سازگاری نظریۀ وحدت تشکیکی و وحدت شخصی وجود

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه زنجان، زنجان، ایران (نویسندۀ مسئول).

2 دانشیار فلسفه و حکمت اسلامی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.

چکیده

تشکیک وجود یکی از اصول مهم حکمت متعالیه است. سازگاری یا عدم سازگاری این اصل با وحدت شخصی وجود، مناقشات زیادی را میان شارحان حکمت متعالیه در پی داشته است. بنا بر تشکیک وجود، تشکیک در مراتب وجود است اما وحدت شخصی وجود با تشکیک در مراتب میانه‌ای ندارد، چون موجود حقیقی یک وجود بیشتر نیست و بقیه مظاهر و شئون آن وجود حقیقی هستند. ملاصدرا با پذیرش تشکیک در وجود، در ادامه به اثبات وحدت شخصی وجود نیز پرداخته است. بنابراین، ظاهراً بین این دو اصل ناسازگاری وجود دارد و نمی‌توان هر دو را با هم پذیرفت. این مقاله با نشان دادن دو نوع تشکیک مطرح‌شده توسط ملاصدرا، دو معنا برای وحدت وجود را قابل طرح می‌داند؛ وحدت سنخی وجود که با تشکیک خاصی اثبات می‌شود و وحدت شخصی وجود که از تشکیک خاص‌الخاصی نتیجه می‌شود. بر این اساس می‌توان گفت: ملاصدرا با توجه به دو نوع تشکیک، به دو نوع وحدت قائل است. وحدت شخصی وجود با تشکیک خاصی قابل جمع نیست، اما تشکیک خاص‌الخاصی هم‌سو و سازگار با وحدت شخصی وجود است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Compatibility of the Theory of Gradational Unity and the Individual Unity of Existence

نویسندگان [English]

  • Morteza Hoseinzadeh 1
  • Tahereh Kamalizadeh 2
1 PhD Student in Islamic Philosophy and Theology, University of Zanjan, Zanjan, Iran.
2 Associate Professor, Institute for Humanities and Cultural Studies (IHCS), Tehran, Iran.
چکیده [English]

Gradation of being is one of the important principles of transcendent philosophy. In this philosophy, compatibility and incompatibility between the individual unity of being and the gradation of being is one of the conflicts between commentators. According to gradation of being, gradation is in levels of being, and due to the individual unity of being; there is no gradation in levels. Since the real being is not more than one being and other things are its manifestations and aspects. Hence apparently there is an incompatibility between these two principles and it is not possible to accept both of them. Sadra, by accepting gradation of being, proves the individual unity of being. This paper poses two meaning for the unity of being by showing two types of gradation presented by Sadra. It is possible to prove typical unity according to particular gradation and the individual unity of being is resulted from special particular gradation (tashkik khasi). To fix this incompatibility, we can say that according to two gradation, Sadra believes on two kinds of unity that the individual unity of being cannot summed up with particular gradation, but special particular gradation(tashkik khasolـkhasi) is compatible with the individual unity of being.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Particular Gradation
  • Special Particular Gradation
  • Individual Unity of Being
  • Multiplicity of Being
  • Mulla Sadra
آشتیانی، سید جلال‌الدین (1370). شرح مقدمۀ قیصری بر فصوص الحکم. تهران: امیر کبیر.
ـــــ. (1377). اساس التوحید، مبحث قاعده الواحد و وحدت وجود. تهران: امیر کبیر.
آملی، سید حیدر (1368). جامع الاسرار و منبع الانوار. تهران: علمى و فرهنگى.
ابن سینا (۱۴۰۴ق). الشفاء، الالهیات. قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
ـــــ. (1375). شرح الإشارات و التنبیهات (مع المحاکمات). قم: نشر البلاغة.
ابن عربی، محی‌الدین (1994م). الفتوحات المکیة. بیروت: دار احیاء التراث العربى.
ـــــ. (1946م). فصوص الحکم. قاهره: دار إحیاء الکتب العربیة.
ـــــ. (2003م). کتاب المعرفة. دمشق: دار التکوین للطباعة و النشر.
جامی، عبدالرحمن (1385). الدرة الفاخرة. تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامی.
جندى‏، مؤیدالدین (1423). شرح فصوص الحکم. قم: بوستان کتاب.
جوادی آملی، عبدالله (1386). رحیق مختوم. قم: اسراء.
جوارشکیان، عباس (1383). «تباین یا یگانگی وحدت تشکیکی و وحدت شخصی وجود در حکمت متعالیه»‏. خردنامۀ صدرا. شمارۀ 38 (زمستان)، ص42ـ31.
دوانی، جلال‌الدین (1364). الرسائل المختارۀ. اصفهان: کتابخانۀ امیرالمؤمنین.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق). مفردات الفاظ القرآن. بیروت: دار الشامیة.
سبزواری، ملاهادی (1416). شرح منظومۀ حکمت. تهران: ناب.
سوزنچی، حسین (1383). «وحدت وجود در حکمت متعالیه؛ بررسی تاریخی و معناشناختی». پژوهش‌نامۀ فلسفۀ دین. دورۀ دوم، شمارۀ دوم (پاییز و زمستان)، ص166ـ133.
سهروردی، شهاب‌الدین (1372). مجموعه مصنفات شیخ اشراق. با مقدمۀ هانری کربن، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
طباطبایی، سید محمدحسین (1362). نهایة الحکمة. قم: نشر اسلامی.
طوسی، خواجه نصیرالدین (1375). شرح الاشارات و التنبیهات. قم: بلاغت.
عاملی، شیخ حر (1431ق). نقدی جامع بر تصوف. قم: انصاریان.
فارابی، ابونصر (1986م). شرح الفارابی لکتاب ارسطو طالیس فی العبارة. بیروت: دار المشرق.
ـــــ. (1990م). کتاب الواحد و الوحدة. بیروت: دار توبقال للنشر.
فنارى‏، شمس‌الدین محمد حمزه (2010م). مصباح الأنس بین المعقول و المشهود. بیروت: دار الکتب العلمیه.
قیصری، داوود (1375). شرح فصوص الحکم. تهران: علمى و فرهنگى.
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (1302). مجموعه رسائل تسعة. قم: مکتبه المصطفوی.
ـــــ. (1360). شواهد الربوبیۀ فی مناهج السلوکیۀ. تهران: مرکز نشر دانشگاهى.
ـــــ. (1981م). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة. بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
نوری، ملاعلی (1981). تعلیقه بر الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة. بیروت: دار احیاء التراث العربی.