بدن اخروی از دیدگاه صدرالمتألهین و مقایسۀ آن با دیدگاه علامه طباطبایی

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه پیام نور

چکیده

کیفیت بدن اخروی از مباحث مهم معاد جسمانی است. پرسش این است که آیا بدن محشور در آخرت، عنصری یا مثالی است و یا به‌طور کلی با بدن دنیوی و مثالی تفاوت دارد؟ ملاصدرا بر اساس مبانی عقلی، از جمله اصالت وجود، تشکیک در وجود، تشخص وجود، حرکت جوهری و تجرد خیال، درصدد اثبات عینیت بدن اخروی و دنیوی برآمده است ولی آنچه موفق به اثبات آن شده است بدن اخروی به وجود ملکوتی مثالی است. علامه طباطبایی که خود پیرو حکمت متعالیه است، با استناد به برخی از دلایل وحیانی و مبانی عقلی، از جمله قاعدۀ حکم الامثال، تلازم نفس و بدن، تبعیت جسد از نفس و اصیل بودن نفس در هویت آدمی، معتقد است آنچه در قیامت برای پاداش کیفر ضروری است همانندی در انسان بودن است که با وجود نفس محقق می‌شود و لازم نیست بدن اخروی در همۀ اجزا و صفات، عین بدن دنیوی باشد. از این‌رو بدن اخروی مثل بدن دنیوی است، اگرچه از نظر نفسانی، انسان محشور در قیامت عین انسان دنیوی است. پایبندی به مبانی حکمت متعالیه و استناد به دلایل نقلی از مشترکات این دو حکیم در تبیین بدن اخروی است ولی اعتماد بیشتر علامه به دلایل نقلی و حضور و تبعیت بدن از نفس در عالم آخرت، مطلبی است که دیدگاه علامه را از ملاصدرا متمایز می‌‌کند. در پژوهش حاضر این تمایز با توجه به آثار فلسفی و تفسیری این دوحکیم مورد تحلیل و نقد و ارزیابی قرار می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Sadrolmote'allehin and Allameh Tabataba'ee on the Heavenly Body

نویسنده [English]

  • seedhasan bathayi
Assistant Proffesor, Payame Noor University
چکیده [English]

The quality of heavenly body is one of the significant issues within physical resurrection domain. The main question is that whether the resurrected body in hereafter is elemental or ideal? And also does it differ with worldly and ideal body? Based on rational concepts such as the principality of existence, gradation of existence, individuation of existence, substantial motion, abstraction of imagination, Mulla Sadra has tried to illustrate the objectivity of both worldly and heavenly bodies; however, he was only successful to conclude that heavenly body is considered as ideal, when it coexists with God's existence. On the other hand, Allameh Tabataba'ee has based his arguments on some revealed reasons and rational foundations such as the rules of the judgment of resembles, the necessity of soul and body, compliance of corpse from soul, the originality of soul in the identity of human. He believes that what is considered necessary in resurrection day for rewarding deeds, has some resemblances with humanity and is realized with the existence of soul. It's not necessary that heavenly body be worldly in all its components and characteristics. Therefore, heavenly body is very similar to worldly body; however, from the soul point of view, the resurrected human in resurrection day is very much similar to worldly human. Adherence to the foundations of transcendent wisdom and citation of anecdotal evidences are among the similarities of these two wises in defining heavenly body. Allameh Tabataba'ee believes more in anecdotal evidences and the existence of soul and the adherence of body to the soul; and these make him distinguished compared to Mollasadra. These two wises are compared, analyzed and criticized in this study considering their philosophical as well as interpretive works.

کلیدواژه‌ها [English]

  • heavenly body
  • wordly body
  • Ideal body
  • Allameh Tabataba'ee
  • Sadrolmote'allehin
قرآن کریم.##آشتیانی، سیدجلال‌الدین (1381). شرح بر زاد المسافر. تهران: امیرکبیر.##پترسون، مایکل و دیگران (1379). عقل و اعتقاد دینى، درآمدى بر فلسفۀ دین. ترجمۀ احمد نراقى و ابراهیم سلطانى. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.##حسن‌زاده آملی، حسن (1371). عیون مسائل النفس. تهران: امیرکبیر؛ چاپ دوم 1385.##ــــــ. (1381). هزار و یک کلمه. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.##حکیمى، محمدرضا (1381). معاد جسمانى در حکمت متعالیه. قم: دلیل ما.##سبزواری، ملاهادی (1366). شرح منظومه. قم: دارالعلم.##ــــــ. (1372). شرح الاسماء الحسنی. تهران: دانشگاه تهران.##ــــــ. (1383). أسرار الحکم‏. قم: مطبوعات دینی.##صدرالدین شیرازى، محمد بن ابراهیم (1360). اسرار الآیات‏. تهران‏‏: انجمن حکمت و فلسفه.##ــــــ. (1361 ‏). العرشیه. تصحیح و ترجمۀ غلامحسین آهنی. تهران: مولى.##ــــــ. (1366الف). تفسیر القرآن الکریم. تصحیح محمد خواجوى. قم: بیدار.##ــــــ. (1366ب). شواهد الربوبیه. ترجمه جواد مصلح. تهران: سروش.##ــــــ. (1378). المظاهر الإلهیة فی أسرار العلوم الکمالیة. تصحیح سیدمحمد خامنه‌ای. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.‏##ــــــ. (1380). المبدأ و المعاد. تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. قم: انتشارات اسلامی.##ــــــ. (1381). زاد المسافر. تحقیق و شرح سیدجلال‏الدین آشتیانى. قم: بوستان کتاب.##ــــــ. (1383). شرح اصول کافی. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.##ــــــ. (1410ق). الحکمة المتعالیة فى الأسفار العقلیة الأربعة. بیروت: دار احیاء التراث العربى.##ــــــ. (بی‌تا). شرح هدایه اثیریه. تهران: چاپ سنگی.##فیض کاشانی، ملامحسن ‏(1387). رسائل فیض کاشانى. تهران: مدرسۀ عالى شهید مطهرى‏.##ــــــ. (1415ق). تفسیر صافى.‏ تهران: صدر.##طباطبایی، محمدحسین (1394). انسان از آغاز تا انجام. ترجمۀ صادق لاریجانی. قم: بوستان کتاب.##ــــــ. (1417ق). المیزان فى تفسیر القرآن. قم: انتشارات اسلامى.##طبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏. تهران: ناصر خسرو‏.##طبرسی، احمد (۱۴۰۱ق). الاحتجاج. ج۲. بیروت: بی‌نا.##غفاری، ابوالحسن (1391). حدوث جسمانی نفس. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.##مطهری، مرتضی (1374). مجموعۀ آثار. قم: صدرا.##