نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بهبهان+ دانشجوی دکتری رشته فلسفه اسلامی علوم و تحقیقات واحد اصفهان (خوراسگان)

2 استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان)

چکیده

یکی از مهم‌ترین موضوعات و مسائل فلسفی چگونگی ارتباط موجودات حادث عالم طبیعت با خداوند متعال است که هیچ‌گونه حدوثی در ذات او راه نداشته و قدیم است. نظریة حرکت جوهری ملاصدرا یکی از ابتکارات بزرگ در حکمت متعالیه بر اساس اصالت وجود است که توانسته پاسخ‌گوی این مسئله باشد. از آن‌جا که بازخوانی آرای فلاسفه پس از ملاصدرا و نقادی آن اندیشه‌ها ضرورت دارد، در این مقاله اشکالات میرزا ابوالحسن جلوه (م 1314 ق) را در مسئلة ربط حادث به قدیم نقد و بررسی می‌کنیم. حکیم جلوه در رسالة «فی بیان ربط الحادث بالقدیم»، با بیان عدم امکان صدور متجدد از ثابت، در جهت حل معضل ربط حادث به قدیم، حرکت وضعی دوری فلک را واسطة بین حادث و قدیم قرار داده و با راه‌حل صدرالمتألهین مخالفت داشته است. آرای این حکیم متأله بحث و بررسی شد و یافته‌ها نشان داد که ایشان با نگاه مشائی و غفلت از اصول اساسی فلسفة صدرا، این انتقادات را مطرح کرده است و از سویی مثل شیخ‌الرئیس در راه‌حل خویش بر مسئلة ربط حادث به قدیم، بین احکام وجود و احکام ماهیت خلط کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Mirza Abulhassan Jelveh on The Relation of The Accidental to The Eternal

نویسندگان [English]

  • Behzad Mohammadi 1
  • Mehdi Dehbashi 2

چکیده [English]

One of the most important philosophical issues is how the accidental creature of nature is related to Almighty God who has no accident in his nature and is eternal. The substantial motion theory of Mulla Sadra is one of the important innovations which based on the principality of   existence that has been able to be responsive to this issue. Since it is necessary to review the philosophers after Mulla Sadra, in this paper, we review Mirza Abulhassan Jelveh (1314 H) on the relation of the accident to the eternal. Hakim Jelveh in his essay  "Fi bayan rabt alhadeth belghadim (An Essay on The Relation of The Accidental to The Eternal )" states  the impossibility of the creating a moving creature from the fixed and unmoving creature and tries to solve the problem of the relation of the accident to the eternal  with the help of  placing Ferris moves  as  intermediary between the accidental and the eternal and has disagreed with the Sadr-al-Moteallhein’s approach. The ideas of this theological Hakim have been discussed and investigated¸ and the findings showed that his criticism is the result of his peripatetic approach and his neglect from the basic principles of the Sadra’s philosophy. Also, like Avicenna in his answer to the relation of the accident to the eternal, Mirza Abulhassan Jeveh has confused the rules of existence with the rules of nature.

کلیدواژه‌ها [English]

  • accident¸ Eternal¸ Principality of Existence¸ Substantial motion¸ Ferris Moves
آشتیانی، سید جلال‌الدین (1380). شرح حال و آرای فلسفی ملاصدرا. چاپ چهارم. قم: مرکز انتشارات حوزة علمیة قم.
ابن‌سینا (1375ش). الاشارات و التنبیهات. همراه با شرح خواجه نصیرالدین طوسی. چاپ اول. قم: نشر البلاغه.
ـــــــــ (1404ق). التعلیقات. به تحقیق عبدالرحمن بدوی. چاپ اول. بیروت: مکتبة الاعلام الاسلامی.
بهمنیار بن المرزبان (1375ش). التحصیل. تصحیح و تعلیق از استاد شهید مرتضی مطهری. چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
جوادی آملی، عبدالله (1386). رحیق مختوم. بخش پنجم از جلد دوم. چاپ سوم. قم: اسراء.
دهباشی، مهدی (1386). پژوهشی تطبیقی در هستی‌شناسی و شناخت‌شناسی ملاصدرا و وایتهد. چاپ اول. تهران: نشر علم.
رضازاده، حسن (1385). مجموعه آثار حکیم جلوه. ج 1. چاپ اول. تهران: انتشارات حکمت.
صدرالمتألهین (1422ق). شرح الهدایة الاثیریة. چاپ اول. بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
ـــــــــ (1368ش). الحکمه المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة. ج 3. چاپ دوم. قم: مکتبة المصطفوی.
 78ش). رسالة فی الحدوث. تصحیح و تحقیق دکتر سید حسین موسویان و با اشراف استاد سید محمد خامنه‌ای. چاپ اول. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
عبودیت، عبدالرسول (1388). درآمدی به نظام حکمت صدرایی. ج 1. چاپ دوم. تهران: سمت و مرکز تحقیق و توسعة علوم انسانی و قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
کدیور، محسن (1375). «دو رساله از میرزای جلوه (ره)». فصلنامة نامة مفید. ش 6.
گلی گلی‌زواره، غلامرضا (1375). گلشن جلوه در تجلیل از مقام علمی نامدار عرصة اندیشه حکیم الهی سید ابوالحسن جلوه. چاپ اول. قم: انتشارات قیام.
مطهری، مرتضی (1389). مجموعه آثار. ج 11 و 12. چاپ دوم. تهران: انتشارات صدرا.
میرداماد، محمدباقر (1367). القبسات. به اهتمام دکتر مهدی محقق، دکتر سید علی موسوی بهبهانی، پروفسور ایزوتسو و دکتر ابراهیم دیباجی. چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.