نقد سازۀ معناشناختی «مدل ارتباطی منبع معنا» از منظر حکمت متعالیه

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

استاد حوزۀ علمیۀ قم

چکیده

مدل منبع معنا که توسط جناب آقای دکتر محسنیان­راد در حوزۀ ارتباط­شناسی تولید شده است، سال­ها است که مورد استفادۀ استادان و دانشجویان و نیز مبنای نظری برخی پایان­نامه­های تحصیلات تکمیلی است. سازۀ معناشناختی این مدل دربارۀ «چیستی معنا» و «کجایی معنا»، از منظر حکمت متعالیه دچار اشکال فلسفی است. این نوشتار با رویکرد حکمت متعالیه و با نگاهی ضمنی به یافته­های نوین علوم شناختی، به نقد این سازه به‌عنوان انگارۀ مبنایی مدل مؤلف پرداخته است. پژوهش پیش رو با شیوۀ تحلیلی‌ـ‌اسنادی انجام شده و از منظر حکمت متعالیه به نقد خاستگاه روش­شناختی اندیشۀ مبتکر محترم مدل یعنی اثبات‌گرایی پرداخته و به این نتیجه رسید که انگارۀ نوروسایکوفیزیولوژیک مؤلف در «وجود معنا به صورت ترکیبات پروتئینی در حوزه‌ای از مغز با نام هیپوکامپوس»، از منظر حکمت صدرایی نادرست است، زیرا این رهیافت به معنا، ماده­انگارانه است که گرچه ممکن است با حکمت مشائیان یونانی سازگار باشد اما با رهیافت حکمت متعالیه که معنا در حیث تجردی وجود انسان جای دارد نه بخشی مادی از مغز، سازگاری ندارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Review of the Semantic Structure of “Communication Model of Meaning Source” from the Perspective of Transcendent Wisdom

نویسنده [English]

  • Mostafa Hamedani
Master of Qom Seminary
چکیده [English]

Meaning source model that was generated by Dr. Mohsenian Rad in the field of communication studies has been used by many professors and students and has been basis of some postgraduate theses. Semantics structure of this model has some problems regarding “essence of meaning” and “place of meaning” from perspective of transcendent wisdom. Using transcendent wisdom approach as well as considering cognitive sciences, this paper aims to criticize this structure that is paradigm basis of the model used by him. The current study is performed by analytical- documentary method and criticizes methodological origin of innovator’s thought (i.e. Positivism) from perspective of transcendent wisdom; consequently, Mohsenian Rad’ sneuropsychophysiologic paradigm, which is about presence of meaning in the form of protein compounds in the part of brain called hippocampus, is considered wrong from perspective of Sadra's wisdom; Although, this materialistic approach is in line with Greek peripatetic wisdom; but in transcendent wisdom approach, meaning exists in the immaterial aspects of human existence, and it does not exist in material part of human brain.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Semantics
  • meaning source model
  • review of meaning source model
  • Transcendent Wisdom
  • communication studies
ابطحی، محمدحسین؛ منتظر، راحله (1391). «مفهوم شناسی تعاریف و اصطلاحات الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت». مجموعه مقالات نخستین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت. ج1. تهران: پیام عدالت.##ابن ­سینا، حسین بن عبدالله (1404ق./ الف). الشفاء (طبیعیات). قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشى.##ــــــ. (1404ق/ب). التعلیقات. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.##اصفهانى، ابوالفرج (1415ق). الأغانی. بیروت: دار احیاء التراث العربى.##اخوان الصفا (1412ق). رسائل اخوان الصفاء و خلان الوفاء. بیروت: الدار الاسلامیه.##ایروانی، محمود؛ خداپناهی، محمدکریم (1385). روان‌شناسی احساس و ادراک. تهران: سمت.##بلیک مور، سارا جین؛ فریث، یوتا (1388). مغز یادگیرنده. ترجمۀ سید کمال خرازی. تهران: سمت و پژوهشکدۀ علوم شناختی.##بلیکی، نورمن (1393). پارادایم­های تحقیق در علوم انسانی. ترجمۀ سیدحمیدرضا حسنی، محمدتقی ایمان و سیدمسعود ماجدی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.##پاپینیو، دیوید (1390). درآمدی بر آگاهی. ترجمۀ سیدکمال خرازی. تهران: سمت و پژوهشکدۀ علوم شناختی.##تاگارد، پاول (1393). ذهن (درآمدی بر علوم شناختی). ترجمۀ رامین گلشائی. تهران: سمت و پژوهشکدۀ علوم شناختی.##تفتازانى، سعدالدین (1409ق). شرح المقاصد. قم: الشریف الرضی.##جوادی آملی، عبدالله. (1374). شناخت­شناسی در قرآن. قم: انتشارات اسلامی.##ــــــــ. (1389). منزلت عقل در هندسۀ معرفت دینی. قم: اسراء.##حائری روحانی، سیدعلی (1380). فیزیولوژی اعصاب و غدد درون‌ریز. تهران: سمت.##رازى، فخرالدین (1420ق). تفسیر مفاتیح الغیب. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.##سبزوارى، ملاهادی (1379). شرح المنظومة. به همراه تعلیقات استاد حسن‌زاده آملی. تهران: نشر ناب.##سورین، ورنر؛ تانکارد جیمز (1386). نظریه‌های ارتباطات. ترجمۀ علیرضا دهقان. تهران: دانشگاه تهران.##شکرخواه، یونس (1372). «رمز و رازهای معنی و پیام». مجلۀ رسانه. شمارۀ 15. ص2116.##شومیکر، پاملاجی؛ تانکارد، ویلیام؛ لاسورسا، دومینیک ال. (1390). نظریه­سازی در علوم اجتماعی. ترجمۀ محمد عبداللهی. تهران: جامعه‌شناسان.##صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم (1360). الشواهد الربوبیة. تصحیح و تعلیق سید جلال‌الدین آشتیانی. مشهد: مرکز نشر دانشگاهی.##ــــــــ. (1981م). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة. بیروت: دار احیاء التراث العربی.##طباطبایى، سیدمحمدحسین (1364). اصول فلسفه و روش رئالیسم. تهران: صدرا.##ــــــــ. (1417ق). المیزان فى تفسیر القرآن. قم: انتشارات اسلامى.##ــــــــ. (1420ق). نهایة الحکمة. قم: انتشارات اسلامی.##طوسى، خواجه نصیرالدین (1375). شرح ­الاشارات و التنبیهات. قم: نشر البلاغه.##علی­اکبری، حسن (1391). «تأملی به چیستی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت». مجموعه مقالات نخستین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت. ج1. تهران: پیام عدالت.##فارابى، ابونصر (1381). فصوص الحکمة و شرحه. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگى.##فرهنگی، علی‌اکبر (1374). ارتباطات انسانی. تهران: مؤسسۀ رسا.##فیاض لاهیجى، عبدالرزاق (1430ق). شوارق الإلهام. قم: مؤسسۀ امام صادق (ع).##کاتبى، نجم‌الدین على (1353). حکمة العین و شرحه. مشهد: دانشگاه فردوسى.##کحاله، عمر بن رضا (بی­تا). معجم المؤلفین. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.##گیلس، دانالد (1381). فلسفۀ علم در قرن بیستم. ترجمۀ حسن میانداری. تهران: سمت و طه.##لاکوست، ژان (1384). فلسفه در قرن بیستم. ترجمۀ رضا داوری اردکانی. تهران: سمت.##لیتل جان، استیفن (1384). نظریه‌های ارتباطات. ترجمۀ سیداکبر میرحسینی و مرتضی نوربخش. تهران: جنگل.##مایرز، گیل؛ مایرز، میشله (1383). پویایی ارتباطات انسانی. ترجمۀ صابر آملی. تهران: دانشکدۀ صدا و سیما.##محسنیان راد، مهدی (1394). ارتباط‌شناسی. تهران: سروش. چاپ پانزدهم.##معتمد­نژاد، کاظم (1394). «مقدمه» در مهدی محسنیان راد، ارتباط‌شناسی. تهران: سروش.##مهدی‌زاده، سیدمحمد (1392). نظریه‌های رسانه: اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقادی. تهران: همشهری.##میلر، جرالد ر. (1389). ارتباط کلامی. ترجمۀ علی ذکاوتی قراگزلو. تهران: سروش.##همدانی، مصطفی (1393). «نقد کتاب ارتباط­شناسی». فصلنامۀ علمی‌ـ‌پژوهشی پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی. شمارۀ 33، صص115ـ89.##
Lowe, Edward Jonathan(2000). An Introduction to the Philosophy of Mind. Cambridge: Cambridge University Press.##