معناشناسی متون دینی با کاربست آموزه حقیقت و رقیقت در حکمت متعالیه

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

دانشگاه حکیم سبزواری / عضو هیت علمی

چکیده

آموزة حقیقت و رقیقت آموزه‌ای برهانی ـ عرفانی است که صدرا آن را با مطالعات میان‌رشته‌ای و تعمق در برخی متون کلیدی دینی به دست آورده و سپس، با کاربردی وسیع در تجزیه و تحلیل‌های مختلف فلسفی، آن را در تفسیر سایر متون دینی نیز استخدام کرده‌ است تا با آن فهمی درست و به دور از تنزیه صِرف و تشبیه محض در الهیات فلسفی و جهان‌بینی عقلانی ارائه دهد. بر اساس این آموزه، حداقل دو طبقة کلی برای موجودات قابل تصویر است؛ «حقیقت» به‌منزلة خزاین و ملکوت و «رقیقت» به‌منزلة تنزل وجود از آن مراتب. این آموزة متناظر با تشکیک در مظاهر، «حقیقت» را «متنزّل» در مراتب رقیقه و رقایق می‌داند و سلسلة عریض و طویل هستی را دارای وحدت حقیقت می‌بیند، و از کثرت تباینی موجودات به‌شدت فاصله می‌گیرد و به توحید شخصی وجود می‌گراید. بر این اساس هستی از حقیقت اصیل خود به عالم اسمای الهی تجلی می‌کند، و از آن پس سیر نزولی آغاز و با گذر از هر عالمی تنزلی دیگر روی می‌دهد، و یکی دیگر از رقایق بروز می‌کند. برخی متون غامض دینی دربارة موجودات، فقط با این آموزه قابل تفسیر مطلوب و به دور از تشبیه صِرف یا تنزیه و تعطیل محض است که در آن‌ها از عینیت اولیت و آخریت حق‌ تعالی، عینیت ظهور و بطون واجب، معیت خداوند با مخلوقات بدون تجافی از مقام شامخ وجوب، تنزل موجودات از گنجینة غیب الهی، و تأثیر اسمای الهی در کیان موجودات و فیض‌بخشی به هستی سخن به میان آمده ‌است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Semantics of Scripture and the doctrine of “Reality and Tenuity” in Transcendent Philosophy

چکیده [English]

The doctrine of “reality and tenuity” is a demonstrative-mystical one which has been grasped by Mullā Sadrā through an interdisciplinary approach and speculation over key passages of scripture and has been used then for exegesis of all scriptures. Using this doctrine, he has been able to present an authorized understanding of the issues in philosophical theology and rational cosmology without falling into either mere transcendence or sheer similarity. According to this doctrine, there are at least two major stages of beings: Reality as Sovereignty and tenuity as descent from the former stage. This doctrine, which is analogous to gradation in manifestations, considers the reality to be descended in the stages of tenuity. Thus, according to this doctrine, there is a unity of reality in all stages of existence and individual Oneness of Being. Hence, the pure existence manifests itself in the world of Divine Names and then descends from world to world. So, there are some passages of scripture which could not be interpreted without taking this doctrine to be granted. These passages are those which include some beliefs such as Firstness and Lastness of God, the unity of His outwardness and inwardness, coexistence of God and creatures while being necessary, descent of beings from the hidden Divine realm, and the influence of Divine Names on existence of beings and the emanation of existence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mullā Sadrā
  • Theory of Understanding
  • The Doctrine of “Reality and Tenuity”
  • Descent of Existence

برای مشاهده اصل مقاله به صورت کامل، بر روی لینک "اصل مقاله" در بالای صفحه کلیک کنید