چیستی «معرفت نفس» در فلسفه صدرالمتألّهین

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 فلسفه و کلام اسلامی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران، پردیس فارابی قم

2 دانشگاه تهران

چکیده

تصور روشن و متمایز از «خودشناسی» به لحاظ روشی، به دیگر مباحث پیشی دارد، زیرا پیش از تحلیل مسائل خودشناسی و داوری در بود و نبود احکام، اوصاف، پیامدها و متغیرهای وابسته، باید دانست خودشناسی چیست و چه چیزی نیست؟ تحلیل چیستی خودشناسی ما را به دو مسئله مقدماتی می‌رساند: مراد از معرفت در خودشناسی چیست؟ مراد از خود در اینجا چیست؟ صدرالمتالّهین معرفت را همان حضور و از سنخِ وجود می داند. وی در بابِ حقیقتِ نفس نیز معتقد است، نفس از سنخِ وجودِ سیّال است که سیّالیّت عینِ حقیقتِ آن است و در حرکتِ جوهری خویش از پایین مرتبه هستی به سمتِ تکامل حرکت می کند. با توجّه به اینکه صدرا معرفت نفس را عینِ حضورِ نفس برای خود می داند و حضورِ نفس تابع وجودِ آن است، براساسِ وحدت تشکیکیِ وجود، خود شناسی در دستگاه حکمتِ متعالیه امری بی نهایت مرتبه ای است و تابِعِ وجودِ نفس است. وجودِ نفس در هر مرتبه ای باشد به همان اندازه برای خود حاضِر است. این مراتِب بی شمار در غالِب چهار عنوان کلّی حسّی، خیالی، عقلی و ماورای عقلی قابل دسته بندی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The meaning of “ self-knowledge” in the philosophy of Sadr al-Mutawlīn

نویسندگان [English]

  • Majid Tamimi 1
  • Ahad faramarz ghmaleki 2
1 Islamic Philosophy and Theology of the Faculty of Theology and Islamic Education of Tehran University, Farabi Qom Campus
2 university of Tehran
چکیده [English]

The clear and distinct conception of "self-knowledge" in the methodology prioritizes other topics, since before analyzing the issues of self-knowledge and judgment about the existence and absence of sentences, attributes, consequences, and dependent variables, one should know what is self-knowledge and what is not? An analysis of the nature of self-knowledge brings us to two preliminary questions: What is the meaning of knowledge in self-knowledge? What is the meaning of "self" here?
Sadr al-Mutalehlīn knows knowledge as "presence" and kind of existence. He also believes in the "truth of the soul," the soul is of the "fluidity" type, which is the fluidity of its essence, and moves towards evolution in the "substantial motion" of the lowest "order of being.
Given that Sadra considers "self-knowledge" as self-existent, and the presence of the soul depends on its existence, based on the unity of the modulation of existence, self-knowledge in the transcendental wisdom system is of the utmost rank and is subject to the existence of the soul. The existence of the soul at every level is equally presence to itself. These countless degrees can be categorized in four domains of sensory, imaginary, rational, and supra-rational.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : self-knowledge
  • substantial motion
  • modulation of existence
  • knowledge by presence
  • Mulla-Sadra
 ابنسینا، حسین بن عبدالله ( .)1385النفس من کتاب الشفاء. تحقیق و تصحیح حسن حسن زاده آملی. قم: بوستان کتاب.
اخلاقی، مرضیه (« .)1382خودشناسی در حکمت متعالیه صدرایی».
حکمت سینوی. ش.23
ارسطو ( .)1366
درباره نفس. ترجمه علیمراد داودی. تهران: حکمت.
جوادی آملی، عبدالله ( .)1374
توحید در قرآن. قم: اسراء.
خوانساری، جمالالدین محمد ( .)1373
شرح غررالحکم و دررالکلم آمدی. مقدمه و تصحیح ارموی و میرجلالالدین حسینی. تهران: دانشگاه تهران.
صلواتی، عبدالله ( .)1382
رابطه خودشناسی و خداشناسی نزد ابنعربی و ملاصدرا. پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران.
ـــــــ. (« )1385ارتباط خودشناسی و خداشناسی نزد ابنعربی و ملاصدرا».
مقالات و بررسیها. س .39ش.4
قراملکی، احد؛ مشایخیپور، محمدعلی ( .)1397
اخلاق  در پرتو سخنا ِن امام علی. دفتر ا ّول: خداشناسی. تهران: بنیاد نهج البلاغه.
مصباح یزدی، محمدتقی ( .)1375
شرح جلد هشتم اسفاراربعه. تحقیق محمد سعیدیمهر. ج 1و .2قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم ( .)1361
اسرار الآیات. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
ـــــــ. ( .)1362
مبدأ و معاد. ترجمه احمد بن محمد الحسینی اردکانی. بهکوشش عبدالله نورانی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
ـــــــ. ( .)1366
الشواهد الربوبیه. ترجمه جواد مصلح. تهران: سروش.
ـــــــ. ( .)1382
شرح و تعلیقه بر الهیات شفا. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ـــــــ. (1981م.)
الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة العقلیة. تعلیقه ملاهادی سبزواری. بیروت: دار احیاءالتراث العربی.
مؤمنی، ناصر (« .)1386تأثیر مبانی نفسشناسی ملاصدرا بر معرفتشناسی او.»
اندیشه دینی. ش.