بازخوانی تحلیلی براهین فلسفی توحید ربوبی با تکیه بر مبانی حکمت متعالیه

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

فلسفه، در تبیین اصول اعتقادى از جایگاه ویژه‌اى برخوردار است. از جمله اصول اعتقادى، اصل توحید است که در بخش الهیات بالمعنی‌الاخص مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. از میان معانى گوناگون توحید، آن‌چه که در آموزه‌هاى دینى روى آن بسیار تاکید شده و اساس دعوت پیامبران را تشکیل داده است، توحید ربوبى مى‌باشد. با این وجود، براهین فلسفی توحید ربوبی از سوی پژوهشگران به صورت منسجم و مستقل مورد تحلیل و بررسی قرار نگرفته و استدلال‌های عقلی و فلسفی آن در قالب مجموعه‌ای مستقل گردآوری نگردیده است. ازاین‌رو در جستار حاضر، تلاش شده است با تکیه بر روش تحلیل فلسفی، که بر مبانی حکمت متعالیه استوار است، و با هدف بازخوانی دقیق دلایل توحید ربوبی و اعتبارسنجی برخی از دلایل، استدلالهای عقلی توحید ربوبی، مورد بازخوانی و تحلیل قرار گیرد. در پایان این نتیجه به دست آمده است که بر اساس اصل تعلقى بودن وجود معلول، که از مبانی حکمت متعالیه شمرده می‌شود، همه معلول‌ها، عین فقر و وابستگى به واجب الوجود بوده و هیچ‌گونه استقلالى ندارند، از اینرو خالقیت و ربوبیت حقیقى و استقلالى منحصر به خداوند متعال خواهد بود. همچنین برخی از براهین توحید ربوبی که بر اصول فلکیات قدیم، استوار شده است، مورد نقد قرار گرفته و در همین راستا، برای تصحیح برهان، حد وسط «وحدت نظام عالم» جایگزین حد وسط «وحدت عالم»، گردیده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Revising and Analyzing the Philosophical Arguments of Tawhid Rabbani by Relying on the Basics of Transcendent Philosophy

نویسنده [English]

  • mohammadali vatandoost
Assistant Professor of Philosophy, Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

The principle of monotheism in the knowledge of the word, which is responsible for proving, explaining and defending the principles of belief, has a special status as the fundamental principle. The importance of monotheism as an underlying principle is to a degree that is the basis of religious teachings. Among the various meanings of monotheism, what is emphasized in religious teachings and which is the basis of the invitation of the prophets is monotheism. In this article, the rational arguments of Muslim philosophies have been discussed and evaluated in the demonstration of monotheism.
The principle of monotheism in the knowledge of the word, which is responsible for proving, explaining and defending the principles of belief, has a special status as the fundamental principle. The importance of monotheism as an underlying principle is to a degree that is the basis of religious teachings. Among the various meanings of monotheism, what is emphasized in religious teachings and which is the basis of the invitation of the prophets is monotheism. In this article, the rational arguments of Muslim philosophies have been discussed and evaluated in the demonstration of monotheism.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Monotheism
  • lordship
  • monotheism of lordship
  • unity of creativity
  • philosophical reasons
قرآن کریم.
ابن‌حمزه، عبد‌القادر (1358). الاقطاب‌ القطبیة او البلغة فى الحکم. تحقیق محمد‌تقى‌ دانش‌پژوه. تهران: انجمن فلسفه ایران.
ابن‌قیم جوزیه (1415ق). شرح ‌القصیدة ‌النونیة. تحقیق محمد خلیل هراس. بیروت: دار‌الکتب ‌العلمیة.
جوادی آملی، عبدالله (1386). فلسفه الهی از منظر امام رضا (ع). قم: اسراء.
دوانى، جلال‌الدین (1411ق). ثلاث رسائل. تحقیق سیداحمد تویسرکان. مشهد: ‌آستان قدس رضوى.
رازى، قطب‌الدین (1384). تحریر القواعد المنطقیة فى شرح الرسالة الشمسیة. تصحیح محسن بیدارفر. قم: بیدار.
سبزواری، ملاهادی (1360). التعلیقات علی شواهد ‌الربوبیة. تصحیح و تعلیق سید جلال‌الدین آشتیانى. مشهد: مرکز‌ نشر دانشگاهی.
ـــــــ. (1383). اسرار الحکم. مقدمه و تصحیح استاد صدوقى و کریم فیضى. قم: مطبوعات دینى.
سهروردی، شهاب­‌الدین (1375). مجموعه مصنفات شیخ اشراق. تصحیح و مقدمه هانرى کربن و حسین نصر و نجفقلى حبیبی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
طباطبایی، محمد‌حسین (1424ق). نهایة ‌الحکمه. قم: نشر اسلامی.
مصباح یزدی، محمدتقی (1391). آموزش فلسفه. قم: مؤسسه امام خمینى.
ـــــــ. (1386). معارف قرآن. قم: مؤسسه امام ‌خمینی.
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (1354). المبدأ و المعاد. تصحیح سید‌جلال‌الدین آشتیانی. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
ـــــــ. (1360الف). الشواهد الربوبیة فى المناهج السلوکیة. تصحیح و تعلیق سیدجلال‌الدین آشتیانی. مشهد: مرکز نشر دانشگاهی.
ـــــــ. (1360ب). اسرار ‌الآیات. مقدمه و تصحیح محمد خواجوی. تهران: انجمن حکمت و فلسفه.
ـــــــ. (1363). مفاتیح ‌الغیب. مقدمه و تصحیح محمد خواجوی. تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگى.
ـــــــ. (1366). تفسیر القرآن الکریم‏. قم: بیدار.
ـــــــ. (1375). مجموعه رسائل فلسفى صدر‌المتالهین. تحقیق و تصحیح حامد ناجى اصفهانى. تهران: حکمت.
ـــــــ. (1981م). الحکمة ‌المتعالیة فی الاسفار ‌الاربعة ‌العقلیة. بیروت: دار احیاء التراث ‌العربی.
ـــــــ. (بی‌تا). الحاشیة على الهیات ‌الشفاء. قم: بیدار.
میرداماد، محمدباقر؛ علوى عاملی، سید‌احمد (1376). تقویم‌ الایمان و شرحه کشف ‌الحقائق. مقدمه و تحقیق على اوجبی. تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی.