بررسی و نقد مقالۀ «بررسی اصالت وجود صدرایی در تفکر سینوی»

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه علوم پزشکی نیشابور، نیشابور، ایران.

2 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بندرعباس، بندر عباس، ایران.

چکیده

مقالۀ «بررسی اصالت وجود صدرایی در تفکر سینوی» که در شمارۀ بهار و تابستان 95 مجلۀ حکمت صدرایی به چاپ رسیده است، اصالت وجود مطرح در حکمت متعالیه را در تفکر سینوی بررسی کرده است. هر چند نگارند­گان با رویکرد نویسنده موافق بوده و ابن سینا را اصالت وجودی دانسته، ولی مواضعی چند از مقالۀ مذکور را قابل تأمل می­دانند. نقد و بررسی آن مقاله در دو محور روش­شناختی و محتوایی انجام شده است؛ دربارۀ مواضع محتوایی، افزون بر نارسایی مقاله در بیان دقیق موضع ملاصدرا در معنای اصالت وجود، آرایی که دربارۀ اندیشۀ ابن سینا اتخاذ کرده، بسیار قابل تأمل است. از جمله اینکه درحالی‌که قرائت اصالت ماهیتی نیز از عبارات شیخ وجود دارد، بدون ارائۀ شواهدی محکم، اصالت وجودی بودن شیخ را مسلم دانسته است. «تباین وجودات» و «عروض خارجی وجود بر ماهیت» نیز از باورهای مسلم شیخ دانسته شده است. نگارند­گان معتقدند که بر حسب نصوص و شواهد موجود در عبارات شیخ، «تباین وجودات» و «عروض خارجی وجود»، در تفکر ابن سینا از هیچ شاهدی برخوردار نیست و در این نوشتار خلل و ایرادات مقالۀ فوق را یادآور می­شوند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Review on "Mulla Sadra’s Principiality of Existence in Avicenna Philosophy"

نویسندگان [English]

  • Mostafa Momeni 1
  • Mohamad Nejati 2
1 Assistant Professor, Department of Islamic Studies, Neyshabur University of Medical Sciences, Neyshabur, Iran.
2 Assistant Professor, Islamic Azad University, Bandar Abbas Branch, Bandar Abbas, Iran.
چکیده [English]

The paperentitled as “A Study on Mulla Sadra’s Existentialism in Avicenna’s Thoughts”, published in spring-summer 2016 issue of journal of “Mulla Sadra’s Transcendent Theosophy studies, traces the priority of existence, discussed in the Transcendent Theosophy, in the philosophy of Avicenna. Although we agree with the author’s approach and know Avicenna to be an existentialist, we believe that some positions adopted in that paper have to be reconsidered. That paper is analyzed and criticized from two perspectives of ‘methodology’ and ‘content’. In terms of content, in addition to not being capable of describing accurately Mulla Sadra’s approach to existentialism, what that paper says about Avicenna’s thought is controversial as well; for example, despite of the fact that there are many essentialist approaches in Avicenna’s thought, that paper introduces him surely as an existentialist without any concrete proofs. Also, it considers “heterogeny of existence” and “external attribution of existence to essence” to be the firm beliefs of Avicenna. The authors believe that according to the existing texts, there are no evidences of believing in “heterogeny of existence” and “external attribution of existence to essence” in Avicenna’s thoughts; and remark inaccuracies and mistakes noted in the said paper.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Avicenna
  • Mulla Sadra
  • Essence
  • Priority of Existence
  • Accidence
  • Heterogeny
آشتیانی، سیدجلال‌الدین (1382). هستی از نظر عرفان و فلسفه. قم: بوستان کتاب.
ابن­ترکه اصفهانی (1383). تمهید القواعد. تصحیح حسن حسن­زاده آملی. قم: اشراق.
ابن­رشد (1377). تفسیر مابعدالطبیعۀ ارسطو. تهران: حکمت.
ابن­سینا، حسین بن عبدالله (1371). المباحثات. قم: بیدار.
ـــــــ. (1383الف). الاشارات و التنبیهات. ‌تحقیق کریم فیضی. قم: مطبوعات دینی.
ـــــــ. (1383ب). دانشنامۀ علایی. تصحیح و مقدمۀ محمد معین. همدان: دانشگاه بوعلی.
ـــــــ. (1404الف). التعلیقات. تصحیح عبدالرحمن بدوی. بیروت: مکتبه الاعلام الاسلامی.
ـــــــ. (1404ب). الهیات شفا. ‌تحقیق سعید زاید. قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی.
ـــــــ. (1404ج). الطبیعیات الشفا. ‌تحقیق سعید زاید. قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی.
جامی، عبدالرحمن (1358). الدرة الفاخرة. تهران: دانشگاه تهران.
جوادی آملی، عبدالله (1375). رحیق مختوم. قم: اسراء.
حائری مازندرانی، ملاصالح (1362). حکمت بوعلی. تهران: علمی.
حائری یزدی، مهدی (1380 ). سفر نفس. به‌کوشش عبدالله نصری. تهران: نقش جهان.
حسن­زاده آملی، حسن (1375). نصوص الحکم بر فصوص الحکم. تهران: رجا.
ـــــــ. (1387). رسالۀ جعل. ترجمۀ داوود صمدی. قم: الف لام میم.
حسین­پور، رسول؛ حسینی شاهرودی، سیدمرتضی (1390). «نظریۀ تباین بالذات وجودها (و ارتباط آن با اصالت وجود یا اصالت ماهیت)». خردنامۀ صدرا. شمارۀ 63، ص38ـ25.
سبزواری، ملاهادی (1360). تعلیقة علی الشواهد الربوبیة. مشهد: مرکز نشر دانشگاهی.
طوسی، خواجه نصیرالدین (1379ق). شرح الاشارات و التنبیهات. قم: نشر البلاغه.
عرفانی، مرتضی (1395). «بررسی اصالت وجود صدرایی در حکمت سینوی». حکمت صدرایی. شمارۀ 8، بهار و تابستان. ص127ـ115.
علوی، محمدکاظم (1391). «تشکیک وجود و قول به تباین در فلسفه ابن سینا». خردنامۀ صدرا. شمارۀ 70. ص40ـ25.
فارابی، ابونصر محمد (1405). فصوص الحکم. قم: بیدار.
کشفی، عبدالرسول؛ بنیانی، محمد (1391). «بررسی معانی گوناگون اصالت وجود و اعتباریت ماهیت در نظام صدرایی». پژوهش‌های هستی‌شناختی. بهار و تابستان. شمارۀ 1. ص56ـ45.
مصباح یزدی، محمدتقی (1378). شرح نهایة الحکمة. تحقیق و نگارش عبدالرسول عبودیت. قم: مؤسسۀ امام خمینی.
مطهری، مرتضی (1384). مجموعه آثار. تهران: صدرا.
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (1363). المشاعر. تهران: طهوری.
ـــــــ. (1380). الحکمة المتعالیة فى ‏الأسفار العقلیة الأربعة. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ـــــــ. (1381). المبدأ و المعاد. تصحیح و تحقیق محمد ذبیحی و جعفر شانظری. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ـــــــ. (1382). الشواهد الربوبیة. تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی. قم: بوستان کتاب.
ـــــــ. (1991م). الحکمة المتعالیة فى ‏الأسفار الأربعة. بیروت: دار احیاء الثراث العربی.
نجاتی، محمد؛ سالاری، یاسر (1395). «بررسی و نقد مقالۀ «بررسی معانی گوناگون اصالت وجود و اعتباریت ماهیت در نظام صدرایی»». پژوهش‌های هستی‌شناختی. بهار و تابستان. ص103ـ89.