بررسی تطبیقی «سعادت» از نظر ملاصدرا و اسپینوزا

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)؛ اصفهان، ایران؛ (نویسنده مسئول).

2 دانشجوی دکتری الهیات و معارف اسلامی (فلسفه و کلام اسلامی) دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)؛ اصفهان، ایران.

چکیده

«سعادت» همواره و از دیرباز مطمح نظر آدمیان به‌طور عام و اندیشمندان به‌طور خاص بوده است و از چیستی، چگونگی، مبانی، راه‌های کسب، جلب و حفظ آن پرسش کرده‌اند. جستار حاضر به‌شیوه تحلیلی ـ استنباطی دیدگاه دو فیلسوف هم‌عصر یکدیگر در حوزه تفکر اسلامی و فلسفه غرب، صدرالمتألهین و اسپینوزا، در این‌باره را به بحث گذاشته است. هدف از این مقابله و تطبیق، ضمن بیان مبادی و مقاصد این دو شخصیت درباره سعادت، توجه به مبانی فکری هر یک و تشریح نقاط اشتراک آنهاست. ملاصدرا و اسپینوزا، هر دو، معقتدند سعادت اکتسابی و تدریجی‌الحصول است، ارزش لنفسه دارد و از سنخ ادراک است. اختلاف ایشان در مفهوم معرفت شهودی، سعادت عقلانی و وحدت وجود است. نتیجه آنکه، جامعیت، انسجام و استحکام در تفکر صدرا به‌دلیل اینکه نگرش او در بستر وحی و عقلانیت مبتنی بر وحی شکل گرفته کاملاً مشهود است، حال آنکه اسپینوزا سعادت را از دریچه عقلانیت صرف و خودبنیاد نگریسته است. در نگرش صدرایی، دامنه بحث از سعادت نه فقط دنیا، که آخرت را نیز در بر می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of "Happiness" in View of Mulla Sadra and Spinoza

نویسندگان [English]

  • Mohammad Reza Shamshiri 1
  • Zahra Allafchian 2
1 Assistant Professor, Islamic Azad University, Isfahan (Khorasgan) Branch, Isfahan, Iran (corresponding author).
2 PhD Student in Islamic Theology (Islamic Philosophy and Theology), Islamic Azad University, Isfahan (Khorasgan) Branch, Isfahan, Iran.
چکیده [English]

"Happiness" has always been and has long been the focus of human beings in general and famous thinkers in particular; what, how, bases, ways of obtaining, attracting and preserving it has been discussed. The present article deals with the analytic-inferential way of discussing the views of two philosophers of the same age (Mulla Sadra and Spinoza) in the field of Islamic thought and Western philosophy. The purpose of this comparison and adaptation, while expressing the origin and purpose of the two in this regard, was to pay attention to the intellectual foundations of each one, while also explaining their points of sharing, including the acquired and gradual divorce of happiness, the value of longevity and the type of perception of it and difference in the sense of intuitive knowledge, rational happiness and the unity of being. The result is that the comprehensiveness, harmony and solidity of Sadra's thinking is clearly evident as his attitude towards the discussion of happiness in the context of revelation and revelation-based rationality is evident, the scope of discussion of happiness will not only be the world, which will include the hereafter, while Spinoza has looked at happiness from the point of view of rationality and self-conception.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Happiness
  • World
  • the Hereafter
  • Spinoza
  • Mulla Sadra

مراجع

اسپینوزا، باروخ (1376). اخلاق. ترجمه محسن جهانگیری. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
ــــــ. (1382). شرح اصول دکارت و تفکرات مابعدالطبیعی. ترجمه محسن جهانگیری. تهران: سمت.
استراتون، پل (1379). آشنایی با اسپینوزا. ترجمه شهرام حمزه­ای. تهران: نشر مرکز.
اسکروتن، راجر (1376). اسپینوزا. ترجمه اسماعیل سعادت. تهران: طرح نو.
بریه، امیل (1385). تاریخ فلسفه قرن هفدهم. ترجمه اسماعیل سعادت. تهران: هرمس.
بهارنژاد، زکریا (1392). «فضیلت از دیدگاه صدرا». خردنامه صدرا. ش74. ص
پارکینسن، جورج هنری ردکلیف (1386). نظریه شناخت اسپینوزا. ترجمه مسعود سیف. تهران: علمی و فرهنگی.
جوادی آملی، عبدالله (1389). رحیق مختوم. قم: اسراء.
جهانگیری، محسن (1383). مجموعه مقالات. تهران: حکمت.
سجادی، سیدجعفر (1379). فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا. ج1. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
شجاری، مرتضی؛ نوظهور، یوسف؛ فنی اصل، عباس (1393). «جاودانگی نفس از دیدگاه ابن­میمون و اسپینوزا». پژوهشهای فلسفی. ش15. ص219ـ203.
طاهری، سیدصدرالدین (1385). «مبانی نظری حکمت عملی در فلسفه اسپینوزا». پژوهشنامه علوم انسانی. ش50. ص96ـ75.
کاپلستون، فردریک (1386). تاریخ فلسفه. ج4. ترجمه غلامرضا اعوانی. تهران: علمی و فرهنگی.
ــــــ. (1392). تاریخ فلسفه. ج7. ترجمه داریوش آشوری. تهران: علمی و فرهنگی.
مطهری، مرتضی (1392). شرح مبسوط منظومه. درمجموعه آثار. ج9. تهران: صدرا.
ملاصدرا، محمدبن‌ابراهیم (1302ق). رسالة فی الحشر. در مجموعه رسائل التسعه. قم: مصطفوی.
ــــــ. (1354). المبدأ و المعاد. تصحیح جلال­الدین آشتیانی. تهران: انجمن حکمت و فلسفه.
ــــــ. (1360). اسرار الآیات. تصحیح محمد خواجوی. تهران: انجمن حکمت و فلسفه.
ــــــ. (1366). تفسیر القرآن الکریم. تحقیق محمد خواجوی. قم: بیدار.
ــــــ. (1370). شرح اصول کافی. تصحیح محمد خواجوی. تهران: مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
ــــــ. (1378). سه رساله فلسفی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ــــــ. (1381الف). المبدأ و المعاد. تصحیح محمد ذبیحی و جعفر شاه­نظری. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ــــــ. (1381ب). کسر اصنام الجاهلیه. تصحیح محسن جهانگیری. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ــــــ. (1382الف). تعلیقه بر الهیات شفاء. تصحیح نجفقلی حبیبی. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ــــــ. (1382ب). الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة. ج9. تصحیح رضا اکبریان. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ــــــ. (1383). الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة. ج4. تصحیح مقصود محمدی. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ــــــ. (1389الف). خلق الاعمال. تصحیح مهدی دهباشی. در مجموعه رسائل فلسفی.ج2. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ــــــ. (1389ب). تفسیر القرآن الکریم. ج5. تصحیح محمد خواجوی. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ــــــ. (1389پ). تفسیر القرآن الکریم. ج7. تصحیح صدرالدین طاهری. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ــــــ. (1389ج). تفسیر القرآن الکریم. ج8. تصحیح محمدهادی معرفت و صدرالدین طاهری. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ــــــ. (1389د). تفسیر القرآن الکریم. ج6. تصحیح محسن پیشوایی. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1981م). «تعلیقات اسفار». در ملاصدرا. الحکمة المتعالیة فی الأسفار المتعالیةالأربعة. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
نوظهور، یوسف (1379). عقل و وحی و دین و دولت در فلسفه اسپینوزا. تهران: پایا.
یاسپرس، کارل (1378). اسپینوزا. ترجمه محمدحسن لطفی. تهران: طرح نو.
Deleuze, Gille (2001). Spinoza: Practical Philosophy. Translated by Robert Hurley. San Francisco City: Lights Books.
`Genevieve, Lloyd (1996). Philosophy Guidebook to Spinoza and the Ethics. London and New York: Routledge.
Hubbeling, H. G. (1964). Spinoza's Methodology. NetherLands: Royal Vangur cum.
Nadler, Steven (2002). Eternity and Immortality in Spinoza's Ethics. Oxford: Oxford University Press.
Spinoza, B. (1927). The Letters, translated and edited by A. Wolf. London: George Allen & Unwin.
__________. (1993). Philosophy of Benedict De Spinoza. Tanslated by R. H. M. Elwes. New York: Tudor Publishing Co.
__________. (2002). Complete Works. translated by Samuel Shirly. edited with Introduction and Notes by Michael L. Morgan. Cambridge: Hakett Inc.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 16 آذر 1396
  • تاریخ بازنگری: 22 اردیبهشت 1397
  • تاریخ پذیرش: 31 شهریور 1397

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار