بررسی انتقادی ادلۀ عقلی ملارجبعلی تبریزی بر اشتراک لفظی وجود

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه دانشگاه تربیت مدرس و مربی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر (نویسنده مسئول)

2 استاد گروه فلسفه و حکمت دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران؛

3 دانشیار مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، تهران، ایران.

چکیده

ملارجبعلی تبریزی، فیلسوف عصر صفوی اصفهان، از جمله فیلسوفانی است که در بسیاری از اصول و مبانی حکمت متعالیه، ازجمله مسئله اشتراک معنوی وجود، با ملاصدرا مخالفت نموده است. تبریزی به شدت با اشتراک معنوی وجود مخالفت کرده و به اشتراک لفظی آن میان واجب و ممکن قائل است. تبریزی سه گونه دلیل بر مدعای خود آورده است؛ عقلی، استناد به کلام حکما و عرفا و دلیل روایی. نوشتار حاضر ضمن ارائه دیدگاه وی در این‌باره، سعی کرده با بیان ادله غیر روایی او، ضعف و کاستی آنها را نشان دهد. ازجمله ادله تبریزی بر مدعای خود، سخنان حکمای نام‌آوری چون معلم اول و ثانی است اما ما با بررسی اندیشه‌های آن بزرگان، نشان داده‌ایم که چگونه تبریزی عملاً دچار جزء‌نگری شده و صدر و ذیل آن سخنان یا دیگر سخنان آن بزرگان را نادیده گرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Critical Review of Arguments of Mulla Rajab Ali Tabrizi on Homonymy of Existence

نویسندگان [English]

  • Jabbar Amini 1
  • Mohammad Saeeidimehr 2
  • Ali Afzali 3
1 PhD student in Philosophy, Tarbiyat Modares University, Tehran, Iran (corresponding author)
2 Professor of Philosophy, Tarbiyat Modares University, Tehran, Iran;
3 Associate Profssor, Iranian Institute of Philosophy (IRIP), Tehran, Iran.
چکیده [English]

Mulla Rajabali Tabrizi, one of the philosophers of the Safavid Era in Isfahan, is among the philosophers who have criticized Sadra regarding the principles of transcendent wisdom. One of these principles is the Homonymy or Polysemy of existence. Tabrizi strongly disagreed the Polysemy of existence but agreed the Homonymy of necessary beings and contingents. He brings up three reasons for his disagreement: "rational reason", "reference to the words of intellectuals and mystics", and "narrative reason". The present paper tried to present his non-narrative reasons to show the weak points as far as possible. Among the reasons referred to by Tabrizi, is the words of well-known intellectuals such as the First and the Second Teachers. Investigating about the thoughts of such intellectuals, the paper reveals that Tabrizi has paid too much attention to the details so that he did not notice the words above and under those sayings and also ignored the other statements of those wise men.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mulla Rajabali Tabrizi
  • Isfahan School of Thought
  • Homonymy of Existence
  • Polysemy of Existence
آشتیانی، سیدجلال­الدین (1378). منتخباتی از آثار حکمای الهی در ایران. ج1. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ارسطو (1389). متافیزیک. ترجمه شرف­الدین خراسانی. تهران: کیمیای حضور.
تبریزی، ملارجبعلی (1344). «رساله اثبات واجب». نامه آستان قدس. س6. ش1.
ـــــــــــــ. (1386). الاصل الاصیل. تصحیح و مقدمه عزیز جوانپور هروی و حسن اکبری بیرق. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
شمس، محمدجواد (1389). تنزیه و تشبیه در مکتب ودانته و مکتب ابن­عربی. قم: ادیان.
صلیبا، جمیل (1366). فرهنگ فلسفی. ترجمه منوچهر صانعی دره­بیدی. تهران: حکمت.
طباطبایی، محمدحسین (بی­تا). نهایة الحکمة. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
فارابی، ابونصر (1405ق). الجمع بین رأی الحکیمین. مقدمه و تصحیح البیر نصری نادر. تهران: الزهراء.
ــــــ. (1408ق). المنطقیات للفارابی. تحقیق و مقدمه محمدتقی دانش­پژوه. ج2. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی.
ــــــ. (1995م). آراء اهل المدینة الفاضلة و مضاداتها. مقدمه و تعلیق علی بوملحم، بیروت: مکتبة الهلال.
محقق، مهدی؛ ایزوتسو، توشی­هیکو (1370). منطق و مباحث الفاظ (مجموع متون و مقالات تحقیقی). تهران: دانشگاه تهران .
مطهری، مرتضی (1404ق). شرح مبسوط منظومه. ج1. تهران: حکمت.
یزدی، عبدالله‌بن‌شهاب­الدین حسین (1412ق). الحاشیه علی تهذیب المنطق. قم: مؤسسه نشر اسلامی.