نوع مقاله : علمی- پژوهشی
نویسنده
استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
چکیده
علیت در فلسفة غرب و فلسفة اسلامی در دو حوزة مابعدالطبیعه و طبیعیات مطرح می‌شود اما در فلسفة اسلامی به تبیین مابعدالطبیعی علیت اهمیت فراوان داده شده است. در غرب با فلسفة تجربی و انتقادات هیوم و در نهایت با فلسفة کانت که معرفت متافیزیکی را امکان‌ناپذیر اعلام کرد، تبیین و تحلیل مابعدالطبیعی علیت به‌کنار رفت؛ هر چند به‌طور کامل از بین نرفته است. به‌تبع این تغییر، اثبات خداوند از طریق اصل علیت نیز خدشه‌دار می‌شود. اما در فلسفة اسلامی و به‌ویژه فلسفة صدرایی این اصل به‌اعتبار و قوت خود باقی است. در این مقاله ابتدا به تحلیل مفهوم علیت از نظر استاد مطهری و هیوم، سپس به بررسی تفاوت دیدگاه‌های این‌دو متفکر در این‌باره و در پایان به جمع‌بندی این دیدگاه‌ها و نتیجه‌گیری پرداخته‌ایم. استاد مطهری بر مبنای اصل رکین اصالت وجود و با عنایت به مباحث متفکران غربی، نگاهی نو به حکمت متعالیه افکنده و به اثبات عقلی اصل ضرورت و سنخیت علّی و معلولی پرداخته است و آن را اصلی واقعی و خارجی می‌داند؛ اما هیوم با تبیین تجربی اصل علیت تیشه به ریشة اصل ضرورت و سنخیت زده و علیت را امری ذهنی تلقی می‌کند. در عین حال، به برخی انتقادات هیوم در باب علّیت طبیعی نمی‌توان پاسخی درخور داد و این اشکالات همچنان چشم به‌راه پاسخ‌های جدید است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Comparing David Hume and Morteza Motahari on the Causality
نویسنده [English]
- azam ghasemi
institude for humanities and cultural studies
چکیده [English]
Causality, in metaphysics as well as natural sciences, has been discussed for long by western philosophy and Islamic philosophy. Metaphysical explanation of causality, however, has been of a great importance in Islamic philosophy. Empirical philosophy together with Hume’s criticism and finally through philosophy of Kant who denied any metaphysical knowledge, have made it impossible for causality to be metaphysically explained in the modern period of the West. It was, then, hardly possible to prove Divine existence based on the principle of causality. However, Islamic philosophy, particularly Mulla Sadra's philosophy, has taken the principle intact. Comparing, at first, David Hume and Morteza Motahari on the causality, this paper outlines theirs differences and finally we present our conclusion. Based on the very fundamental principle of priority of existence and regarding western thinker’s literature, Motahari made a new look at Sadra’s philosophy and attempted to makeup a rational explanation of the necessity and symmetry of cause and effect and showed that causality is a factual and external principle. Hume, however, aimed to an empirical explanation of principle of causality. And in doing so, he destabilized the necessity and symmetry of cause and effect and reached to a subjective causality. Yet, it is, to some extent, difficult to appropriately answer some challenges made by Hume against natural causality. His criticisms are still in need of some refashioned answers.
کلیدواژه‌ها [English]
- causality
- David Hume
- Morteza Motahari
- Causal necessity
- Islamic Philosophy
)