قاعده الواحد در ترازوی سنجش (با تاکید بر مبانی حکمت متعالیه)

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی

2 استادیار دانشگاه علوم اسلام رضوی

چکیده

«الواحد لایصدر عنه الا الواحد» قاعده‌ای است که در فلسفة اسلامی اهمیت فراوانی دارد. فلاسفة برجسته مسلمان همچون ابن‌سینا و ملاصدرا این قاعده را پذیرفته‌اند و براهینی را بر اثبات آن اقامه کرده‌اند؛ از طرف دیگر، برخی متکلمان منکر این قاعده شده‌اند و با طرح نقض‌ها و اشکالاتی به‌دنبال تضعیف این قاعده بوده‌اند. قاعدة الواحد طبق مبانی حکمت متعالیه دارای مفاهیمی است که منشأ بسیاری از اشکالات منکرین این قاعده به توجه نکردن به معنای صحیح همین مفاهیم بازمی‌گردد. در این نوشتار ابتدا با توضیح و تبیین مفاهیم این قاعده، با رویکردی صدرایی براهین و اشکالات آن مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته و این نتیجه حاصل شد که اگرچه برخی از برهان‌های مشائین بر این قاعده خالی از اشکال نیست اما طبق مبانی حکمت متعالیه برهان محکم‌تری بر آن اقامه شده و به نقض‌ها و اشکالات وارده بر آن پاسخ داده شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Critique of the Al-wahed Rule (by focusing on the Principles of Transcendent Wisdom)

نویسندگان [English]

  • javad parsaee 1
  • mohammad Mousavi 2
چکیده [English]

The phrase “the one does issue him only the one” is content of a rule which is very important in Islamic philosophy. Muslim philosophers such as Ibn Sina and Mulla Sadra accepted this principle and presented certain proofs to prove it. On the other hand, some theologians denied this rule, and through violations and objections were seeking to undermine this principle. This rule, in accordance with the principles of transcendental wisdom has certain elements, so that deniers of that rule fail to understand the correct meaning of these elements. In this paper, firstly, we explain the elements of this rule, and with Sadraian approach, arguments and objections to this rule has been analyzed, and although some Peripatetic arguments against this rule is not without problems, but according to principles of transcendent Wisdom we presented the more stronger argument in witness of this rule and answered the violations and the objections to it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Al-vahed rule
  • cause
  • Effect
  • unit
  • simple
  • emanation
  • congruity
آشتیانی، میرزا مهدی (1377). اساس التوحید. تصحیح جلال‌الدین آشتیانی. تهران: امیرکبیر.
آشتیانی، جلال‌الدین (1387). نقدی بر تهافت الفلاسفهٔ غزالی. قم: بوستان کتاب.
ــــــــــ (1382) هستی از نظر فلسفه و عرفان. قم: بوستان کتاب.
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1372). قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
ابن‌رشد (1994م). تفسیر مابعدالطبیعة. تصحیح رفیق العجم و جیرار جهامی. بیروت: دارالفکر.
ابن‌سینا (1371). المباحثات. قم: بیدار.
ــــــــــ (1375). الاشارات و التنبیهات. قم: بلاغت.
ــــــــــ (1379). التعلیقات. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ــــــــــ (1385). النفس من کتاب الشفاء. تحقیق حسن حسن زاده آملی. قم: بوستان کتاب.
ارسطو (1366). متافیزیک. ترجمة شرف‌الدین خراسانی. تهران: نشر گفتار.
افلوطین (1413ق). اثولوجیا. تحقیق عبد الرحمن بدوی. قم: بیدار.
پارسایی، جواد و سید محمد موسوی (1392). «بررسی گستره براهین قاعدة الواحد»، آینه معرفت، شمارة 37، ص63-47.
بهمنیار بن المرزبان (1375). التحصیل. تصحیح و تعلیق مرتضی مطهری. تهران: دانشگاه تهران.
التقوی الاشتهاردی، حسین (1418ق). تنقیح الاصول. قم: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
خراسانی، محمدکاظم (1389). کفایة الاصول. تهران: خرسندی.
حلی، حسن بن یوسف (1427ق). کشف المراد فی شرح التجرید الاعتقاد. تحقیق حسن حسن زاده آملی. قم: النشر الإسلامی.
جوادی آملی، عبدالله (1386). رحیق مختوم، شرح حکمت متعالیه. تنظیم و تدوِین حمید پارسانیا. قم: اسرا.
رازی، فخرالدین محمد (1429ق). المباحث المشرقیة فی علم الالهیات و الطبیعیات. تحقیق و تعلیق محمد المعتصم بالله البغدادی. بی‌جا: ذوی القربی.
زنوزی، ملا عبدالله (1360). لمعات الهیه. تصحیح جلال‌الدین آشتیانی. تهران: مؤسسة پژوهشی حکمت و فسفة ایران.
سبحانی تبریزی، جعفر (بی‌تا). تهذیب الاصول، تقریرات درس امام خمینی. بی‌جا: مهر.
سبزواری، ملاهادی (1379). شرح المنظومة فی المنطق و الحکمة. تصحیح محسن بیدارفر. قم: بیدار.
طباطبایی، محمدحسین (1383). نهایة الحکمة. تصحیح و تعلیق غلامرضا فیاضی. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
طوسی، خواجه نصیرالدین (1428ق). شرح الاشارات و التنبیهات. تحقیق حسن حسن‌زاده آملی، قم: بوستان کتاب.
غزالی، ابی حامد (2002م). تهافت الفلاسفة. تحقیق علی بو ملحم. بیروت: دار المکتبة الهلال.
فیاضی، غلامرضا (1383) تعلیقات نهایة الحکمة. در طباطبایی، 1383.
قوام صفری، مهدی (1388). نظریه صورت در فلسفه ارسطو. تهران: حکمت.
مصباح یزدی، محمدتقی (1383). آموزش فلسفه. تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
ــــــــــ (1386). شرح الهیات شفا. تحقیق و نگارش عبدالجواد ابراهیمی. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مطهری، مرتضی (1388) مجموعه آثار. قم: صدرا.
مقداد، جمال‌الدین عبدالله (1405ق). ارشاد الطالبین الی نهج المسترشدین. تحقیق سید مهدی رجائی. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی.
ملاصدرا (1386). الشواهد الربوبیة فی المنهاج السلوکیة. تحقیق جلال‌الدین آشتیانی. قم: بوستان کتاب.
ــــــــــ (1422ق). شرح الهدایة الاثیریة. تصحیح مصطفی فولادکار. بیروت: التاریخ العربی.
ــــــــــ (1981م). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
میرداماد، محمد بن محمدباقر (1367). القبسات. به اهتمام مهدی محقق. تهران: دانشگاه تهران.