تربیت انسان در پرتو انسان‌شناسی صدرایی

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

دانشگاه پیام نور

چکیده

انسان و شناخت ابعاد وجودی او از دیرباز مورد توجه اندیشمندان حوزۀ دین، اخلاق، فلسفه و عرفان بوده است. در حکمت متعالی صدرایی که با نگاه به رویکردهای دینی، اخلاقی، فلسفی و عرفانی و با هدف تفاهم این مشرب‌ها تبیین شده است نیز این مسئله جایگاهی ویژه دارد. در رویکرد فلسفی ملاصدرا، که بیشتر ناظر به جنبة فراطبیعی انسان و شایستگی‌های اوست، اصل و حقیقت آدمی دارای وحدت و جامعیتی است که نه‌تنها جامع همة مراتب انسانی، حیوانی و نباتی است، بلکه باز‌نمود تمامی حقایق هستی است. در این انسان‌شناسی فراگیر، که تنها با مبانی فکری صدرایی موجه می‌گردد، انسان طیف گسترده‌ای از ضعیف‌ترین مراتب اشیا تا قوی‌ترین را در بر می‌گیرد و می‌تواند با دانش و بینش و اخلاق پسندیده، که در سیر طبیعی حرکت، هویت او را شکل می‌دهد، خود را به کمالات شایسته و مقام جانشینی خدا برساند و البته در صورت کوتاهی، خود را در سیر نزولی قرار داده، گرفتار خسرانی بزرگ خواهد کرد. از آنجا که نوع نگاه افراد به انسان و جایگاه او، در تمامی شئون زندگی آنها تأثیر‌گذار است و به آن جهت می‌دهد، به‌دلیل اهمیت مبانی فلسفی در علوم انسانی، در این مقاله کوشش می‌شود انسان‌شناسی صدرایی به‌مثابه یکی از مهم‌ترین مبانی نظری «تربیت»، با روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی مورد بررسی قرار گیرد و به پیامدهای احتمالی آن در این رابطه اشاره شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Human nurture in the Shadow of Sadrai Anthropology

چکیده [English]

From the distant past, Human and Recognition of his aspects has been considered by thinkers in the field of religion, ethics, philosophy and mysticism, but this issue is very outstanding, from the perspective of Mulla Sadra, who has explained this doctrine with regard to religious, moral, philosophical and mystical approaches. In his philosophical approach, which is more related to the supernatural aspect of human and his competences, the essence and truth of Human has an integrity and unity that includes, not only all the anthropological, the animal and vegetable levels, but it represents  all of  the truths of the being . In this comprehensive anthropology, which is justified only by the intellectual foundations of Sadra, Human embraces a wide range of existents, from the weakest to the strongest and he can lead to his own competencies worthy and the succession of God, through the knowledge, the insight and the morality, which in the natural course of movement, shapes his identity. Of course, if he fail and neglect, he would put himself on a decreasing trend as well as a great losing. Since our conception of human and his position affects in all aspects of our lives and influence our orientation, and  because of the importance of philosophical bases in the humanities, this paper attempts to explore Sadrai anthropology, as one of the most important theoretical bases of "nurture", through descriptive- Analytical method, and to point the possible consequences in this connection.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Anthropology
  • Human integrity
  • Human dignity
  • Educational foundations
  • Mulla Sadra
قرآن کریم.##دیوان حافظ.##ابن‌عربی، محی‌الدین (1400ق). فصوص الحکم. مقدمة ابوالاعلی عفیفی. بیروت: دار الکتب العربی.##ارسطو (1379). دربارهٔ نفس. ترجمة علیمراد داودی. تهران: حکمت.##برقی، زیبا و علیپور، احمد (1388). «بررسی رابطة سلامت روان با باورهای مذهبی، منبع کنترل و خوش‌بینی اساتید دانشگاه». فصلنامة معرفت در دانشگاه اسلامی. سال13، شمارة 3.##بونژه، ماریو و آردیلا، روبن (1388). فلسفهٔ روان‌شناسی و نقد آن. ترجمة محمدجواد زارعان و همکاران. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.##پیکانی، جلال (1392). «از اخلاق عامیانه تا فلسفه اخلاق». دوفصلنامة متافیزیک، شمارة 16، صفحة 142ـ129.##ــــــ (1394). «اخلاق عامیانه و اخلاق دینی». همایش ملی نسبت دین و اخلاق. دانشگاه پیام نور، صفحة 2884ـ2871.##خراسانی، شرف‌الدین (1357). نخستین فیلسوفان یونان. تهران: کتب جیبی.##رجبی، محمود (1386). انسان‌شناسی. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.##شبستری، محمود (1368). گلشن راز. با مقدمه، تصحیح و توضیحات صمد موحد. تهران: زبان و فرهنگ ایران.##شهرزوری، شمس‌الدین محمد (1379). شرح حکمة الاشراق. تصحیح حسین ضیایی تربتی. تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.##صادقی، محمدرضا؛ باقرزاده، رحیم و حق‌شناس، محمدرضا (1389). «وضعیت نگرش مذهبی و سلامت روان در دانشجویان». مجلهٔ دانشگاه علوم پزشکی مازندان. شمارة 75.##لالاند، آندره (1377). فرهنگ علمی و انتقادی فلسفه. ترجمة غلامرضا وثیق. تهران: فردوسی##.مؤمنی، ناصر و گنجور، مهدی (1391). «نمونه‌انگاری نفس آدمی با خدا نزد ملاصدرا». حکمت و فلسفه. شمارة 29، صفحة 116ـ93.##ملاصدرا (1313ق). شرح الهدایة الاثیریة. بی‌جا: دار الخلافه.##ــــــ (1341). العرشیه. تصحیح و ترجمة غلامحسین آهنی. تهران: مولی.##ــــــ (1360الف). اسرار الآیات. به‌کوشش محمد خواجوی. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.## ــــــ (1360ب). الشواهد الربوبیة. تعلیق، تصحیح و مقدمة سید جلال‌الدین آشتیانی. مشهد: مرکز نشر دانشگاهی.##ــــــ (1362الف). رسائل فلسفی (المسائل القدسیة، متشابهات القرآن، اجوبة المسائل). تصحیح و مقدمة سید جلال‌الدین آشتیانی. قم: انتشارات اسلامی.##ــــــ (1362ب). مبدأ و معاد. ترجمة احمد حسینی الاردکانی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.##ــــــ (1363). مفاتیح الغیب. تصحیح محمد خواجوی. تهران: مؤسسة مطالعا ت و تحقیقات فرهنگی.##ــــــ (1366). تفسیر القرآن الحکیم. به‌کوشش محمد خواجوی. قم: بیدار.##ــــــ (1375). مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین. تصحیح حامد ناجی اصفهانی. تهران: حکمت.##ــــــ (1384). رسالهٔ سه اصل. مقدمه و تصحیح محمد خواحوی. تهران: مولی.##ــــــ (1410ق). الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة العقلیة. بیروت: دار احیاء التراث العربی.##مولوی، جلال‌الدین محمد (بی‌تا). مثنوی معنوی. به‌اهتمام و تصحیح رینولد نیکلسون. تهران: مولی.##میبدی، حسین بن معین‌الدین (1411ق). دیوان أمیر المؤمنین(ع). محقق و مصحح مصطفی زمانی. قم: دار نداء الإسلام للنشر.##هایدگر، مارتین (1387). هستی و زمان. ترجمة سیاوش جمادی. تهران: ققنوس.##