نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

• نفیسه ترابی ¹
• محسن جوادی ²

¹ دانش‌آموختة کارشناسی ارشد فلسفة اسلامی، دانشگاه قم

² استاد فلسفه، دانشگاه قم

چکیده

واهمه در میان قوای نفس قوه‌ای مهم است که علاوه بر جایگاه مهمی که در نفس‌شناسی دارد در سایر حوزه‌های پژوهشی مانند معرفت‌شناسی، اخلاق و عرفان نیز نقش‌آفرینی می‌کند. واهمه در نسبت با عقل دو جنبة مطیع و سرکش دارد. از یک ‌سو در درک معانی جزئی به عقل خدمت می‌کند و از سوی دیگر، سبب خطای ذهن در امور کلی می‌شود. بنا بر نظر ملاصدرا، وهم قوه‌ای غیرمستقل و دارای مرتبه‌ای از تجرد و به‌منزلة عقل نازل است. قوة واهمه از این حیث که سبب به خطا افکندن ذهن می‌شود، بیش از جنبة دیگر آن مورد توجه فلاسفه است. به ‌گونه‌ای که ملاصدرا آن را شیطان درون و راه نفوذ شیطان به نفس آدمی می‌داند. طبق دیدگاه او جنبة گمراه‌کنندة واهمه به مدد خواطر شیطانی، علاوه بر آن‌که منشأ بروز برخی رفتارهای انسان است، در مسیر سلوک نیز موانعی برای سالک راه حق ایجاد می‌کند. در این مقاله ضمن بررسی چیستی وهم و نسبت آن با عقل نزد ملاصدرا، نقش آن را در اخلاق و عرفان بررسی می‌کنیم.

کلیدواژه‌ها

• وهم
• عقل
• شیطان
• خواطر
• ملاصدرا

عنوان مقاله [English]

Mulla Sadra on the Nature of Estimation, Its Relationship with Reason and Its Role in Ethics and Mysticism

نویسندگان [English]

• Nafiseh Torabi ¹
• Mohsen Javadi ²

چکیده [English]

Estimation is an important faculty in the faculties of the soul. It has an important role in psychology and other research areas including epistemology, ethics and mysticism. Estimation causes errors of mind in understanding the universal notions and helps reason to understand the particular notions. According to Mulla Sadra, estimation is an immaterial faculty which is not independent. Mulla Sadra believes that estimation is the reason which descends to a lower level. The role of estimation in errors of mind is more significant for philosophers than other thinkers. Thus, Mulla Sadra held it to be the source of faults of the mind and gateway of Satan to deceive human. From his point of view, estimation, in tandem with satanic temptations, is the source of some human behaviors. In addition, it causes obstacles in mystical seeking. In this paper, we shall analyze Mulla Sadra’s account of the nature of estimation and its relationship with reason. Then we will attempt to analyze the Estimation's role in ethics and mysticism.

کلیدواژه‌ها [English]

• Estimation
• reason
• Satan
• Mulla Sadra