تبیین هستی و چیستی انسان از منظر اندیشه های علامه طباطبایی(ره)

رحیمی خورزوقی, احسان; سپهری, مهدی

تبیین هستی و چیستی انسان از منظر اندیشه های علامه طباطبایی(ره)

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

¹ کارشناس ارشد معارف اسلامی و مدیریت بازرگانی دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ‌ایران.

² استادیار فلسفۀ اسلامی دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران.

چکیده

اهمیت نوع نگرش به انسان و ویژگی های اودر مطالعات علوم انسانی و اجتماعی تاحدی است که به عنوان مبنایی در کنار سایر مبانی چون هستی شناسی، معرفت شناسی و روش شناسی، ارکان نظریات آن حوزه را شکل داده است. هدف این پژوهش تبیین ابعاد و ویژگی های انسان مبتنی بر دیدگاه های علامه طباطبایی(ره) است. دراین تحقیق، غالب آثار فلسفی و تفسیری ایشان با روش تحلیل مضمون به عنوان روشی برای شناخت، تحلیل و گزارش الگوهای موجود در داده های کیفی بررسی شده اند. سپس گزاره های انسان شناسانه استنباط شده از مضامین حاصله، در قالب دو زاویه تحلیلی "وجودی" و "ماهوی: شامل سه بُعد «ویژگی های فی نفسه نوع انسان»، «ویژگی های نوع انسان با لحاظ حرکت استکمالی در سه ساحت نگرش، گرایش و رفتار» و «ویژگی های نوع انسان با لحاظ اثر حرکت استکمالی بر نفس»" ارائه شده است. چارچوب تحلیلی انسان شناسی حاصل شده از اندیشه های علامه طباطبایی(ره) که جنبه نوآورانه این تحقیق است، دارای قابلیت ممتازی جهت تعالی علوم انسانی و اجتماعی رایج می باشند.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.23221992.1397.6.2.5.8

عنوان مقاله [English]

Allameh Tabatabai on Human Nature

نویسندگان [English]

ehsan rahimi khourzoghi ¹
mahdi sepehri ²

¹ M.A. in Islamic Studies and Business Administration, Imam Sadeq University, Tehran, Iran.

² Assistant Professor on Islamic Philosophy, Imam Sadeq University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Our reading of Human Nature and his characteristics in humanities is very important and serves as a basis, among other principles such as ontology, epistemology and methodology. We want to explain human nature according to Allameh Tabatabai’s opinions. In this study, his dominant philosophical works as well as hiscommentary on the Quran through content analysis, as a method for knowledge, analyzed and the current plans of qualitative data explored. Then anthropological propositions drawn from the resulting implications, in terms of analytical angle "existential" and "substantive": the three "characteristics of the human species itself", "characteristics of human perfection with the movement in three spheres: attitude, Trend and behavior" and "human characteristics of the effect of the perfection of the soul" presented. Analytical framework of Anthropology derived from the ideas of Allameh Tabatabai, which is innovative aspect of this research, has superior capability to elevate humanities and social sciences.

کلیدواژه‌ها [English]

Anthropology
Allameh Tabatabai
Existential Analysis
Essential Analysis
Human
content analysis

مراجع

اکبریان، رضا؛ مقدم، غلامعلی (1392). «ادراک فطری از دیدگاه علامه طباطبایی(ره)». آموزه‌های فلسفۀ اسلامی. شمارۀ 13، ص98-79.

امیری، علی‌نقی (1386). «تبیین رفتار مبتنی بر اختیار». فرهنگ مدیریت. شمارۀ 15، ص181-161.

پارسانیا، حمید (1389). هستی و هبوط. قم: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها و معاونت پژوهشی دانشگاه معارف اسلامی.

حسینی، حسین (1382). «نگار انسانی (مروری بر مبانی انسان‌شناسی دینی با نظری به تفسیر المیزان)». معرفت. شمارۀ 69، ص59-53.

خسروپناه، عبدالحسین (1384). «انسان‌شناسی اسلامی به‌مثابه انسان‌شناسی اجتماعی». پژوهش‌های تربیت اسلامی. شمارۀ اول، ص157-184.

داستانی، محمد، نوروزی، رضاعلی؛ عابدی، منیره (1390). «انسان از دیدگاه علامه طباطبایی و مبانی تربیتی». پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی. شمارۀ 11، ص28-7.

رجبی، محمود (1392). انسان‌شناسی. قم: مؤسسۀ آموزشی پژوهشی امام خمینی.

سعیدی مهر، محمد؛ مقدس، سعید (1391). «بررسی نظریۀ علامه طباطبایی در باب سازگاری ضرورت علی و اختیار انسان». حکمت معاصر. سال سوم، شمارۀ 2، ص124-99.

سهرابی‌فر، محمدتقی (1394). چیستی انسان در اسلام. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.

طباطبایی، سیدمحمدحسین (1353). قرآن در اسلام. تهران: دارالکتب الاسلامیه.

ـــــــ. (1371). المیزان فی تفسیر القرآن. ج4، قم: اسماعیلیان.

ـــــــ. (1376). تفسیر المیزان. ترجمۀ سیدمحمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.

ـــــــ. (1378). شیعه در اسلام. قم: انتشارات اسلامی.

ـــــــ. (1388). بررسی‌های اسلامی. تهران: بوستان کتاب.

ـــــــ. (1389). بدایة الحکمة. ترجمه و شرح علی شیروانی. قم: دارالفکر.

ـــــــ. (1392). مجموعه رسائل. به‌کوشش هادی خسروشاهی. تهران: بوستان کتاب.

ـــــــ. (1393) انسان از آغاز تا انجام. ترجمۀ صادق لاریجانی. به‌کوشش هادی خسروشاهی. تهران: بوستان کتاب.

عابدی جعفری، حسن؛ تسلیمی، محمدسعید؛ فقیهی، ابوالحسن؛ شیخ‌زاده، محمد (1391). «تحلیل مضمون و شبکۀ مضامین روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی». اندیشۀ مدیریت راهبردی. سال پنجم، شمارۀ 2، ص198-151.

غفوری‌نژاد، محمد (1394). «نظریۀ فطرت و آرای جامعه‌شناختی و معرفت‌شناختی علامه طباطبایی». انسان‌پژوهی دینی. شمارۀ 33، ص73ـ51.

کبیر، یحیی (1384). «فلسفۀ انسان‌شناسی از نگاه حکمت برتر». فرهنگ مدیریت. سال سوم، شمارۀ 11، ص168-143.

گرامی، غلامحسین (1393). انسان در اسلام. قم: معارف.

فریدونی، محمدرضا (1388). «وجدان فقر ذاتی و تأثیر آن در افعال و نگرش انسان از دیدگاه علامه طباطبایی(ره)». اندیشۀ نوین دینی. شمارۀ 19، ص187-163.

فکوهی، ناصر (1391). تاریخ اندیشه و نظریه‌های انسان‌شناسی. تهران: نی.

مصباح یزدی، محمدتقی (1381). پیش‌نیازهای مدیریت اسلامی. تحقیق و نگارش غلامرضا متقی. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

مظاهری، محمدمهدی (1384). «انسان، جامعه و حکومت اسلامی در نگاه علامه طباطبایی». پژوهش دینی. شمارۀ 11، ص230-213.

مقدم، احمدحامد (1367). «منشأ زندگی اجتماعی انسان از دیدگاه مرحوم علامه طباطبائی(ره)». نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی مشهد. سال 21، شمارۀ 2، ص283-296.

موسوی مقدم، سیدرحمت‌الله؛ علیزمانی، امیرعباس (1390الف). «ساحت‌های وجودی انسان از دیدگاه علامه طباطبایی». اندیشۀ نوین دینی. شمارۀ 27، ص76-53.

ـــــــ. (1390ب). «سلامت معنوی از دیدگاه رنه دکارت و علامه طباطبائی». حکمت و فلسفه. شمارۀ 28، ص98ـ77.

مهدوی‌نژاد، محمدحسین (1391). «تحلیل فلسفی از مبانی انسان‌شناختی و انگیزش اخلاقی در اندیشۀ علامه طباطبایی». حکمت صدرایی. سال اول، شمارۀ 1، ص108-95.

واثق غزنوی، قادرعلی (1390). «جایگاه انسان‌شناسی در سازمان و مدیریت از دیدگاه اسلام و غرب». اسلام و پژوهش‌های مدیریتی. سال اول، شمارۀ 2، ص40-5.

Attride-Stirling, J. (2001). ‘Thematic Networks: An Analytic Tool for Qualitative Research’. Qualitative Research, Vol. 1, No. 3, 385-405.

Stevenson, Leslie; Haberman, David I. (1998). Ten Theories of Human Nature. New York: Oxford University Press.

Horodecka, Anna (2014). ‘The Meaning of Concepts of Human Nature in Organizational Life in Business Ethics context, Annales’. Ethics in Economic Life, Vol. 17, No. 4, December, 53-64.

Al-Ghamdi, Abdullah (1990). ‘Human Nature in Organization Theory. The Need for Assumption's Articulation, and a New Image of Man’. JKAU: Econ. & Adm, vol. 3, pp. 33-48.

Frey, Ulrich J; Stormer, Charlotte; Willfuhr, Kia P. (2011). Essential Building Blocks of Human Nature. London: Springer.

Mousavi Moghadam, Rahmatullah; Sadatizadeh, Sajad; Jalilian, Zahra (2014). ‘The Concept and Components of Cultural Of Humans in Anthropology Allameh Tabatabai’. Journal of Social Issues, Vol. 2, No. 10, pp. 53-57.