علم امام در آینه حکمت متعالیه

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه الزهرا (س)

2 مربی دانشگاه علمی کاربردی

چکیده

علم ‌امام (ع) بارزترین‌ صفتی است‌ که از دیرباز در امام‌شناسی مورد توجه عالمان و متفکران اسلامی بوده است. اندیشمندان شیعی این ویژگی را از شروط بنیادین امامت دانسته و در رویارویی با دیگر گروه‌های اسلامی بر آن تأکید‌ کرده‌اند. مطالعه دربارة این موضوع همواره با نگرش‌ها و رویکردهای فکری مختلفی مواجه بوده و بروز اختلافاتی را در مقدار و چگونگی علم امام (ع) موجب شده است. این تحقیق، با رویکردی تطبیقی و با بهره‌گیری از روش توصیفی ـ تحلیلی، دیدگاه حکمت متعالیه را در این ‌باره بررسی می‌کند. بر اساس نتایج این پژوهش، حکمت متعالیه بر تقیّد علم امام (ع) به ذاتی ‌نبودن و افاضه از جانب خداوند متعال و نیز بر عدم احاطة علم ایشان نسبت به کنه ذات و صفات ذاتی خداوند متعال اذعان دارد. همچنین، هر آنچه حکمت متعالیه دربارة علم گستردة امام به همة موضوعات و حقایق بیان می‌دارد، به قوس نزولی و وجود نوری امام (ع) برگشت می‌کند نه به وجود عنصری و قوس صعودی ایشان.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Knowledge of Imam in the Transcendent Wisdom Mirror

نویسندگان [English]

  • Ala Toorani 1
  • Zahra khatibi 2
چکیده [English]

The Knowledge of Imam (AS) is the most obvious quality which has attracted scholars and thinkers in Imamology. Shiite scholars consider it  as one of the main conditions of leadership (Imamat) and have emphasized it facing to other Islamic schools. This subject has been conducted through several mental attitudes and approaches, so that it has result in debates concerning the amount and the quality of the Knowledge of the Imam. By comparative approach and by using descriptive – analytical method, this research explores that subject from Transcendent Wisdom point of view. Based on the results obtained in this study, Transcendent Wisdom accepts that the Knowledge of the Imam (AS) is not essential to him and inspired from God, and Imam has no perfect knowledge concerning the essence of God and His qualities. Also, what Transcendent wisdom claims concerning the extension of Imam’s knowledge to all subjects and truths, belongs to downward arc and not to his material existence and upward arc.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the knowledge of Imam
  • Transcendent Wisdom
  • the knowledge of unseen world
  • Mulla Sadra

مراجع

قرآن کریم.
ابن‌عربی (1378ش). فصوص الحکم. ترجمه و شرح حسن‌زاده آملی. تهران: وزارت ارشاد اسلامی.
ارشد ریاحی، علی (1379). «تجرد نفس از دیدگاه سه حکیم مسلمان». مجموعه مقالات همایش جهانی بزرگداشت حکیم صدرالمتألهین. ش 20. بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
اله بداشتی، علی (1380). «انسان‌شناسی صدرالمتألهین». پژوهش‌های فلسفی ـ کلامی. ش 9 و 10. پاییز و زمستان.
اوجاقی، ناصرالدین (1388). علم امام از دیدگاه کلام امامیه. چاپ اول. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
الآملی، سید حیدر (بی‌تا). المقدمات من کتاب نص النصوص. به اهتمام کُربن. بی‌نا: بی‌جا.
تبعه ایزدی، مختار (1384). «مظهریت و جامعیت نفس انسان». خردنامة صدرا. انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
جامی، عبدالرحمان (1381). نقد النصوص. چاپ دوم. تهران: مؤسسة پژوهشی حکمت و فلسفة ایران.
جوادی آملی، عبدلله (1376). شرح حکمت متعالیه. قم: اسراء.
حافظ، شمس‌الدین محمد (1387ش). دیوان حافظ. چاپ اول. تهران: نیک‌فرجام.
خوارزمی، تاج‌الدین حسین بن حسن (1368ش). شرح فصوص الحکم. تهران: انتشارات مولی.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (بی‌تا). المفردات فی غریب ‌القرآن. تهران: المکتبة المرتضویة.
راوندی، قطب‌الدین (1409ق). الخرائج و الجرائح. چاپ اول. قم: مؤسسة امام مهدی (ع).
شریعتی، محمدتقی (1370). وحی و نبوت، تهران: حسینیة ارشاد.
صدرالمتألهین (1379ق). اسفار اربعه. تهران: دار المعارف الاسلامیه.
ـــــــــــ (1366). تفسیر القرآن الکریم. قم: انتشارات بیدار.
ـــــــــــ (1381). المبدأ و المعاد. تصحیح محمد ذبیحی و جعفر شانظری. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ـــــــــــ (1383). شرح اصول کافی. کتاب فضل العلم و کتاب الحجه. تصحیح و ترجمة محمد خواجوی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
 ـــــــــــ (1386). ایقاظ النائمین. تصحیح محمد خوانساری. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ـــــــــــ (1387). شواهد الربوبیة. ترجمة علی بابایی. تهران: نشر مولا.
صفار، محمد بن حسن (1404). بصائر الدرجات. چاپ دوم. قم: کتابخانة آیت‌الله مرعشی نجفی.
طباطبایی، محمدحسین (1417ق). تفسیر المیزان. چاپ اول. بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق (1407ق). الکافی (ط - الإسلامیة). چاپ چهارم. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مجلسی، محمدباقر (1402ق). بحارالانوار. چاپ دوم. بیروت: مؤسسة الوفاء.
محقق داماد، سید مصطفی (1374). «امامت و ولایت از دیدگاه صدرا». خردنامة صدرا. ش 2. انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
مصلح، جواد (1366). ترجمه و تفسیر الشواهد الربوبیة. چاپ دوم. تهران: سروش.
مظفر، محمدحسین و محمدحسین طباطبایی (1386). پژوهشی در باب علم امام (ع). ترجمة علی شیروانی. چاپ چهارم. قم: انتشارات دارالفکر.
نادم، محمدحسن (1388ش). علم امام (مجموعه مقالات). قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
ـــــــــــ (1391). «علم غیب پیامبر و امام از نگاه متکلمین و فلاسفه». فصلنامة امامت‌پژوهی. ش 6. تابستان

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 27 دی 1393
  • تاریخ بازنگری: 06 اردیبهشت 1395
  • تاریخ پذیرش: 24 مرداد 1395

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار