسلامی نشلجی؛ محمد سعیدی مهر

دوره 5، شماره 1 ، آذر 1395، ، صفحه 23-32

چکیده
  در معرفت‌شناسی معاصر، در باب ماهیت ادراک حسی و واقع‌نمایی آن، نظریات متعددی مطرح شده است. از آن میان، «واقع‌گرایی معرفت‌شناختی» بر این عقیده است که معرفت نسبت به جهان خارج ممکن بوده، عالم خارج مستقل از معرفت بشری وجود دارد و معرفت ما توصیفی از آن است. واقع‌گرایی معرفت‌شناختی به دو قسم «مستقیم» و «غیر مستقیم» تقسیم ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بررسی پاسخ‌های صدرالمتألهین به ناسازگاری اصالت وجود و معلولیت اشیاء

نفیسه اهل سرمدی؛ مرتضی طباطبائیان نیم آورد

دوره 5، شماره 1 ، آذر 1395، ، صفحه 33-42

چکیده
  اصالت وجود از ارکان بنیادین حکمت صدرایی است. یکی از اشکالات وارد شده به آن این است که اصالت وجود مستلزم واجب الوجود بالذات بودن همة موجودات است. ملاصدرا دو پاسخ به این اشکال داده است: پاسخ نخست بر مبنای تفکیک دو معنای واژة «بالذات» است و توجه به امکان فقری و تفکیک ضرورت ذاتی منطقی و فلسفی، اساس دومین پاسخ صدراالمتالهین به این اشکالند. ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
قاعده الواحد در ترازوی سنجش (با تاکید بر مبانی حکمت متعالیه)

جواد پارسایی؛ سید محمد موسوی

دوره 5، شماره 1 ، آذر 1395، ، صفحه 43-54

چکیده
  «الواحد لایصدر عنه الا الواحد» قاعده‌ای است که در فلسفة اسلامی اهمیت فراوانی دارد. فلاسفة برجسته مسلمان همچون ابن‌سینا و ملاصدرا این قاعده را پذیرفته‌اند و براهینی را بر اثبات آن اقامه کرده‌اند؛ از طرف دیگر، برخی متکلمان منکر این قاعده شده‌اند و با طرح نقض‌ها و اشکالاتی به‌دنبال تضعیف این قاعده بوده‌اند. قاعدة الواحد طبق ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
تبیین فلسفی دیدگاه آرمان گرایانه و واقع گرایانه قرآن نسبت به انسان بر اساس مبانی ملاصدرا

مهدی خادمی

دوره 5، شماره 1 ، آذر 1395، ، صفحه 55-66

چکیده
  قرآن کریم دو دیدگاه متفاوت و در عین حال سازگار با هم نسبت به انسان دارد؛ نگاهی آرمان گرایانه در مقام تشریع و تکلیف و در عین حال دیدگاهی واقع گرایانه در مقام امتثال اوامر الهی. در نگاه نخست – که نگاه قرآن به انسان در مقام تشریع است- قرآن کریم معتقد است که تمامی انسان ها این قابلیت و توانایی را دارند که به کمال نهایی خویش دست یابند و این ...  بیشتر