بررسی پاسخ‌های صدرالمتألهین به ناسازگاری اصالت وجود و معلولیت اشیاء

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان

2 دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان

چکیده

اصالت وجود از ارکان بنیادین حکمت صدرایی است. یکی از اشکالات وارد شده به آن این است که اصالت وجود مستلزم واجب الوجود بالذات بودن همة موجودات است. ملاصدرا دو پاسخ به این اشکال داده است: پاسخ نخست بر مبنای تفکیک دو معنای واژة «بالذات» است و توجه به امکان فقری و تفکیک ضرورت ذاتی منطقی و فلسفی، اساس دومین پاسخ صدراالمتالهین به این اشکالند. اکثر متفکران و صاحبان اندیشه پس از ملاصدرا، تنها به یکی از این دو پاسخ توجه کرده‌اند. این در حالی است که چنین رویکردی ناتوان از حل اشکال بوده و طریق صائب آنست که ضمن توجه به هر دو پاسخ، مناط نیاز به علت را از امکان ذاتی به امکان وجودی تغییر دهیم. برای این منظور ابتدا تصویری از مدعای اصالت وجود ارائه، سپس اشکال مشهور شیخ اشراق بر اصالت وجود را طرح نموده و پس از بیان جواب ملاصدرا به آن و مبتنی بر همین جواب، به طرح اشکالِ اصلی که موضوع نوشتار حاضر است، خواهیم پرداخت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Investigating Mulla Sadra’s Responses to the Contradiction between Principality of Existence and Causality of Things

نویسندگان [English]

  • Nafise Ahl-Sarmadi 1
  • Mortaza Tabatabayian Nimavard 2
چکیده [English]

Principality of existence is a fundamental concept in transcendent theosophy. One of the objections to this philosophy is that principality of existence attends with the necessary existence of all beings in themselves. Mulla Sadra offers two responses to this objection the first of which is based on distinguishing the double meanings of the term “by itself”. The second response focuses on the indigence possibility and need for distinguishing between logical and philosophical inherent necessity. Majority of thinkers have focused on one of these responses; yet, this approach will not be able to solve this contradiction and the right pass to do so is using both responses to change the principle of the need for a cause from an essential need to an existential possibility. Therefore, an image is initially represented from the necessary existence allegation and then the famous objection of Suhrevardi to the necessity of existence is discussed. Later on, Mulla Sadra’s repose is stated and, according to this response, the main problem which is also the subject of this study is scrutinized.

کلیدواژه‌ها [English]

  • principality of existence
  • Causality of things
  • Inherent possibility
  • Inherent logical necessity
  • Inherent philosophical necessity
  • Indigence possibility
جوادی آملی، عبدالله (1375). رحیق مختوم. قم: اسراء.
خندان، علی‌اصغر (1384). مغالطات. قم: بوستان کتاب.
سهروردی، شهاب‌الدین (1369). مجموعه مصنفات شیخ اشراق. تهران: انجمن حکمت و فلسفة ایران.
طباطبایی، محمدحسین (1424ق). نهایة الحکمة. قم: نشر اسلامی.
عبودیت، عبدالرسول (1385). درآمدی به نظام حکمت صدرایی. تهران: سمت.
ــــــــــ (1392). فلسفه مقدماتی. تهران: سمت.
فیاضی، غلامرضا (1387). هستی و چیستی در مکتب صدرایی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
لاهیجی، ملاعبدالرزاق (1391). الکلمة الطیبة. تصحیح حمید عطائی نظری. تهران: مؤسسة حکمت و فلسفه ایران.
مدرس زنوزی، آقاعلی (1376). بدایع الحکم. مقدمه و تنظیم احمد واعظی. تهران: الزهرا.
مصباح یزدی، محمدتقی (1378). آموزش فلسفه. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
ــــــــــ (1380). شرح اسفار. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
ــــــــــ (1383). شرح نهایة الحکمة. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مطهری، مرتضی (1368). مجموعه آثار. قم: صدرا.
ملاصدرا (1363). المشاعر. تهران: طهوری.
ــــــــــ (1382الف). الشواهد الربوبیة. تصحیح، تحقیق و مقدمه مصطفی محقق داماد. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ــــــــــ (1382ب). تعلیقه بر الهیات شفا. تصحیح، تحقیق و مقدمه نجفقلی حبیبی. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ــــــــــ (1981م). الحکمة المتعالیة فى الأسفار العقلیة الأربعة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.