وجود ذهنی و حقیقت علم؛ تفسیری تجزیه گرا از دیدگاه ملاصدرا

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس - تهران

چکیده

بر اساس یک تفسیر حداکثری از نظریة وجود ذهنی می‌توان این نظریه را مشتمل بر سه رکن دانست: 1. در موارد علم حصولی امری (یا صورتی) در ذهنِ (نفس) عالِم وجود می‌یابد؛ 2. حقیقت علم حصولی چیزی جز همان صورت موجود به وجود ذهنی نیست؛ 3. صورت موجود در ذهن به گونه‌ای مطابق با معلوم خارجی است (واقع‌نمایی علم). در این مقاله تفسیری از دیدگاه ملاصدرا که ضمن پذیرش رکن نخست با رکن دوم مخالفت می‌ورزد تشریح و سپس بررسی می‌شود. این تفسیر، که می‌توان آن را به دلیل تفکیک میان حقیقت علم و وجود ذهنی «تفسیر تجزیه‌گرا» نامید، از سوی استاد جوادی آملی ارائه شده که مدعی تغایر میان وجود حقیقی علم از یک سو، و وجود ذهنی و ظلّی معلوم در ذهن از سوی دیگر است. از آن‌جا که مخالفت با رکن دوم پیش از ملاصدرا نیز دارای سابقه است به‌منزلة زمینة تاریخی بحث دو نظریة دیگر نیز بررسی می‌شوند. نظریة اول از آنِِ فخررازی است که هر چند به وجود صورت‌های ذهنی معترف است حقیقت علم را همان صورت ذهنی نمی‌داند. نظریة دوم از سوی فاضل قوشچی ارائه شده که طبق آن حقیقت علم امری قائم به ذهن و موجود به وجود خارجی است که با معلوم که امری حاصل در ذهن و موجود به وجود ذهنی است مغایر است. نتیجة کلی بررسی این نظریات آن است که هر سه با اشکالات یا دست‌کم ابهامات قابل توجهی مواجه‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Knowledge and Mental Existence; A Pluralist Interpretation of Mulla Sadra's View

نویسنده [English]

  • Mohammad Saeedimehr
چکیده [English]

According to a strong version of the theory of "mental existence", this theory includes three main claims: 1. Perception implies the existence of an idea in the mind of the subject; 2. the reality of the perception is nothing but the mental idea and 3. this mental idea corresponds the external perceived object. In this paper, I shall examine an interpretation of Sadra's view which accepts the first claim while rejecting the second. This interpretation, presented by Javadi Amoli, draws a distinction between the existence of perception and the mental existence of the perceived object. Before this examination, I explore two similar views proposed before Mulla Sadra by Fakhr al-Din Al-Razi and al-Qushchi. Fakhr al-Din Al-Razi, though believing in the mental ideas, thinks that the reality of perception consists in the relation between the mind and the external world. According to Qushchi, the reality of the perception is an immanent entity in the mind which is different from what possesses the mental existence. The final conclusion of this paper is that all these three views encounter serious philosophical challenges.

کلیدواژه‌ها [English]

  • mental existence
  • Acquired knowledge
  • Fakhr al-Din Al-Razi
  • al-Qushchi
  • Mulla Sadra
  • Javadi Amoli

برای مشاهده اصل مقاله به صورت کامل، بر روی لینک "اصل مقاله" در بالای صفحه کلیک کنید