روش‌شناسی صدرالمتألهین در تحلیل مفهومی‌ـ‌وجودی نفس انسان

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران

2 استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران

چکیده

مباحث نفس‌شناسی صدرالمتألهین از دو حیث محتوا و روش قابل بررسی و نقد است. نفس در هستی‌شناسی حکمت متعالیه، اگرچه با حدوث بدن پدید می‌آید، اما موجودی ذوشئون و چندتبار است که از عالَم مادّه تا تجرّد عقلی در سیلان بوده و با بدن تحت تصرّف خود متحد است. باور به نوآوری صدرالمتألهین در معرّفی نفس و همچنین داوری صحیح میان دیدگاه وی با دیدگاه‌های رقیب، أمری است که نیازمند کشف روش وی در تحلیل نفس می‌باشد. مسئلۀ این پژوهش، کشف روش صدرالمتألهین در شناخت مفهومی و وجودی نفس است و ره‌آورد آن ـ‌که با تحلیل محتوای مباحث نفس شناسی ارائه شده از سوی صدرالمتألهین حاصل گردیده است‌ـ اثبات اتّخاذ روش «مطالعات میان رشته‌ای» از سوی وی در این زمینه می‌باشد. صدرا با التفات به چندتباری بودن نفس و لزوم «کثرت‌گرایی روشی» در بررسی این‌گونه مسائل، این روش را برگزیده است. اتخاذ چنین روشی، سبب ارائه فرادیدگاه خاصّ وی (حدوث جسمانی و بقای روحانی نفس) در مبحث نفس‌شناسی حکمت متعالیه گردیده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Methodology of Mulla Sadra on Conceptual-Existential Analysis of Soul (Nafs)

چکیده [English]

Mulla Sadra’s debates concerning the soul can be investigated and criticized from two aspect; content and method. In the ontology of Transcendent wisdom, although the soul emerges from the corporeal origination, it is a multi-factorial creature and owner of dignity. This creature was flowing and changing from the material world to the intellectual abstraction. It has unity with its captured body. The objective of this research is to discover Sadrolmote'allehin methodology in introducing the self. The outcome of this study is to confirm the selection of interdisciplinary studies methodology by Sadrolmote'allehinin the above-mentioned issue. Given themulti-factorial nature of the self and the necessity of multi methodology in examining these kinds of issues, Sadra has adopted this method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sadrolmote'allehin
  • self-awareness
  • research methodology
  • interdisciplinary studies
ابن سینا، بوعلی (1375). الاشارات و التنبیهات. قم: نشر البلاغه.##ــــــ. (1404ق). الشفا (الالهیات). ج2. قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی.##ابن عربی، محی‌الدین (1378). ترجمان الاشواق. تهران: روزنه.##ابوترابی، احمد (1383). «روش‌شناسی حکمت متعالیه». معرفت فلسفی. شمارۀ 4.##ارسطو (بی‌تا). فی النفس. بیروت: دارالقلم.##استریتن، پال (1385). «مشکل رشتۀ اقتصاد معاصر در چیست؟». ترجمۀ محمدباقر یوسفی. فصلنامۀ اقتصاد سیاسی تحول همه‌جانبه. سال اول، شمارۀ 2، ص148ـ116.##ایزدی، جنان؛ فرامرز قراملکی، احد (1386). «زبان برتر، نظریه‌ای در روش‌شناسی حکمت متعالیه». خردنامۀ صدرا. شمارۀ 49، ص32ـ21.##ایزدی، جنان؛ فرامرز قراملکی، احد؛ مصطفوی، زهرا؛ بهشتی، احمد (1388) «الگوی روشی ملاصدرا در تحلیل مفهومی ایمان». فلسفه و کلام اسلامی، شمارۀ 1، ص44ـ29.##ایمانی محسن؛ باقری، خسرو؛ صادق‌زاده، علیرضا؛ محمدی روزبهانی؛ کیانوش (1390). «تبیین رویکرد میان‌رشته‌ایازدیدگاه معرفت‌شناسی حکمت متعالیه». پژوهش‌های فلسفی. شمارۀ 9، ص67ـ43.##برزگر، ابراهیم (1387). «تاریخچه،چیستیوفلسفۀ پیداییعلوممیان‌رشته‌ای». مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی. سال اول، شمارۀ 1، ص56ـ37.##توفیقی، جعفر؛ جاودانی، حامد (1387). «میان‌رشته‌ای‌ها: مفاهیم،رویکردها،دیرینه‌شناسیوگونه‌شناسی»، مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی. سال اول، شمارۀ اول، ص18ـ1.##خنجرخوانی، ذبیح‌الله؛ بختیار نصرآبادی، حسنعلی؛ ابراهیمی دینانی، آرزو (1388). «درآمدی بر ضرورت، جایگاه و انواع مطالعات میان‌رشته‌ای». مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی. سال دوم، شمارۀ 1، ص167 به بعد.##رازی، فخرالدین (1411ق). المباحث المشرقیه. قم: بیدار.##سبزواری، ملاهادی (1428ق). شرح اسفار. در ملاصدرا، الأسفار الأربعه. قم: طلیعۀ نور.##سهروردی، شیخ شهاب‌الدین (1375). مجموعه مصنفات شیخ اشراق. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.##صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم (1302)، مجموعه الرسائل التسعه، تهران: بی‌نا.##ــــــ. (1354). المبدأ و المعاد. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.##ــــــ. (1360الف). اسرار الآیات و انوار البینات. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.##ــــــ. (1360ب). الشواهد الربوبیه فی مناهج السلوکیه. تصحیح و تعلیق سیدجلال‌الدین آشتیانی. مشهد: مرکز نشر دانشگاهی.##ــــــ. (1361). العرشیه. ترجمۀ غلامحسین آهنی. تهران: مولی.##ــــــ. (1363). مفاتیح الغیب. به کوشش محمد خواجوی. تهران: مؤسسۀ تحقیقات فرهنگی.##ــــــ. (1367). المظاهر الالهیه فی اسرار العلوم الکمالیه. تصحیح سیدمحمد خامنه‌ای. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.##ــــــ. (1375). مجموعۀ رسائل فلسفی صدرالمتألهین. تصحیح و تحقیق حامد ناجی اصفهانی. تهران: حکمت.##ــــــ. (1404ق). شرح الهدایه الاثیریه. بیروت: مؤسسۀ التاریخ العربی.##ــــــ. (1981م). الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه. بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.##ــــــ. (بی‌تا). حاشیه بر الهیات شفا. قم: بیدار.##غفوری‌نژاد، محمد؛ فرامرز قراملکی، احد (1386). «روش‌شناسی ملاصدرا در مسئلۀ علم باری». خردنامۀ صدرا. شمارۀ 50، ص65ـ53.##فارابی، ابونصر (1413ق). الاعمال الفلسفیه. بیروت: دارالمناهل.##فراستخواه، مقصود (1390). «میانرشته‌گراییوظهور علم جلودارسرحدی؛بررسیخاستگاه،ظرفیت‌ها و بایسته‌هایمیان‌رشته‌ایشدن». مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی. سال چهارم، شمارۀ 1، ص24ـ1.##فرامرز قراملکی، احد (1388). روش‌شناسی فلسفۀ ملاصدرا. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.##ــــــ. (1392). روش‌شناسی مطالعات دینی. خراسان رضوی: دانشگاه علوم رضوی.##محمدیروزبهانی، کیانوش (1388). «پرورشتفکر میان‌رشته‌ای،پیش‌نیازمیان‌رشتگیدرآموزش عالیبا تأکیدبر یادگیریمسئله‌محور». مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی. سال اول، شمارۀ 2، ص126ـ125.##میناگر، غلامرضا (1392). روش‌شناسی صدرالمتألهین. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.##نصر،سیدحسین (1387). صدرالمتألهین شیرازی و حکمت متعالیه. ترجمۀحسین سوزنچی.تهران: دفتر پژوهشونشرسهروردی.##وفائیان، محمدحسین؛ فرامرزقراملکی، احد (1394). «الگوشناسی نگارش الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه العقلیه». تأملات فلسفی. شمارۀ 15، ص32ـ9.##یثربی، یحیی (1389). حکمت متعالیه. تهران: امیرکبیر.##
Chettiparamb, A. (2007).Interdisciplinary: a Literature Review, “The Interdisciplinary Teaching and Learning Group”. Subject Centre for Language, Linguistics and Area Studies. School of Humanities. University of Southampton.##Bear, H. (2001). Creating the Future School. London: Rutledge.##Nicolescu, B. (1996). La Transdisciplinarité, Manifeste. Paris: Le Rechar.##Repko, A. (2008). Interdisciplinary Research: Theory and Methods. Thousand Oaks. Canada: Sage.##Squires, G. (1992). “Interdisciplinary in Higher Education in United Kingdom”. European journal of Education. 27(3), pp. 201-210.##Szostak, Rick (2007). “How and Why to Teach Interdisciplinary Research Practice”. Journal of Research Practice. Vol. 3, Issue 2. Canada.##