امکان قرائت کارکردگرایانه از نظریۀ نفس ملاصدرا بر اساس نظریۀ کارکردگرایی معاصر

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

دکترای فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران.

چکیده

مسئلۀ ذهن و بدن یکی از مسائل اساسی فلسفه است. «کارکردگرایی» نظر خنثی در باب ذات ذهن دارد و به مادی یا غیر مادی بودن ذهن نمی‌پردازد بلکه ذهن را کارکرد می‌داند. از دیدگاه این گروه، حالات ذهنی ویژگی‌های کارکردی هستند که بر اساس درون داد، برون داد، فرایندهای داخلی و سایر حالات ذهنی، نقش‌های کارکردی را ایفا می‌کنند. از سوی دیگر، در فلسفه و کلام اسلامی نیز به رابطۀ نفس و بدن پرداخته شده است. ابن‌سینا نفس را «جوهر مجرد» می‌داند و بیشتر متکلمان آن را «جسمانی» می‌دانند. اما ملاصدرا نفس را مجرد صرف (نظریۀ ابن‌سینا) یا مادی صرف (نظریۀ متکلمان) نمی‌داند بلکه معتقد است نفس در ابتدا جسمانی است و سپس با فرایند حرکت جوهری، مجرد می‌شود. پرسش اصلی تحقیق پیش رو این است که آیا می‌توان میان ملاصدرا و کارکردگرایی دیالوگی برقرار کرد؟ پاسخ ما آری است، زیرا ملاصدرا مانند حامیان کارکردگرایی در پی برون‌رفت از اشکالات دوگانه‌انگاری جوهری (دکارتی و سینوی) و نظریه‌های مادی‌انگارانه است. همانگونه که کارکردگرایان به ذات ذهن نپرداخته‌اند و فقط ذهن را کارکرد می‌دانند و این کارکرد می‌تواند در موجودات مادی یا مجرد تحقق پیدا کند، ملاصدرا نیز نفس را مادی صرف یا مجرد صرف ندانسته بلکه معتقد است نفس، چه در مرتبۀ جسمانی و چه در مرتبۀ تجرد باشد، فعلیت است و با حرکت جوهری، فعلیت‌های مختلف می‌شود. این فعلیت‌ها با یکدیگر رابطه دارند و و کل این فعلیت­ها، کمال نامیده می‌شود. نفس مجموع این فعلیت‌ها است. پس کارکردگرایان ذهن را «کارکرد» اما ملاصدرا نفس را «کمال» می‌داند. با این حال، تفاوت‌هایی نیز بین علم‌النفس ملاصدرا و کارکردگرایی وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Possibility of Functionalistic Reading of Mulla Sadra’s Soul Theory Based on of Cotemporary Functionalism Theory

نویسنده [English]

  • Reza Safari kandsari
Ph.D. in Islamic Philosophy and Theology, Islamic Azad University, Science and Research branch, Tehran.
چکیده [English]

The mind-body problem is one of the central problems of philosophy. "Functionalism" has Neutral view on the nature of the material or nonmaterial mind and view the mind as the function. From the point of this group, mental states are functional properties that via inputs, outputs, internal processes and other mental states play functional roles. On the other hand, Islamic philosophy and theology have been paid to the relation between soul and body. From Avicenna, the soul is "nonmaterial substance" and most theologians, consider the soul as "material substance". But Mulla Sadra, deny the soul as mere nonmaterial (the theory of Avicenna) or mere material thing (The theory of theologians); but believes that the soul at first is material, so from the process of substantial movement, becomes nonmaterial. The main question is whether there can be a dialogue between Mulla Sadra and functionalism? Our answer is yes. Mulla Sadra such as the supporters of functionalism seek out exit from substance dualism (Descartes and Avicennan). As proponents of functionalism pay net to essence of mind, and know mind as functional role that realizes in material as well as nonmaterial beings, so Mulla Sadra doesn’t considers soul as mere material or mere nonmaterial thing. Soul, whether in material order or nonmaterial order, is actuality and with substantial movement become actuality and these actualities have relation with themselves and soul is set of them. The sum of these actualities called as perfection. Thus, functionalism, knows mind as "function", but Mull Sadra considers it as 'perfection'. However, there are differences between Mulla Sadra psychology and functionalism that had been reviewed in this paper.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mind
  • Functionalism
  • mental states
  • input
  • output
  • functional role
  • soul
  • body
  • Mulla Sadra
  • substantial movement
  • actualities
  • perfection
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1375). النفس من کتاب الشفاء. تحقیق حسن حسن‌زاده آملی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.##ــــــ (1379). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات. ویرایش و دیباچۀ محمدتقی دانش‌پژوه. تهران: دانشگاه تهران.##سبزواری، ملاهادی ( 1379). شرح المنظومة، ج2. تصحیح و تعلیق حسن حسن‌زاده آملی. تهران: نشر ناب.##ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (1381). المبدأ و المعاد. تصحیح، تحقیق و مقدمه محمد ذبیحی و جعفر شاه‌نظری. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.##ــــــ (1382الف). شرح و تعلیقه صدرالمتألهین بر الهیات شفا. تصحیح، تحقیق و مقدمۀ نجفقلی حبیبی. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.##ــــــ (1382ب). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة. تصحیح، تحقیق و مقدمۀ سیدمصطفی محقق داماد. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.##ــــــ (1389الف). اسرار الآیات. تصحیح، تحقیق و مقدمۀ محمدعلی جاودان. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.##ــــــ (1389ب). حشر الاشیاء. تصحیح، تحقیق و مقدمۀ سعید نظری توکلی. در مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین. ج2. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.##ــــــ (1389ج). تفسیر القرآن الکریم، ج2. تصحیح، تحقیق و مقدمۀ محسن بیدارفر. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.##ــــــ (1390). إکسیر العارفین فی معرفة طریق الحقّ و الیقین. تصحیح، تحقیق و مقدمۀ سیدیحیی یثربی. در مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین. ج3. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.##ــــــ (1428ق). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، قم: طلیعۀ نور.##
Block, Ned (2007). “What is Functionalism”. Consciousness, Function, and Representation. Cambridge: The MIT Press, pp.27-44.##Byrne, Alex (1996). “Behaviorism”. A Companion to the Philosophy of Mind. edited by Samuel Guttenplan. Oxford: Oxford University Press. pp.132-139.##Churchland, Patricia (2006). “Antireductionism in Functionalist Theory of the Mind”. Philosophy of Mind. edited by Brian Beakly and Peter Ludlow. Cambridge: The MIT Press. pp.169-178.##Fodor, Jerry (2004). “The Mind-Body Problem”. Philosophy of Mind :A Guide and Anthology. Oxrord: Oxford University Press. pp.168-182.##Heil, John (2000). Philosophy of Mind: A Contemporary Introduction. London and New York: Routledge.##_____ (2004). Philosophy of Mind : A Guide and Anthology. Oxford: Oxford University Press.## Kim, Jaegwon (1996). Philosophy of Mind. Boulder: Vest view Press.## Levin, Janet (2009). “Functionalism”. Available at http://plato.stanford.edu.## Lycan, William (1995). Consciousness. Cambridge: MA: MIT Press.## McGinn , Colin (1996). The Character of Mind. Oxford: Oxford University Press.## O’Connor, Timothy; Robb, David (2003). Philosophy of Mind. London and New York: Routledge.## Putnam, Hilary (1996). “Putnam Hilary”. A Companion to the Philosophy of Mind. edited by Samuel Guttenplan. Oxford: Oxford University Press. pp.507-513.##Smart, J. J. C. (2007). “The Mind Brain Identity Theory”. Available at http://plato.stanford. edu.##