امکان انتزاع مفاهیم متعدد از حیثیت واحد بما هو واحد و نتایج فلسفی آن (با تأکید بر دیدگاه ملاصدرا).

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای تخصصی فلسفه و کلام اسلامی، گروه معارف اسلامی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.

2 استادیار مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، تهران، ایران.

چکیده

انتزاع مفاهیم متعدد از مصداق واحد یکی از مسائلی است که در موضوعات و استدلال‌های فلسفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. آیا انتزاع مفاهیم متعدد از مصداق واحد امکان‌پذیر است؟ برخی قائل به امکان و برخی قائل به امتناع این موضوع هستند. در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی- عقلی به این نتیجه می‌رسیم که انتزاع مفاهیم متکثر از واحد من حیث هو واحد، امر ممکنی است و انتزاع مفاهیم متعدد از مصداق بسیط از آن حیث که دارای حیثیت واحد است در برخی موارد اتفاق می‌افتد و این خاصیت از خواص ذهن است که مفاهیم متکثر ایجاد می‌کند؛ البته از حیثیاتی که در بیرون وجود بالعرض دارند و باعث ایجاد تکثر در موضوع خود نمی‌شوند. هرچند این فرآیند بستگی به درجه و مرتبه‌ی وجودی مصداق دارد؛ یعنی هرچند مصداق کامل‌تر و قوی‌تر باشد، ذهن مفاهیم بیشتری از آن انتزاع می‌کند تا جایی‌که در مورد کامل‌ترین مصداق مفاهیم متضادی؛ مانند اول و آخر و ... را می‌توان انتزاع و به آنها متصف کرد. این دیدگاه برگزیده دارای آثار و نتایجی است که در مقاله به آنها اشاره می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Possibility of Extracting Multiple Concepts from the Dignity of a single Entity and its Philosophical Results (with Emphasis on Mulla Sadra's Point of View)

نویسندگان [English]

  • Leila Nikooienejad 1
  • Ahmad Shahgoli 2
1 Specialized Doctorate in Islamic Philosophy and Theology, Department of Islamic Studies, Yasouj University, Yasouj, Iran.
2 Assistant Professor of the Research Institute of Hikmat and Philosophy of Iran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Extracting multiple concepts from a single instance is one of the philosophical issues that are used in philosophical subjects and argumentations. Is it possible to extract multiple concepts from a single instance? Some believe that this is possible and some believe that this is not possible. In this study, using the analytical-rational method, it is concluded that it is possible to extract multiple concepts from a single entity, and extracting multiple concepts from the simple instance occurs in some cases since it has a single dignity, and this quality is one of the properties of the mind that creates multiple concepts; Of course, from the qualities that exist outside and do not cause pluralism in their subject although this process relies on the degree and order of existence of the instance; That is, the more complete and robust the instance is, the more concepts the mind will extract from it, inasmuch as the opposite concepts, like  the First and the Last, can be extracted from the most complete instance and attributed to them. This selected view has effects and consequences that are discussed in the paper.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Extract
  • Multiple Concepts
  • Single Dignity
  • Single From Itself
  • Mind
  • Qualities
  • Existence
  • Nature (essence).

مراجع

ابن سینا، حسین بن عبدالله (1391). التعلیقات. مقدمه، تحقیق و تصحیح سید حسین موسویان. تهران: انجمن حکمت و فلسفه‌‌ی ایران.
جلوه، میرزا ابوالحسن (1385). مجموعه آثار. تصحیح و تحقیق حسن رضازاده. تهران: حکمت.
جوادی آملی، عبدالله (1386). رحیق مختوم. ج 1، 2، 1- 2، قم: اسراء.
صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم (1404). شرح الهدایه الاثیریه. بیروت: التاریخ العربی.
صدرالمتألهین، محمدبن ابراهیم (1363). المشاعر، تهران: کتابخانه طهوری.
صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم (1981). الحکمه المتعالیه فى الاسفار العقلیه الاربعه. ج 1، 3، 6، 7، 8، بیروت: دار احیاء الترات.
صهبا، محمد رضا (1378). مجموعه آثار، ج 2، تحقیق حامد ناجی اصفهانی، اصفهان: کانون پژوهش.
طباطبایی، محمدحسین (1380). نهایه الحکمه، ج 4، تصحیح و تعلیق غلامرضا فیاضی، قم: انتشارات مؤسسه آموزش و پژوهش امام خمینی(ره).
طباطبایی، محمدحسین (1390). نهایه الحکمه. قم: موسسه‌ی امام خمینی.
فیاضی، غلامرضا. بی‌تا. آشنایی با پژوهشگران حوزه، مجله معرفت، شماره‌ی 9.
فیاضی، غلامرضا (27/12/1388). کرسی نظریه‌‌پردازی در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
کرجی، علی (1382). اصطلاحات فلسفی و تفاوت آنها با یکدیگر، قم: بوستان کتاب قم.
المحقق السبزوارى‏ (1369). شرح المنظومه. ج 3. چاپ اول‏، تصحیح و تعلیق از آیت الله حسن‌زاده آملى و تحقیق و تقدیم از مسعود طالبى. تهران:‏ نشر ناب‏.
مطهری، مرتضی (1373). شرح منظومه. تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1373). شرح منظومه، صدرا.
میرداماد، محمدباقر (1367). قبسات. تهران: دانشگاه تهران.
میرداماد، محمدباقر (1374). نبراس الضیاء. تهران. نشر هجرت.
وفائیان، محمدحسین؛ ابراهیمی، حسن (1393). امکان انتزاع مفاهیم کثیر از حیثیت واحد در مساله توحید صفات از دیدگاه صدرالمتالهین. مجله فلسفه و کلام اسلامی، سال چهل هفتم، شماره‌‌ی اول، بهار و تابستان.
یزدان‌پناه، سید یدالله.(1389). مبانی و اصول عرفان نظری، قم: مؤسسه‌ی امام خمینی (ره).
theology.ilam.ac.ir، قابل دسترسی در تاریخ 20/ 11/ 1397.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 22 آبان 1402
  • تاریخ پذیرش: 22 آبان 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار