بررسی نسبت علم حصولی و حضوری با «توجیه معرفتی»، در معرفت شناسی حکمت متعالیه

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران

2 دانشیار گروه فلسفه دین دانشکده الهیات دانشگاه تهران

چکیده

«علم» در حکمت متعالیه مساوق با وجود انگاشته می‌شود. تحلیل علم در پرتو تفسیری وجودی از آن، سبب ارائۀ ویژگی‌هایی خاص برای دو گونۀ علم حصولی و علم حضوری در معرفت‌شناسی حکمت متعالیه می‌گردد. مسئلۀ پژوهش جاری، تبیین نسبت علم حصولی و حضوری با «توجیه معرفتی» و مشخص نمودن حیطۀ جریان توجیه معرفتی در دو گونۀ مذکور از معرفت است. رهیافت به‌دست آمده که با روی‌آوردی تحلیلی‌ـ‌منطقی در عبارات صدرالمتألهین حاصل شده، اثبات نیازمندی علم حصولی (به‌سبب دوگانگی وجود علمی و وجود عینی در آن) به توجیه معرفتی و انحصار آن در «برهان» است. علم حضوری نیز، از آن جهت که با شهود وجود عینیِ معلوم حاصل می‌گردد، در دو گونۀ متفاوت خود (حسی و فراحسی)، بی‌نیاز از توجیه بیرونی و خودموجه است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Epistemology of Transcendent Wisdom on the Relation between the Propositional Knowledge and Intuitive Knowledge with Epistemic Justification

چکیده [English]

In transcendental philosophy "knowledge" is deemed to be existence. Although analysis of Knowledge in the light of existential interpretation, can provide the specific features of two types of Propositional and intuitive knowledge in epistemology of transcendental philosophy. This issue of the current study is to analyze the relation of these two types of knowledge under "epistemic justification" and to determine the scope of the epistemic justification of these two types as well. The analytical-logical approach in terms of Sadrolmote'allehin has brought proof for the requirement (due to the duality of scientific and its objective existence) of propositional knowledge to Justification theory and its monopoly in "proof". Since intuitive knowledge is gained by objective witnesses, in its different types (sensory and extra sensory), it is needless of epistemic justification.
Since intuitive knowledge is gained by objective witnesses, in its different types (sensory and extra sensory), it is needless of epistemic justification.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sadr-Al-Mote'allehin
  • propositional knowledge
  • intuitive knowledge
  • proof
  • epistemic justification
ابن‌سینا (1371). المباحثات. قم: بیدار.
ــــــــــ (1404الف). الشفاء (بخش الهیات). قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی.
ابن‌سینا (1404ب). التعلیقات. بیروت: مکتبة الأعلام الإسلامی.
ــــــــــ (1404ج) الشفاء (بخش الهیات، البرهان). قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی.
پویمن، لوییز (1387). معرفت‌شناسی. ترجمۀ محمد حسن‌زاده. تهران: دانشگاه امام صادق.
جرجانی، میرسیدشریف (1373). شرح المواقف. قم: نشر رضی.
حلی، حسن‌بن‌یوسف (بی‌تا). نهایة المرام. قم، مؤسسة امام صادق.
رازی، فخرالدین، (1411ق). المباحث المشرقیه. قم: بیدار.
سبزواری، ملاهادی. (1360). حاشیه بر شواهد الربوبیه. مشهد: مرکز نشر دانشگاهی.
سهروردی، شهاب‌الدین یحیی (1375). مجموعه مصنفات شیخ اشراق. تهران: مؤسسۀ مطالعات فرهنگی.
شیرازی، قطب‌الدین (1383). شرح حکمت الاشراق. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم (1302). مجموعه الرسائل التسعه. تهران، بی‌نا .
ــــــــــ (1354). المبدأ و المعاد. تهران: انجمن حکمت و فلسفه.
ــــــــــ (1360الف). اسرار الآیات. تهران: انجمن حکمت و فلسفه.
ــــــــــ (1360ب). الشواهد الربوبیه. مشهد: مرکز نشر دانشگاهی.
ــــــــــ (1361). العرشیه. تهران: مولی.
ــــــــــ (1362). اللمعات المشرقیة فی الفنون المنطقیة. تهران: آگاه.
ــــــــــ (1363الف). المشاعر. تهران: طهوری.
ــــــــــ (1363ب). مفاتیح الغیب. تهران: مؤسسۀ تحقیقات فرهنگی.
ــــــــــ (1371). التصور و التصدیق. قم: بیدار.
ــــــــــ (1375). مجموعه رسائل فلسفی. تهران: حکمت.
ــــــــــ (1378). رسالة فی الحدوث. قم: بیدار.
ــــــــــ (1381). کسر الاصنام الجاهلیه. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ــــــــــ (1387). سه رسالهٔ فلسفی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ــــــــــ (1404ق). شرح الهدایة الاثیریة. بیروت: التاریخ العربی.
ــــــــــ (1981). الحکمة المتعالیة فى الأسفار العقلیة الأربعة. بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
ــــــــــ (بی‌تا الف). ایقاظ النائمین. بی‌جا: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه.
ــــــــــ (بی‌تا ب). حاشیه بر الهیات شفاء. قم: بیدار.
طوسی، نصیرالدین (1361). اساس الاقتباس. تهران: دانشگاه تهران.
ــــــــــ (1371). الجوهر النضید. قم: بیدار.
ــــــــــ (1375). شرح الاشارات و التنبیهات. تهران: دار البلاغه.
ــــــــــ (1385). تعدیل المعیار. تهران: دانشگاه تهران.
عارفی، عباس (1389). بدیهی و نقش آن در معرفت‌شناسی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
فارابی، ابونصر (1413ق). الاعمال الفلسفیه. بیروت: دار المناهل.
فرامرز قراملکی، احد (1391). جستار در میراث منطقدانان مسلمان. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ــــــــــ (1388). روش‌شناسی فلسفه صدرالمتألهین. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
کربن، هانری (1381). مقدمه بر المشاعر. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
لاهیجی، عبدالرزاق (1383). گوهر مراد. تهران: سایه.
وفائیان، محمدحسین (1395). «تبیین معرفت تشکیکی، در پرتو وجودانگاری معرفت». اندیشه دینی. شمارة 59.
Chisholm, Roderick M. (1978). Theory of Knowledge. India: Printice-Hall Inc.