TY - JOUR ID - 3908 TI - بازگشت علیت به تشأن، چالشها و پاسخها JO - دوفصلنامه علمی حکمت صدرایی JA - PMS LA - fa SN - 2322-1992 AU - سوری, روح الله AU - گرجیان, محمد مهدی AD - 1- همکار پژوهشی در بنیاد بین المللی معارج (إسراء) 2- مدرس حوزه و دانشگاه AD - دانشیار دانشکاه باقرالعلوم Y1 - 2017 PY - 2017 VL - 5 IS - 2 SP - 43 EP - 62 KW - علیت KW - وجود رابط KW - وجود رابطی KW - تشأن KW - ضرورت ازلی KW - صدرالمتألهین DO - N2 - وجود رابطی، «فی‌نفسه لغیره» است. جهت «فی‌نفسه» آن حاکی از ذات ویژه‌اش، و جهت «لغیره» آن نمودار تعلق و ربط این ذات به شیئی دیگر است. بنابراین او هویتی جدا از طرف ربط خود دارد که ربط، عارضِ هویت (ذات) اوست. اما وجود رابط، تنها «فی‌غیره» و فاقد «فی‌نفسه»گی است؛ یعنی تمام هویت او همان ربط و تعلقش به دیگری است. درنتیجه وجودی جدا از طرف ربط خود ندارد. معلول از دیدگاه صدرالمتالهین دارای وجود رابط، و فاقد تحققی مستقل است. برهان او در سه گام خلاصه می‌شود: 1) نفی عروض خارجی: براساس اصالت وجود، وجودِ معلول، معلول (نیازمند) است؛ یعنی گونه‌ی وجودی و هویت او چنین است. و این تمام هویت اوست. 2) نفی عروض تحلیلی: تصور حقیقت معلول (که چیزی جز ربط نیست)، مانع از لحاظ ذات (حتی در ذهن) برای اوست. 3) بازگشت علیت به تشأن: معلول فاقد حیث «فی‌نفسه» بوده، وجودی جدا از علت ندارد. بنابراین تمایز علت و معلول در امری غیر از وجود خارجی است. ملاصدرا این تمایز را «تشأن» می‌نامد. برخی پژوهش‌گران شبهاتی به گام دوم ایراد می‌کنند، که درخور توجه است. پاسخ بدین شبهات به تقریری نوین از برهان صدرا می‌انجامد، که دقیق‌تر از تقریرهای کنونی است. البته مدعای صدرالمتالهین از راه تحلیل هستی‌بخشی نیز قابل اثبات می‌باشد، که کم‌تر مورد توجه قرار گرفته است. UR - https://pms.journals.pnu.ac.ir/article_3908.html L1 - https://pms.journals.pnu.ac.ir/article_3908_4fc85edeaaddc14aaecf1e0d71f48e88.pdf ER -