خوانش نظریه «دفعه واحده» میرداماد براساس نظریه حدوث زمانی ملاصدرا

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه پیام‌ نور، تهران، ایران.

چکیده

این مقاله به منظور یافتن یک خوانش مشترک درباره آموزه «حدوث» بر بررسی رهیافت حدوث دهری «دفعه واحده» میرداماد از یک‌سو و «حدوث زمانی» ملاصدرا از دیگر سو تمرکز دارد. بخشی از کتاب قبسات به بحث از حقیقت حدوث دهری و رویکرد ابداعی دفعه واحده می‌پردازد. ملاصدرا نیز در منهج سوم، مشعر سوم کتاب المشاعر به تحلیل حدوث زمانی و ارائه برداشتی نو از آن اقدام می‌نماید. این مقاله دو دستاورد مهم دارد: اولی یافتن رد پای حدوث زمانی در رهیافت دفعه واحده و دیگری تبیین گونه‌ای همگرایی میان این دو رویکرد درباره مقوله حدوث به رغم تفاوت‌ها. نویسنده با تحلیل رویکرد حدوث دهری نشان می‌دهد که مولفه بنیادی رهیافت دفعه واحده بر آموزه مسبوقیت عدم واقعی و عدم غیر مجامع عالم مادی در مرتبه دهر استوار است و حدوث عالم مادی دفعه الواحده روی می‌دهد. همچنین قوام آموزه حدوث زمانی نزد ملاصدرا بر نظریه مسبوق‌الوجود بودن عالم مادی به عدم واقعی زمانی تکیه می‌کند. با این همه تبیین نو ملاصدرا از حادث زمانی خلاف خوانش دفعه واحده نه تنها به دوام فیض علت فاعلی نیازمند است، بلکه موجود حدوث یافته و مسبوق به عدم زمانی پیشین، حدوث دفعی نیافته است. چرا که هر آن در زمان، مشمول حدوث نو است و به این‌سان منجر به شکل‌گیری خوانشی نو از عملکرد علت یعنی دوام فیض وجود در فرآیند حدوث می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reading Mirdamad's One-Time (Dafe Wahed) Theory in Accordance to Mulla Sadra's Theory of Temporal Occurrence

نویسنده [English]

  • Abdolreza Safari Halavi
Associate Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, Payame Noor University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Muslim sages have constantly raised the question of how to explain the creation and existence of beings in the face of the problem of forgery and occurrence. Was the creation repulsive or gradual? Mirdamad, relying on the originality of essences in response to this question, designed the theory of the one-time (Dafe wahid). According to which all levels of existence, both material and non-material, have emerged through the forgery of a single or a single time. The author tries to show that the doctrine in the system of transcendent wisdom of Mulla Sadra is precisely transformed in a new structure of temporal occurrence and paves the way for the movement of substance. Therefore, the author achieves two important conclusions from the point of view of chronological occurrence (Hoduth zamani) by reading the theory of one-time occurrence: The first is the evolution of the meaning of the occurrence of the natural world. In the sense that every natural being and all its aspects have a drinking identity in their essence and at any time, and it is the same as occurrence. Second, because the natural world is nothing but natural beings and their affairs, so the whole natural world is a time event at any moment. In this way, the author shows that by reading the doctrine of the one-time from the point of view of temporal occurrence, a kind of exact convergence between the two points of view is finally revealed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Single Time Theory
  • Mirdamad
  • Occurrence of Time
  • Mulla Sadra
  • Existential Levels
قرآن کریم.
نهج‌البلاغه.
آشتیانی سید جلال‌الدین (1376). شرح رساله المشاعر، تهران: انتشارات امیرکبیر.
ابن سینا (1404). التعلیقات، تحقیق عبدالرحمن بدوی، قم.
شهرستانی، عبدالکریم (1961). الملل و النحل جلد اول به کوشش محمد سید کیلانی. قاهره.
خامنه‌ای، سید محمد (1377). نگاهی به زندگی، شخصیت و مکتب صدرالمتألهین، خردنامه صدرا شماره 13.
کربن، هانری (1363). مقدمه بر المشاعر ملاصدرا، برگردان و پیشگفتار از
کریم مجتهدی، انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا
ملاصدرا (1363). المشاعر، تصحیـح سیـد جـلال‌الدیـن آشتیـانی، قم: بوستان کتاب قم.
ملاصدرا (بی تا). المشاعر، ترجمه میرزا عمادالدله، اصفهان: انتشارات مهدوی.
ملاصدرا (1383). اسفار الاربعه جلد سوم، باشراف سید محمد خامنه‌‌ای، انتشارات بنیاد اسلامی حکمت صدرایی تهران.
میرداماد، محمد باقر (1394). اخگرها، ترجمه ناصر جهانشاه، تهران: ابصار.
میرداماد، محمد باقر (1367). قبسات، به اهتمام مهدی محقق، تهران: دانشگاه تهران.
میرداماد، محمد باقر (1381). صراط المستقیم، محقق علی اوجبی، تهران: میراث مکتوب.