مدل صدرایی در تفسیر اصل برابری در حقوق بشر

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه الزهرا(س)، تهر ان، ایران.

چکیده

در باب حقوق بشر دو گفتمان فراقراردادی و قراردادی مطرح است و تساوی حقوق و نیز تساوی در برابر حقوق، مسبوق به تساوی مستحقان است؛ با این تفاوت که در گفتمان فراقراردادی، تساوی مستحقان امری عینی است و ریشه در حقیقت واحد و جامع دارد و در گفتمان قراردادی، تساوی مستحقان با فرض و اعتبار تأمین می­شود. اما ظاهراً کثرت نوعی انسان صدرایی با طرح انسان­های متباین نمی­تواند با تساوی حقوق مستحقان سازگار باشد. پرسش محوری این جستار آن است که چگونه با پذیرش کثرت نوعی انسان صدرایی و جهان­های متفاوتی که انسان­های مختلف در آن زیست می­کنند، می­توان از تساویِ حقوق اجتماعی انسان‌ها و تساوی آنها در برابر قانون در گفتمان فراقراردادی سخن گفت؟ دستاورد این پژوهش این است که با توجه به امکانات درونی فلسفة ملاصدرا می­توان از دو مدل «برابری عینی بنفس امر متواطی» (= وحدت نوعی) و «برابری عینی در امر غیرمتواطی» در تبیین اصل برابری بهره برد و با توجه به عینی بودن این دو مدل در فلسفة صدرایی و ترجیح آن بر مدل ذهنی و قراردادی نیازی به طرح مدل ذهنی و قراردادی در فلسفة یادشده نیست. گفتنی است که مدل «برابری عینی در امر غیرمتواطی» در تفسیر اصل برابری از نوآوری­های این جستار است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Using Sadrai Model to Interpret the Principle of Equality in Human Rights

نویسندگان [English]

  • Abdollah Salavati 1
  • Shahnaz Shayanfar 2
1 Associate Professor, Shahid Rajai University, Tehran, Iran.
2 Associate Professor, Al-zahra University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

There aretwodiscoursesconcerning human rights: contractual and un-contractual. Equality of law and equality before lawis based onthe equality of the deserving; but, in un-contractual discourse, the equality of the deserving isan objective thing and rooted in comprehensive and unit truth. On the other hand, in contractualdiscourse, the equality of the deserving is obtained with credibility. Apparently, theory of human typical (generic) multiplicity isn’t consistent with theory of the equality of the deserving. The main question in this paper is: In un-contractual discourse how can we speak of social equity while we accept Multiplicity of type? This research achievement is that according to Mulla Sadra's philosophy we can present two models of the interpretation of the principle of equality: "objective equality in equivocal thing (or typical unity)" and "objective equality in the non-unequivocal thing". And considering that these two models are objective ones in the philosophy of Mulla Sadra and preferring those models to subjective and contractual one, we do not need to plan subjective model in philosophy of Mulla Sadra. Model "objective equality in the non-unequivocal thing" in the interpretation of the principle of equality is one of the innovations ofthisenquiry.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Human Rights
  • Multiplicity of Species
  • Equality
  • Mulla Sadra
آزادبخت، فرید (1383). «هنجارسازی قواعد حقوق بشر». مفاهیم کلیدی حقوق بشر بین المللی. گردآوری و تدوین مهدی ذاکریان. تهران: میزان.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1371).  المباحثات. توضیح، مقدمه و تحقیق: محسن بیدارفر. قم: بیدار.
ابن میثم بحرانی (1417ق). شرح نهج‌البلاغه. مشهد: آستان قدس رضوی.
ارول، جرج (1355). قلعۀ حیوانات. تهران:شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
پارسانیا، حمید (1390). «فلسفۀ حقوق بشر از دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی». اسرا. بهار، شمارۀ 7، ص146-129.
جوادی آملی، عبدالله (1389). فلسفۀ حقوق بشر. قم: اسرا.
حبیبی مجنده، محمد (1379). «مبانی فلسفی حقوق بشر». نامۀ مفید. تابستان، شمارۀ 22، ص 124-93.
حسینی خامنه­ای، سیدمحمد (1386الف). «نظریۀ تساوی انسان­ها در حقوق بشر اسلام». فقه و مبانی حقوق.  شمارۀ 9، ص 58-47.
ـــــــ. (1386). «انسان و جهان­های ممکن»، خردنامۀ صدرا. پاییز، شمارۀ 49، صفحۀ 4-7.
ـــــــ. (1390). علی (ع) و صلح جهانی. تهران: تولید کتاب.
خویی، میرزا حبیب‌الله  (1300). منهاج البراعة فی شرح نهج‌البلاغه. تهران: الاسلامیه.
داروال، استیون؛ گیبارد، آلن و ریلتن، پیتر (1382). «به سوی اخلاق پایان این قرن: پاره­ای از گرایش‌ها». مجموعه مقالات فلسفۀ اخلاق. ترجمۀ مصطفی ملکیان. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
دانش‌پژوه، مصطفی (1390). مقدمۀ علم حقوق با رویکرد به حقوق ایران و اسلام. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
دیویس، کالین (1386). درآمدی بر اندیشۀ لویناس. ترجمۀ مسعود علیا. تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
دهشیار، حسین (1388). «حقوق بشر و روابط بین‌الملل». مفاهیم کلیدی حقوق بشر بین المللی. تهران: میزان.
ذاکریان، مهدی (1388). «جهان‌شمولی قواعد بنیادین حقوق بشر». مفاهیم کلیدی حقوق بشر بین‌المللی. تهران: میزان.
سلیمی، عبدالحکیم (1388). «ماهیت انسان و خاستگاه حقوق بشر». سفیر. زمستان، شمارۀ 12، ص 18-5.
صانعی دره‌بیدی، منوچهر (1382). «برابری (تساوی) در حقوق بشر و پیشینۀ تاریخی آن». شناخت. پاییز و زمستان، شمارۀ  39 و 40، ص 106-87.
ـــــــ.  (1387). فلسفۀ اخلاق و مبانی رفتار. تهران: سروش.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1360).  اسرار الآیات و انوار البینات. تصحیح، تحقیق و مقدمۀ محمد خواجوی. تهران: انجمن حکمت و فلسفه.
ـــــــ. (1382الف).  الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة. ج 9. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ـــــــ. (1382ب).  الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة. تصحیح، تحقیق و مقدمه سیدمصطفی محقق داماد. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ـــــــ.  (1383).  الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة. ج1، 3 و 8. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ـــــــ. (1385). شرح الاصول الکافی، کتاب التوحید، ج3 و 4، تصحیح و تحقیق محمود فاضل یزدی مطلق، تهران، انتشارات بنیاد اسلامی صدرا.
ـــــــ. (1386). مفاتیح الغیب. تصحیح، تحقیق و مقدمۀ نجفقلی حبیبی. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ـــــــ.  (1389الف). تفسیر القرآن الکریم. ج1 و 7. تصحیح، تحقیق و مقدمۀ سیدصدرالدین طاهری. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ـــــــ. (1389ب).  شواهد الربوبیة. در مجموعه رسائل فلسفی. ج1. تصحیح، تحقیق و مقدمۀ حامد ناجی اصفهانی و محمد علی جاودان. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
صدوق (1400ق). الأمالی‏. بیروت: ‏اعلمى.
ـــــــ. (1404ق).  من لایحضره الفقیه. قم: جماعه مدرسین.
کاپلستون، فردریک چارلز (1392). تاریخ فلسفه، ج2: قرون وسطی. ترجمۀ ابراهیم دادجو. تهران: سروش.
کلینی، محمد بن یعقوب (1365).  الکافی. علی‌اکبر غفاری. تهران: دارالکتب الاسلامیه.    
گریفین، دیوید ری (1388). خدا و دین در جهان پسامدرن. ترجمۀ حمیدرضا  آیت‌اللهی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مجلسی، محمد باقر (1403). بحارالانوار. بیروت: مؤسسة الوفاء.
میرموسوی، سیدعلی؛ حقیقت، سیدصادق (1391). مبانی حقوق بشر از دیگاه اسلام و دیگر مکاتب. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
وکیلی، هادی (1384). «نقد مبانی اومانیستی حقوق بشر». کتاب نقد. پاییز، شمارۀ 36، ص 154-129.
Robertson, David (1997). A Dictionary of Human Rights. London, Europa Publications.
Newlands, George (2006).Christ and Human Rights The Transformative Engagement. Printed and bound in Great Britain by MPG Books Ltd., Bodmin, Cornwall.
Falk, Richard (2009). Achieving Human Rights. First published, Routledge.
Soko, Keith (2009). A Mounting East–West Tension: Buddhist-Christian Dialogue on Human Rights, Social Justice & a Global Ethic. Wisconsin: Marquette University Press.
Talbott, William J. (2010). Human Rights and Human Well-Being. Oxford: Oxford University Press.