ملاصدرا؛ وحدت تشکیکی یا وحدت شخصی (گذار ملاصدرا از وحدت تشکیکی به وحدت شخصی وجود)

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه زنجان

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه زنجان.

چکیده

نوشتار حاضر درصدد است تا به تبیین فرآیند سیر و تحول وجود از وحدت تشکیکی به وحدت شخصی بپردازد؛ در این راستا ابتدا به بررسی وحدت تشکیکی وجود و مبانی آن در حکمت متعالیه و نیز وحدت شخصی وجود و تقریرهای مختلف آن پرداخته شده و سپس در مقام تحقیق و بررسی بیان می گردد که اولاً ملاصدرا به تفکیک آن دو قائل بوده و ثانیاً در نظام حکمی خویش از وحدت تشکیکی (دیدگاه ابتدایی) به وحدت شخصی (دیدگاه نهایی) گذر کرده است. صدرا برای اثبات این فرآیند، ابتدا علیّت و کثرت ماهوی را از ماهیت و سپس علیّت و کثرت وجودی را از وجودهای محدود نفی می‌کند تا بتواند در گام بعدی، مکانیزم چنین فرآیندی را تبیین کند؛ وی در این راستا بنابر تحلیل خاصی که از علیّت ارائه می‌دهد به دو برهان متوسل می‌شود: الف) برهان از راه ترقیق علیّت ب) برهان از راه عدم‌تناهی واجب‌الوجود؛ به عبارت دیگر وی با ارجاع معلول‌ها به شئون و بر اساس برهان از طریق معلول، مطلوب خود را اثبات کرده و از این طریق با مبرهن ساختن ادعای عرفان - وحدت شخصی وجود – موفق به نزدیک نمودن فلسفه به عرفان و در نتیجه تعالی حکمت می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Mulla Sadra; Graded Unity of Being or Individual Unity of Being (Mulla Sadra's transition from Graded Unity of Being to Individual Unity of Being )

نویسندگان [English]

  • mahdi monazah 1
  • sahar kavandi 2
چکیده [English]

The point of this article is to explain the process of existence evolution from “graded unity of being” to “individual unity of being“; In this regard, the “graded unity of being” and its fundamentals in “Transcendent Theosophy” as well as “individual unity of being” and its different statements have been primarily investigated, then it would be explained in the position of research and investigation; so that firstly Mulla Sadra presumed the detachment of these two kinds and secondly he represented departure from graded unity (the primary viewpoint) to individual unity (the final viewpoint) in his theosophy. Mulla Sadra initially denied the causality and multiplicity of the “quiddity” and “limited possible beings” in order to be able to explain the mechanism of such process; To prove such explanation he appeals to two kinds of argumentations upon representing a specific analysis of causality: a)Argumentation through cause b)Argumentation through effect. In another word, assigning the effects to the affairs and based on the infiniteness of the necessary being as well as being originating, he proofed his desired idea; thus clarifying the mystical claim- individual unity of being- he became successful in approximating philosophy to mysticism and subsequently the transcendence of theosophy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mulla Sadra
  • Existence
  • graded unity of being
  • Individual Unity of Being
  • Transcendent Theosophy
قرآن کریم.##آشتیانی، سید جلال­الدین (1370). شرح مقدمهٔ قیصری بر فصوص الحکم. تهران: امیر کبیر.##ــــــ (1375). شرح مقدمهٔ قیصری بر فصوص الحکم. تهران: علمی و فرهنگی.##ــــــ (1378). منتخباتی از آثار حکماء الهی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی. ##آشتیانی، میرزا مهدی (1388). اساس التوحید. تهران: هرمس.##آملی، سید حیدر (1386). جامع الاسرار و منبع الانوار، به‌انضمام رسالهٔ نقد النقود فی معرفة الوجود. تصحیح هنری کربین و عثمان اسماعیل یحیی. تهران: علمی و فرهنگی.##ابن­ترکه، صائن‌الدین (1387). تمهید القواعد. تحقیق سید جلال­الدین آشتیانی. قم: بوستان کتاب.##ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1386). شعاع اندیشه و شهود در فلسفهٔ سهروردی. تهران: حکمت.##ابن­سینا (1387). الإلهیات من کتاب الشفاء. تحقیق حسن حسن­زاده آملی. قم: بوستان کتاب.##ابن­عربی، محی­الدین (بی­تا). الفتوحات المکیة. بیروت: دار الصادر.##امینی­نژاد، علی (1390). حکمت عرفانی. قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.##اسپینوزا، باروخ (1376). اخلاق. ترجمة محسن جهانگیری. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.##استیس، والتر ترنس (1384). عرفان و فلسفه. ترجمة بهاءالدین خرمشاهی. تهران: سروش.##جوادی آملی، عبدالله (1368). شرح حکمت متعالیه (بخش­یکم از جلد ششم). قم: الزهرا.##ــــــ (1372). تحریر تمهید القواعد. تهران: الزهرا.##ــــــ (1375). رحیق مختوم. قم: اسراء.##ــــــ (1387). تحریر تمهید القواعد. قم: اسراء.##حائری یزدی، مهدی (1385). هرم هستی. تهران: مؤسسة پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.##حسن­زاده آملی، حسن (1380). تعلیقه علی شرح المنظومه للسبزواری. تقدیم مسعود طالبی. تهران: نشر ناب.##حلی، حسن بن یوسف (1430ق). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. تصحیح و مقدمة حسن حسن­زاده آملی. قم: نشر اسلامی.##دوانی، جلال‌الدین محمد (1381). رسالهٔ الزوراء. در سبع رسائل. تحقیق تویسرکانی. تهران: میراث مکتوب.##رحیمیان، سعید (1376). ظهور و تجلی در عرفان نظری. قم: دفتر ­تبلیغات اسلامی.##رفیعی قزوینی، ابوالحسن (1367). مجموعه مقالات و رسائل فلسفی. تهران: الزهرا.##سبزواری، ملاهادی (1430ق). شرح المنظومه، مع حواشی الشیخ محمد التقی الآملی. قم: ذوی القربی.##سلیمانی امیری، عسکری (1383). «اصالت وجود سازگار با کثرت تشکیکی». معرفت فلسفی. شمارة دوم.##سوزنچی، حسین (1384). «امکان وحدت شخصی وجود در حکمت متعالیه». نامهٔ حکمت. شمارة ششم.##ــــــ (1389). وحدت وجود در حکمت متعالیه. تهران: دانشگاه امام صادق.##سهروردی، شهاب‌الدین (1380). مجموعه مصنفات شیخ اشراق. با مقدمة سید حسین نصر. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.##شهرزوری، شمس‌الدین محمد (1380). شرح حکمة الاشراق. تصحیح حسین ضیائی تربتی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.##طباطبایی، محمدحسین (1383). اصول فلسفه و روش رئالیسم. تهران: صدرا.##ــــــ (1424ق). نهایة­الحکمة. قم: نشر اسلامی.##ــــــ (1432ق). توحید علمی و عینی. مشهد: انتشارات علامه طباطبایی.##ــــــ (1981م). «تعلیقه بر الأسفار الاربعه» در ملاصدرا، الحکمة المتعالیة فى الأسفار العقلیة الاربعة. بیروت: دار احیاء التراث العربی.##ــــــ (بی­تا). مهر تابان. بی­جا: باقرالعلوم(ع).##طهرانی، محمدحسین (1420ق). روح مجرد. مشهد: انتشارات علامه طباطبایی.##عبودیت، عبدالرسول (1385). درآمدی بر نظام حکمت صدرایی. قم: سمت.##فناری، علی بن حمزه (1374). مصباح الأنس. تهران: مولی.##قونوی، صدرالدین (2010م). مفتاح غیب الجمع و الوجود و شرحه مصباح الأنس بین المعقول و المشهود. بیروت: دار الکتب العلمیه.##قیصری، محمد داود (1375). شرح فصوص الحکم. تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. تهران: علمی و فرهنگی.##مصباح یزدی، محمدتقی (1376). نهایة الحکمة و تعلیقات. به‌کوشش علی اوجبی. تهران: الزهرا.##ــــــ (1378). آموزش فلسفه. ج1. تهران: نشر بین الملل.##ــــــ (1385). شرح نهایة ­الحکمة. تنظیم عبدالرسول عبودیت. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.##مطهری، مرتضی (1383). مجموعه آثار. تهران: صدرا.##ملاصدرا (1378). رسالة فی الحدوث. تصحیح و تحقیق سید حسین موسویان. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.##ــــــ (1381). کسر اصنام الجاهلیة. تصحیح محسن جهانگیری. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.##ــــــ (1383). شرح أصول الکافی. تحقیق و تصحیح محمد خواجوى. تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگى‏.##ــــــ (1388). تعلیقه علی شرح حکمة الاشراق لقطب­الدین الشیرازی. تهران: حکمت.##ــــــ (1389). مجموعه رسائل فلسفی، ج1؛ رسالة فی التشخص. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.##ــــــ (1417ق). الشواهد الربوبیه. بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.##ــــــ (1981م). الحکمة المتعالیة فى الأسفار العقلیة الاربعة. بیروت: دار احیاء التراث العربی.##ملکی تبریزی، میرزا جواد آقا (1385). رسالهٔ لقاءالله (راه سلوک عارفان). تصحیح رضا رجب‌زاده. تهران: رسالت قلم.##یزدان­پناه، یدالله (1389). مبانی و اصول عرفان نظری. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.##