مقایسۀ دیدگاه ابن‌سینا و ملاصدرا دربارۀ ادراکات جزئی

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفۀ اسلامی، دانشگاه باقرالعلوم(ع)، قم، ایران.

2 دانشیار گروه فلسفۀ دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

بحث‌های هستی‌شناختی علم و ادراک یکی از مسائل مهمی است که فلاسفه و دانشمندان دربارۀ آن اظهار نظر کرده‌اند. در بین فلاسفۀ اسلامی، ابن‌سینا و ملاصدرا به‌تفصیل به مسئلۀ علم و ادراک پرداخته‌اند. از نظر این دو حکیم، علم حصولی به حسی، خیالی، وهمی و عقلی تقسیم می‌شود. ابن‌سینا و ملاصدرا، ادراکات عقلی را مجرد از ماده می‌دانند اما در مورد مجرد یا مادی بودن ادراکات جزئی (حسی، خیالی و وهمی) اختلاف نظر دارند. ابن‌سینا ادراکات جزئی را منطبع در مغز و ماده می‌داند اما ملاصدرا قائل به تجرد همۀ ادراکات است. در این نوشتار ابتدا توضیحاتی در مورد تعریف علم و مراتب ادراک داده شده است، سپس ادلۀ ابن‌سینا در مورد مادی بودن ادراکات جزئی مورد نقد و بررسی قرار گرفته و مشخص شده که این ادله سینا قابل مناقشه‌اند و دیدگاه ابن‌سینا در مورد مادی بودن ادراکات جزئی قابل پذیرش نیست. در ادامه به بررسی ادلۀ ملاصدرا بر تجرد ادراکات جزئی پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Comparative Study of Ibn-e Sina and Mulla Sadra on Perceptions

نویسندگان [English]

  • javad parsaee 1
  • Hossein Ghafari 2
1 Ph.D Student of Islamic Philosophy, Baqir al-Olum University, Qom, Iran.
2 Associate Professor, Department of Philosophy, Tehran University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Ontological discussions of knowledge and perception are one of the important issues that philosophers and scientists have commented on. Among the Muslim Philosophers, Ibn-e Sina and Mulla Sadra have discussed the issue of knowledge and perception in detail. According to these two philosophers, knowledge by acquisition is divided into sensual, imaginative, hallucinatory and intellectual. From the viewpoint of Ibn Sina and Mulla Sadra, intellectual knowledge is abstract, but they differ about the nature of perceptions (sensual, imaginative, hallucinatory), that is, whether they are abstract or material in nature. Ibn-e Sina believes that perceptions are impressive in the brain and matter, whereas, Mulla Sadra believes in the abstraction of all perceptions irrespectively. This article, first, provides an explanation about the definition of science and the levels of knowledge; then, it critically looks at Ibn-e Sina's argument about the materiality of perceptions. The article points out that the arguments of Ibn-e Sina is controversial and his view of the materiality of the perceptions is not acceptable. The article then investigates the arguments of Mulla Sadra about the abstract nature of perceptions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Knowledge
  • Perceptions
  • Abstraction
  • Ibn Sina
  • Mulla Sadra
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1363). المبدأ و المعاد. تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلام.
ــــــ. (1371). المباحثات. قم: بیدار.
ــــــ. (1375). الإشارات و التنبیهات. قم: بلاغت.
ــــــ. (1379). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات. تهران: دانشگاه تهران.
ــــــ. (1404ق). التعلیقات. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ــــــ. (1417ق). النفس من کتاب الشفاء. تحقیق حسن حسن‌زاده آملى. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ــــــ. (1418ق). الإلهیات من کتاب الشفاء. تحقیق حسن حسن‌زاده آملى. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ــــــ. (2005م). القانون فی الطب. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
 
ارسطو (1389). دربارۀ نفس. ترجمۀ علیمراد داودی. تهران: حکمت.
حسن‌زاده آملى، حسن (1385). عیون مسائل النفس و سرح العیون فی شرح العیون. تهران: امیر کبیر.
خسروپناه، عبدالحسین و همکاران. (1389). هستی‌شناسی معرفت. تهران: امیر کبیر.
رازى، فخرالدین (1411ق). المباحث المشرقیة فى علم الالهیات و الطبیعیات. قم: بیدار.
طباطبایى، سید محمدحسین (1386). نهایة الحکمة. به‌همراه تعلیقات غلامرضا فیاضى. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
طوسى، نصیرالدین (1375). شرح الإشارات و التنبیهات (مع المحاکمات). قم: بلاغت.
کاپلستون، فردریک (1391). تاریخ فلسفه، ج1: یونان و روم. ترجمۀ جلال‌الدین مجتبوی. تهران: علمی و فرهنگی.
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (1354). المبدأ و المعاد. تهران: انجمن حکمت و فلسفۀ ایران.
ــــــ. (1360). اسرار الآیات. تحقیق خواجوى. تهران: انجمن حکمت و فلسفۀ ایران.
ــــــ. (1366). تفسیر القرآن الکریم. قم: بیدار.
ــــــ. (1981م). الحکمة المتعالیة فى الأسفار العقلیة الأربعة. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ــــــ. (بی‌تا). الحاشیة على إلهیات الشفاء. قم: بیدار.