بررسی و نقد نظریۀ اشاعره در مورد قدیم بودن قرآن و صفت کلام خداوند با توجه به مبانی ملاصدرا

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار فلسفه اسلامی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

2 کارشناس ارشد دین‌شناسی از دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.

چکیده

حادث یا قدیم بودن قرآن و صفت کلام الهی قدیمی‌ترین بحث الهیاتی در عالم اسلام است که وجه تسمیۀ علم کلام نیز به همین جهت است. با توجه به اینکه اشاعره صفات خداوند را قدیم می‌دانستند، حادث بودن صفت کلام و قرآن را منکر گشتند. اشاعره استدلال‌های متعددی در اثبات قدیم بودن قرآن از جهت کلام نفسی، دارا بودن همۀ صفات کمالی برای خداوند در ازل، خطابات قرآنی و سابق بودن کلام خداوند اقامه می‌نمایند. با وجود این، اثبات کلام نفسی منجر به تعدد قدما و حلول امور نفسانی در ذات خداوند می‌شود و لازمۀ حادث نبودن صفات خداوند، قدیم بودن آنها نیست بلکه صفات خداوند اتحاد مصداقی و اختلاف مفهومی دارند. در برخی از آیات قرآنی جبرئیل از جانب خداوند پیامبران را مورد خطاب قرار می‌دهد. لذا طرف خطاب هنگام وحی همیشه قدیم نیست. با توجه به تشکیکی بودن صفت کلام مانند صفات دیگر، کلام ذاتی مقدم بر فعلی و مجردات سابق بر مراتب مادی و لفظی کلام هستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Critical Studying of Asharite's Theory of the Uncreatedness of the Quran and the Attribute of Speech according to the Mulla Sadra's View

نویسندگان [English]

  • Mahmud Seydi 1
  • Hadi Hashemi 2
1 Assistant Professor on Islamic Philosophy, Shahed University, Tehran, Iran.
2 M.A. in Philosophy of Religion, University of Semnan, Semnan, Iran.
چکیده [English]

Createdness or uncreatedness of the Quran and the attribute of Speech is the oldest theological debate in the Islam which upon this Alm_AlKalam is named. In regard to the fact that Asharites bedeviled to the uncreatedness of the God's attributes, they also bedeviled to the uncreatedness of the Quran. They have given many proofs in proving this theory in regard the internal speech, the eternality of God's attributes, Quranic addresses to the human and the antecedent of the attribute of Speech. But the internal speech leads to the multiciplity of eternals and incarnation of immaterial things in God: and uncreatedness of God’s attributes does not required that God’s Attributes to be eternal, but God’s attributes have extensional union and intentional difference. In some verses, Gabriel addresses people on behalf of God. Thus, the addressed is not necessarily eternal. And according to gradation of Speech attribute, like other attributes, essential speech is prior to actual one and former abstracts have priority to material and uttered levels of speech. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Speech
  • Quran
  • Attribute
  • Asharites
  • Mulla Sadra

مراجع

قرآن کریم.
آشتیانی، سیدجلال‌الدین (۱۳۸۷). مقدمۀ سه رسائل فلسفى‏ ملاصدرا. قم: دفتر تبلیغات اسلامى‏.
آمدى،‏ سیف‌الدین (۱۴۲۳ق). أبکار الأفکار فی أصول الدین.‏ تحقیق احمد محمد مهدى. قاهره: دارالکتب‏.
اشعرى، ابوالحسن (بی‌تا).‏ اللمع فی الرد على أهل الزیغ و البدع.‏ تصحیح حموده غرابه. قاهره: المکتبه الأزهریه‏.
بیهقى، ابوبکر (۱۴۱۷ق). الأسماء و الصفات. تحقیق عبدالرحمن عمیره‏. بیروت‏: دارالجیل.
ـــــــ. (۱۴۲۱ق). القضاء و القدر. تحقیق محمد آل عامر. ریاض‏: مکتبه العبیکان‏.
تفتازانی، سعدالدین (۱۴۰۹ق). شرح المقاصد. تحقیق عبدالرحمن عمیره‏. بیروت: عالم الکتب.
جرجانی، میرسیدشریف (۱۳۲۵ق). شرح المواقف.‏ تصحیح بدرالدین نعسانى. قم: الشریف الرضی.‏
جوینى، عبدالملک (۱۴۱۶ق). ‏الإرشاد إلى قواطع الأدله فی أول الاعتقاد. تحقیق زکریا عمیراث‏. بیروت: دار الکتب العلمیه.
رازى، فخرالدین (۱۴۰۷ق). المطالب العالیة من العلم الالهی. تصحیح سقا احمد حجازی. بیروت: دار الکتاب العربی.
ـــــــ. (۱۴۲۰ق). التفسیر الکبیر. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ـــــــ. (۱۹۸۶م). الأربعین فی أصول الدین.‏ قاهره‏: مکتبه الکلیات الأزهریه.
رازى، حبلرودى، خضر (۱۴۲۴ق). ‏التوضیح الأنور بالحجج الواردة لدفع شبه الأعور. تحقیق سیدمهدى رجائى‏. قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشى نجفى‏.
زمخشرى، محمود (۱۴۰۷ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏‏. بیروت: دارالکتاب العربی.
سبزواری، ملاهادی (۱۳۷۹). شرح المنظومة. تصحیح حسن‌زاده آملى. تهران: ناب‏.
سورآبادى، ابوبکر عتیق بن محمد (۱۳۸۰). تفسیر سورآبادى. تهران: فرهنگ نشر نو.
طباطبایى، سید محمدحسین (۱۴۱۷ق). المیزان فى تفسیر القرآن.‏ قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم‏.
عبدالجبار، ابوالحسن (۱۴۲۲ق). شرح الأصول الخمسة. تحقیق احمد بن حسین ابى هاشم. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ـــــــ. (۱۴۲۶ق). تنزیه القرآن عن المطاعن‏. بیروت: دار النهضة الحدیثة.
ـــــــ. (۱۹۶۲م). المغنی فی أبواب التوحید و العدل. ‏تحقیق جورج قنواتى. قاهره: الدار المصریه.
ـــــــ. (بی‌تا). متشابه القرآن. قاهره:‏ مکتبه دارالتراث‏.
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (۱۳۵۴). المبدأ و المعاد. تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. تهران‏: انجمن حکمت و فلسفۀ ایران‏.
ـــــــ. (۱۳۶۰الف). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة. تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی. تهران: مرکز نشر دانشگاهى‏.
ـــــــ. (۱۳۶۰ب). أسرار الآیات. تحقیق محمد خواجوى. تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفۀ ایران.
ـــــــ. (۱۳۶۳الف). مفاتیح الغیب. تهران: انجمن اسلامى حکمت و فلسفۀ ایران.
ـــــــ. (۱۳۶۳ب). المشاعر. تصحیح عماد الدوله امامقلى بن محمد على. تهران: طهورى.
ـــــــ. (۱۳۶۶). تفسیر القرآن الکریم.‏ تصحیح محسن بیدارفر. قم: بیدار.
ـــــــ. (۱۳۷۸). المظاهر الالهیة فى أسرار العلوم الکمالیة. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ـــــــ. (۱۴۲۰ق). مجموعه رسائل فلسفى صدرالمتألهین.‏ تهران‏: حکمت.
ـــــــ. (۱۹۸۱م). الحکمة المتعالیة فى ‏الأسفار العقلیة الأربعة. بیروت: دار احیاء التراث العربى.
میبدى، رشیدالدین (۱۳۷۱). کشف الأسرار و عدة الأبرار. تحقیق على‌اصغر حکمت.‏ تهران: امیرکبیر.
نوری، ملاعلی (۱۳۶۳). تعلیقات مفاتیح الغیب. تهران‏: انجمن اسلامى حکمت و فلسفۀ ایران.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 26 اردیبهشت 1395
  • تاریخ بازنگری: 05 شهریور 1395
  • تاریخ پذیرش: 06 اسفند 1396

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار