بررسی نقد سیدعبدالأعلی سبزواری بر مبانی توحید در حکمت متعالیه

مومنی, مصطفی; افچنگی, مهدی

بررسی نقد سیدعبدالأعلی سبزواری بر مبانی توحید در حکمت متعالیه

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشگاه علوم پزشکی نیشابور

² استادیار گروه معارف دانشگاه آزاد اسلامی گرگان

چکیده

فلسفه اسلامی، با صدر المتألهین شیرازی (ره) در نتیجه قول به اشتراک معنوی وجود، تشکیک و اصالت آن و تحت تأثیر اندیشه عرفا، با تفسیری از توحید آشنا شد که از آن به بعد نظر غالب حکما در این بحث گردید. این نظریه همان وحدت وجود است که صدرالمتألهین، با تبیین آن بر اساس مبانی فلسفه خویش، آن ‌را به عنوان ناب-ترین نظریه توحید به فلسفه اسلامی عرضه کرد. وحدت وجود آن قدر در فلسفه و اندیشه فلاسفه نفوذ پیدا کرد که از آن به توحید اخصّ الخواصی تعبیر گردیده، در حالی‌که توحید مورد اعتقاد فلاسفة سابق، به توحید عوام تعبیر شده است. اما سیدعبدالأعلی سبزواری(ره) با ابتنای به قرآن و سنت و پیرو نفی سنخیّت بین واجب و ممکن، اشتراک لفظی و اصالت ماهیت، بیانی کاملاً متفاوت از توحید صدرایی ارائه می دهد. وی کامل‌ترین و بهترین بیان توحید را در قرآن و سنت می‌داند؛ توحیدی که نه تنها وحدت وجود نیست بلکه مخالف و مقابل وحدت وجود است. بر مبنای ایشان وحدت وجود نه تنها توحید حقیقی نیست بلکه «لاتوحید» است. اگر چه سخن از توحید حقیقی مجالی فراخ‌تر می‌طلبد، اما مقاله حاضر سعی دارد با تبیین مبانی هر یک از این دو نظریه توجه مخاطب را به این نکته جلب کند که کدام یک از دو نظریه فوق، شایسته مقام جلال و جمال الهی است.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.23221992.1396.5.2.1.7

موضوعات

فلسفه ملاصدرا

عنوان مقاله [English]

Sabzevari's Critical Review in Principles of Unity in Transcendental Philosophy

نویسندگان [English]

mostafa momeni ¹
mahdi Afchengi ²

چکیده [English]

Tawhid raised in Mulla Sadra's philosophy was the prevailing opinion of the philosophers after him. It is the pantheism, which Mulla Sadra explainedon the basis of his philosophy and presentedas the purest doctrine of Tawhid to Islamic philosophy.‌His pantheism is so influenced on philosophers that it was called Tawhid for the most special people, while in the former philosophers, the pantheismis interpreted as vulgar Tawhid. But Syyed Sabzevari Based on the Quran and Sunnah and rejecting congruity between the necessary being and the possible, verbal sharing and originality of essence, ‌ presents a completely different version of Mulla Sadra's Tawhid. He observes the most complete and best expression of Tawhid in the Quran and Sunnah; whichnot only isn’tpantheism, but also is contrary to pantheism. In his view, the pantheism is not Tawhid, but not- Tawhid. This paper examines the Tawhid of Mulla Sadra and Sabzevari, in order to find which of themis correspond to God's disposition.

کلیدواژه‌ها [English]

Tawhid
Existence unity
Mulla Sadra
congruity
spiritual sharing
Sayyed Sabzevari

مراجع

قرآن کریم.##آشتیانی، سید جلال‌الدین (1376). شرح رسالهٔ المشاعر. تهران: امیر کبیر.## ــــــ (1378). شرح حال و آرای فلسفی ملاصدرا. قم: دفتر تبلغیات اسلامی.##ابن‌سینا (1371). المباحثات. تحقیق و تعلیق محسن بیدارفر. قم: بیدار.##ــــــ (1379). التعلیقات. تحقیق عبدالرحمن بدوی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.##بهشتی، احمد (1383). هستی و علل آن (شرح نمط چهارم از کتاب اشارات). قم: بوستان کتاب.##تفتازانی، سعدالدین (بی‌تا). شرح المقاصد. تحقیق عبدالرحمن عمیره، تصدیر صالح موسی شرف. قم: منشورات شریف الرضی.##ذبیحی، محمد (1386). فلسفهٔ مشاء (با تکیه بر اهم آرای ابن سینا). تهران: سمت.##زنوزی، ملاعبدالله (1397ق). لمعات الهیه. مقدمه و تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی، پیشگفتار سید حسین نصر. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.##سبزواری، ملاهادی (1382). «تعلیقه بر شواهد الربوبیه» در ملاصدرا. الشواهد الربوبیة فی مناهج السلوکیة. مقدمه و تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. قم: بوستان کتاب.##ــــــ (1386). شرح المنظومه فی المنطق و الحکمة. تحقیق و تعلیق محسن بیدارفر. قم: بیدار.##ــــــ (1981م). «تعلیقات اسفار» در ملاصدرا. الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة. بیروت: دار احیاء التراث العربی.##سید سبزواری، عبد الأعلی (1419ق). مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن. بی‌جا: دار التفسیر.##ــــــ (1406ق). تهذیب الأصول. بیروت: الدار الاسلامیة للطباعة و النشر.##ــــــ (1413ق). مهذب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام. قم: مؤسسة المنار.##شبستری، شیخ محمود (1361). گلشن راز. به‌اهتمام صابر کرمانی. تهران: طهوری.##شهرزوری، شمس‌الدین محمد (1380). شرح حکمة الإشراق. تصحیح و تعلیق حسین ضیایی تربتی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.##طباطبایی، محمدحسین (1387). رسائل توحیدی. ترجمه و تحقیق علی شیروانی، به‌کوشش سید هادی خسروشاهی. قم: بوستان کتاب.##ــــــ (1417ق). نهایة الحکمة. تصحیح عباس‌علی زارعی سبزواری. قم: نشر اسلامی.##مؤمنی، مصطفی و عباس جوارشکیان (1392). «قاعدة بسیط الحقیقه و کاربرد آن در حکمت متعالیه». خردنامهٔ صدرا، شمارة 72، صفحة 46ـ31##مجلسی، محمدباقر (1403ق). بحار الأنوار. بیروت: مؤسسة الوفاء.##مصباح یزدی، محمدتقی (1365). معارف قرآن. قم: مؤسسة در راه حق.##ــــــ (1378). آموزش فلسفه. تهران: دفتر تبلیغات اسلامی.##ملاصدرا (1360). اسرار الآیات. تهران: انجمن حکمت و فلسفه.##ــــــ (1362). مفاتیح الغیب. تصحیح محمد خواجوی. تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگی.##ــــــ (1363). المشاعر. به‌اهتمام هانری کربن. تهران: طهوری.##ــــــ (1382). الشواهد الربوبیة فی مناهج السلوکیة. مقدمه و تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. قم: بوستان کتاب.##ــــــ (1981م). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة. بیروت: دار احیاء التراث العربی.##ــــــ (بی‌تا). تعلیقه بر الهیات شفا. قم: بیدار.##