واکاوی کارکرد قوۀ خیال در معاد جسمانی ملاصدرا

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه ایلام، ایلام، ایران.

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه ایلام، ایلام، ایران (نویسنده مسئول).

چکیده

یکی از مبانی ملاصدرا برای اثبات معاد جسمانی انسان، توجه به جایگاه قوه خیال است. او با تشریح ماهیت قوه خیال، به لزوم تداوم حیات آن پس از مرگ اعتقاد دارد. از کارکردهای اساسی قوه خیال، تصور ذات جسمانی انسان در عالم برزخ است؛ علمی که به اعتقاد ملاصدرا، معاد روحانی در آن محقق می‌گردد. عده­ای بر این باورند که ملاصدرا کارکرد و نقش قوه خیال در عالم برزخ را به عرصه محشر و روز قیامت نیز تعمیم داده است و خَلق بدن اخروی توسط قوه خیال و با ابتکار نفس انجام می­گیرد، در نتیجه جسم مد نظر ملاصدرا معاد جسمانی، یک جسم مثالی است و بنابراین با ادله نقلی ساز­گاری ندارد. ملاصدرا با اظهار تعجب از این برداشت، مخالفت خود را با حشر ابدان اخروی در قالب بدنی مثالی بیان کرده و با تمایز نهادن میان کارکرد قوه خیال در عالم برزخ و عرصه قیامت، به حشر ابدان از قبور و دمیده شدن ارواح در آنها توسط ملائکه معتقد است. این پژوهش با اقامه براهین عقلی و استناد به برخی از عبارات ملاصدرا، اثبات نموده که کارکرد قوه خیال در عالم برزخ، متمایز از کارکردش در عرصه قیامت است و نمی­تواند نقشی در خلق بدن اخروی داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Study of Function of the Faculty of Imagination on Mulla Sadra’s Corporeal Resurrection

نویسندگان [English]

  • Shamsollah Seraj 1
  • Hossein Aminparast 2
1 Associate Professor, Department of Islamic Philosophy and Kalam, Ilam University, Ilam, Iran.
2 MA in Islamic Philosophy and Kalam, Ilam University, Ilam, Iran (corresponding author).
چکیده [English]

One of the Mulla Sadra’s basic principles to demonstrate man’s corporeal resurrection is attention to the place of the faculty of imagination. He explains the nature of the faculty of imagination and believes the necessity of its continuity after death. One of the fundamental functions of the faculty of imagination is the image of corporeal essence of man in intermediary world which based on Mulla Sadra’s belief, spiritual resurrection comes true in this world. Some believes that Mulla Sadra has also generalized the function and the role of the faculty of imagination in intermediary world to Doomsday arena. The creation of other-worldly body is carried out by the faculty of imagination and innovation of soul. Consequently, corporeal resurrection considered by Mulla Sadra is an imaginal body which is not consistency with traditional arguments. With his amazing by this interpretation, Mulla Sadra expressed his objection with gathering of other-worldly bodies in the mould of an imaginal body. He distinguishes between the function of the faculty of imagination in intermediary world and Doomsday arena and maintains gathering of bodies from graves and the blowing of spirits in them by angles. Through relying on rational arguments and citing some of Mulla Sadra terms, this paper demonstrates that the function of the faculty of imagination in intermediary world is different from that one in Doomsday arena and it has no role in creation of other-worldly body.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Faculty of Imagination
  • Resurrection
  • Corporeal Resurrection
  • Soul
  • Heaven
  • Hell
آشتیانی، سیدجلال­الدین (1381). شرح بر زاد المسافر. قم: بوستان کتاب.
ابراهیمی، ابراهیم (1387). «نظریه خیال نزد ملاصدرا و لوازم معادشناختی آن». مجموعه مقالات منتخب دومین همایش جهانی حکیم ملاصدرا. ج5. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا. ص356ـ327.
انواری، جعفر (1387). «معاد جسمانی از نگاه حکیمان الهی». معرفت فلسفی. ش21. ص72ـ49.
برقعی، زهره (1389). خیال از نظر ابن سینا و صدرالمتألهین. قم: بوستان کتاب.
پویان، مرتضی (1389). معاد جسمانی در حکمت متعالیه. قم: بوستان کتاب.
حکیمی، محمدرضا (1383). معاد جسمانی در حکمت متعالیه. قم: دلیل ما.
خلیلی، مصطفی (1383). «معاد از دیدگاه ملاصدرا». مجموعه مقالات منتخب همایش جهانی حکیم ملاصدرا. ج11. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا. ص416ـ397.
ملاصدرا، محمد‌بن‌ابراهیم (1371). مفاتیح الغیب. ترجمه و تعلیق محمد خواجوی. تهران: مولی.
ــــــ. (1377الف). تفسیر سوره­های طارق و اعلی و زلزال. ترجمه و تصحیح محمد خواجوی. تهران: مولی.
ــــــ. (1377ب). رسالة الحشر. ترجمه و تصحیح محمد خواجوی. تهران: مولی.
ــــــ. (1378). المظاهر الإلهیة فی اسرار العلوم الکمالیة. تصحیح و مقدمه سیدمحمد خامنه­ای. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ــــــ. (1381الف). رساله­ سه اصل. تصحیح سیدحسین نصر. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ــــــ. (1381ب). مبدأ و معاد. ترجمه احمد حسینی اردکانی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
ــــــ. (1386). مفاتیح الغیب. تصحیح، تحقیق و مقدمه نجفقلی حبیبی. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ــــــ. (1387). شواهد ربوبیه. ترجمه علی بابایی. تهران: مولی.
ــــــ. (1388). اسفار اربعه. ترجمه محمد خواجوی. ج2 و4. تهران: مولی.
ــــــ. (1389الف). اسرار الآیات. ترجمه محمد
خواجوی. تهران: مولی.
ــــــ. (1389ب). تفسیر سورۀ واقعه. ترجمه و تصحیح محمد خواجوی. تهران: مولی.
ــــــ. (1389ج). تفسیر قرآن کریم (سوره یس). ج7. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ــــــ. (1389د). مجموعه رسائل فلسفی. ج2. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ــــــ. (بی­تا). شرح هدایة الأثیریة. بی­نا.
نظری توکلی، سعید (1381). «نقد و بررسی مبانی معاد جسمانی در حکمت متعالیه». خردنامه­ صدرا. ش27. ص89ـ79.
یثربی، سیدیحیی (1383). عیار نقد. ج2. قم: بوستان کتاب.