حیات تاریخی حکمت متعالیه پس از ملاصدرا

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

2 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه پیام نور تهران، تهران، ایران.

3 استادیار رشته الهیات، گرایش فلسفه و کلام اسلامی. تهران، ایران.

چکیده

یکی از نکات مهم درحیات تاریخی حکمت صدرایی آن است که به لحاظ تاریخی مدت زمان بسیاری به طول انجامید تا این حکمت در حوزه­های علمی جایگاه خود را بازیابد و مورد قبول قرار گیرد. مسئله‌‌ای که ریشه در ماهیت این مکتب و تعارضات و فضای اجتماعی-تاریخی آن دارد و بررسی آن می‌‌تواند ضمن روشن شدن وجوه تاریک و ناشناخته حکمت صدرایی، تفاوت­ها و تقابلات آن را با سایر مکاتب بازنماید.
بر این اساس در این مقاله با روشی تاریخی تحلیلی با بررسی حیات تاریخی حکمت متعالیه پس از ملاصدرا تلاش می گردد به این سوال اصلی پاسخ داده شود که چرا حکمت متعالیه پس ملاصدرا با وفقه بسیار در فلسفه اسلامی رواج یافت و موانع این وقفه تاریخی چیست.
به طور کلی حیات تاریخی حکمت متعالیه با فراز و فرودهایی همراه بوده است به طوری که این مکتب در آغاز به دلایلی چندان رواج و رشدی نداشت، ولی پس از آن با توجه به ماهیت تلفیقی و ترکیبی خود توانست نظریات معارض زمانه را از وضعیت تقابل خارج نماید و به صورت گسترده رشد یابد. در این بستر مهم­ترین علل عدم رواج و وقفه تاریخی آن ریشه در نفوذ فلسفه سنتی و تسلط اندیشه اخباری‌‌گری و حدیث گرایی و تقابل و تعرضات حکمت متعالیه با مکتب فلسفی حکیم تبریزی دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Historical Life of Transcendental Wisdom after Mulla Sadra

نویسندگان [English]

  • Seyed Ahmad Aghili 1
  • Karim Najafi Barzegar 2
  • MohamadReza Ameri Baraki 3
1 Associate Professor of History, University Sistan and Baluchestan, Zahedan, Iran.
2 Associate Professor of History, Payame Noor University, Tehran Branch, Tehran, Iran.
3 Assistant Professor of Islamic Philosophy and Theology, Payame Noor University, Tehran Branch, Tehran, Iran.
چکیده [English]

One of the most important points of the historical life of this school is that it historically takes a long time for Sadraei wisdom to retrieve its place to be accepted in seminaries. The issues which root in the nature of the school and social-historical conflicts and space, investigating the school can reflect its differences and contrasts compared with other schools. Accordingly, it is strived to answer the main question by historical-analytical method and by investigating the historical life of transcendental wisdom after Mullah Sadra, the question is: why the transcendental wisdom after Mullah Sadra was propagated in Islamic philosophy with long interruption and what the obstacles of historical interruption were.
Historical life of transcendental wisdom has been generally accompanied with ups and downs as this school wasn't prevalent and developed; however, it could eradicate the opposing views from contrast circumstance considering integrative and combinational nature and could develop extensively. The most important causes of its lack of prevalence and historical interruption are the influence of traditional philosophy and the thought dominance of Declarativeness (religious orders) and Hadith-oriented and the contrast and conflicts of transcendental wisdom with the sect of Hakim Tabrizi.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Transcendental Wisdom
  • Mullah Sadra
  • Hakim Tabrizi
  • Historical Interruption

مراجع

آشتیانی، سید جلال‌الدین (1378). منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران، جلد 1-4، قم: تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.
آصف، محمدهاشم (رستم الحکما)(1380). رستم التواریخ، باهتمام عزیزالله علیزاده، تهران: فردوسی.
اردبیلی، عبدالکریم محمد (1375). صفوة الآثار من اخبار، به کوشش میرهاشم محدث، چاپ شده در میراث اسلامی ایران، ‌دفتر سوم، به کوشش رسول جعفریان، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، چاپ اول.
افندی، عبدالله (1401ق). ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج2 ، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی،چاپ اول.
امام جمعه، سید مهدی (1380). «مکتب فلسفی اصفهان و چالش‌های عصر صفوی»، مجموعه مقالات همایش اصفهان و صفویه، ج1، به اهتمام دکتر مرتضی دهقان‌نژاد، اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان.
بیدآبادی، ملامحمد (1376). حسن دل در سیر و سلوک الی الله، تحقیق و تصحیح علی صدرایی خویی و محمدجواد نورمحمدی، قم: نهاوندی، چاپ اول.
تنکابنی، محمد بن سلیمان (1383). قصص العلماء، به کوشش محمد رضا برزگر خالقی و عفت کرباسی، تهران: علمی و فرهنگی.
حزین، شیخ محمدعلی (1375). تاریخ و سفرنامه حزین، تحقیق علی دوانی، تهران: انقلاب اسلامی.
خاتون‌آبادی، سید عبدالحسین (1352). وقایع السنین والاعوام، تصحیح محمدباقر بهبودی، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
خراسانی، شرف‌الدین (1373). «اثولوجیا»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج 6، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ‌چاپ اول.
خواجویی، ملااسماعیل (1411ق). رسایل فقهی، ج2، تصحیح سید مهدی رجایی، قم: دارالکتاب الاسلامی.
دینانی،غلامحسین (1377). ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام، ج 2 و 3، تهران: طرح نو، چاپ اول.
رفیعی مهرآبادی،ابوالقاسم(1342). آتشکده اردستان ، ج2، تهران: چاپ اتحاد.
زنوزی، میرزا محمدحسن (1378). ریاض‌الجنة، ج3، تحقیق سیدمحمود مرعشی، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی، چاپ اول.
سپنتا، عبدالحسین (1346). تاریخچه اوقاف اصفهان، اصفهان: انتشارات اداره کل اوقاف اصفهان.
صدرایی خویی، علی (1379). آشنای حق (شرح احوال و افکار آقا محمد بیدآبادی)، قم: نهاوندی، چاپ اول.
صدوقی، منوچهر (1359). تاریخ حکماء و عرفای متأخرین صدرالمتألهین، تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران، چاپ اول.
ــــــــــــــــ (1381). تحریر ثانی (تاریخ حکما و عرفانی متأخر)، تهران: حکمت، چاپ اول.
صفت گل، منصور (1386). ساختار نهاد و اندیشه دینی در ایران عصر صفوی (تاریخ تحوّلات دینی ایران در سده‌های دهم تا دوازدهم هجری قمری)، تهران: خدمات فرهنگی رسا.
قاسمی، رحیم (1388). بزم معرفت (مشاهیر تکیه فاضل هندی)، اصفهان: کانون پژوهش، چاپ اول.
ــــــــــــــــ (1388). گلزار فضیلت (مشاهیر تکیه علامه خواجویی)، اصفهان: کانون پژوهش، چاپ اول.
کرباسی‌زاده اصفهانی، علی (1381). حکیم متأله بیدآبادی احیاگر حکمت شیعی در قرن دوازدهم هجری، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ــــــــــــــــ (1382). «حکیم خواجوی احیاءگر حوزه اصفهان در دوران فترت»، اصفهان: مجله حوزه، شماره یازدهم.
ــــــــــــــ (1383). «مکتب فلسفی اصفهان»، مجموعه مقالات دومین همایش حکیم ملاصدرا، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، چاپ اول.
ــــــــــــــــ (1382). فاضل سراب و رویارویی مدرسه ملارجبعلی تبریزی با مدرسه ملاصدرا، مجموعه مقالات همایش فاضل سراب و اصفهان عصر وی، اصفهان: مجموعه فرهنگی، مذهبی تخت فولاد، چاپ اول.
کربن، هانری (1369). فلسفه ایرانی و فلسفه تطبیقی، ترجمه جواد طباطبائی، تهران: توس.
ــــــــــــــــ (1371). تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمه سید جواد طباطبائی، ج 2، تهران: کویر.
مدرس هاشمی، ‌میرسید حسن (1377). شرح رساله سیر و سلوک منسوب به آقا محمد بیدآبادی، با مقدمه و تصحیح و تعلیقات علی کرباسی‌زاده، قم: کانون پژوهش، چاپ اول.
مطهری، مرتضی (1373). خدمات متقابل اسلام و ایران، قم: انتشارات صدرا، چاپ بیستم.
مکارم، هادی (1378). «خرده‌گیران بر حکمت متعالیه»، مجله حوزه، ش 93، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 16 مهر 1402
  • تاریخ پذیرش: 16 مهر 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار