رویکرد «تعمیمی و اصلاحی» ملاصدرا در منطق تعریف

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

استادیار حکمت متعالیه، مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، تهران، ایران

چکیده

منطقی که فیلسوفان پیش از ملاصدرا در قالب منطق مشاء و اشراق مطرح کرده­اند، منطقی است که با غفلت از حقیقت عینی وجود و بر پایۀ حضور مستقل و اصیل ماهیت در واقعیت خارجی بنا شده است. تغییر بنیان­ این منطق در فلسفۀ اصالت وجودی ملاصدرا مستلزم تغییر در نوع نگاه و رویکرد صدرا در بررسی مسائل منطق است. این پژوهش در یک نگاه مرتبۀ دوم به شیوۀ ملاصدرا در بررسی مباحث منطق تعریف، رویکرد او به این مباحث را تحلیل کرده است. رویکرد او بر اساس نظریۀ اصالت وجود، رویکردی است که می­توان آن را رویکرد «تعمیمی و اصلاحی» نام نهاد؛ یعنی توسعه یافتن مباحث منطق تعریف و شمول آنها نسبت به امور وجودی و همچنین اصلاح نگاه استقلالی به ماهیت و نگاه طریقی و ابزاری به آن برای دست­یافتن به واقعیت وجودی عینی و اصیل و احکام و آثار آن. علاوه بر آن­چه بیان شد، این پژوهش نقش دیدگاه­های پیشینیان صدرالمتألهین و میزان تأثیر آنها در این رویکرد تمیمی و اصلاحی را مشخص کرده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Mullā Ṣadrā’s “Generalizing and Modifying” Approach to the Logic of Definition

نویسنده [English]

  • Mohammad Hosseinzadeh
Associate Professor of Philosophy and Theology, Payame Noor University, Tehran, Iran; gh.khedri@jonoub.tpnu.ac.ir
چکیده [English]

The logic proposed by the Peripatetic and Illuminati philosophers before Mullā Ṣadrā is a logic that is based on the neglect of the objective truth of existence and is based on the independent and genuine presence of quiddity in external reality. Changing the foundation of this logic in Mullā Ṣadrā’s philosophy, which is based on the primacy of existence, requires a change in Sadra's view and approach to the study of logic issues. This research has analyzed his approach to the logic of definition in a second look at Mullā Ṣadrā’s method. His approach, based on the theory of the primacy of existence, is one that can be called a “generalizing and modifying” approach; that is, to develop the issues of defining logic and to include them in relation to existence and existential features, as well as to reform the independent view of quiddity and the instrumental view of it in order to achieve objective and genuine existential reality. In addition, this study has identified the role of the views of Mullā Ṣadrā’s predecessors and the extent of their impact on this “generalizing and modifying” approach.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Logic of Definition
  • Primacy of Existence
  • Quddity
  • Avicenna
  • IbnʿArabī
  • Mullā Ṣadrā

مراجع

قرآن کریم.
ابن­سینا (1381). الإشارات و التنبیهات. تحقیق مجتبی زارعی. چاپ اول. قم: انتشارات بوستان کتاب (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم).
ــــــــــــ (1998). الحدود (چاپ­شده در موسوعة مصطلحات الفلسفة عند العرب). نویسنده جیرار جهامی. چاپ اول. بیروت: مکتبه لبنان ناشرون.
ــــــــــــ (1404). الشفاء (الإلهیات). به تصحیح سعید زاید. چاپ اول. قم: مکتبه آیه الله المرعشى‏.
ــــــــــــ (1364). منطق المشرقیین و القصیده المزدوجه فی المنطق. چاپ اول. قم: منشورات مکتبه آیه الله العظمی المرعشی النجفی.
ــــــــــــ (1379). النجاه من الغرق فى بحر الضلالات. مقدمه و تصحیح از محمدتقى دانش­پژوه. چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ابن­عربی، محیی­الدین (1375). فصوص­الحکم. تصحیح و تعلیقات ابوالعلاء عفیفی. چاپ سوم. تهران: انتشارات الزهراء.
ایزوتسو، توشی­هیکو (1397). صوفیسم و تائوئیسم. ترجمۀ محمدجواد گوهری. چاپ هفتم. تهران: انتشارات روزنه.
حسین­زاده، محمد (پاییز 1400). «کاوشی در نظام تعریف سینوی: تحلیل مواجهۀ ابن­سینا با ارسطو و فارابی». تاریخ فلسفه، سال 12، شمارۀ 2، صص 49-70.
خوشدل روحانی، مریم (پاییز و زمستان 1384). «تأثیر اعتقاد به سیلان وجودی بر حدود منطقی در حکمت متعالیه». پژوهش­نامۀ فلسفۀ دین (نامۀ حکمت)، شمارۀ 6، صص 41-66.
خونجی، افضل­الدین (1389). کشف­الأسرار عن غوامض الأفکار. مقدمه و تصحیح خالد الرویهب. چاپ اول. تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران. مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه آزاد برلین.
شیرازی، قطب­الدین (1388). شرح حکمه الإشراق. ج 1. به انضمام تعلیقات صدرالمتألهین. تحقیق سیدمحمد موسوی. چاپ اول. تهران: انتشارات حکمت.
ــــــــــــ (1391). شرح حکمه الإشراق. ج 2. به انضمام تعلیقات صدرالمتألهین. تحقیق سیدمحمد موسوی. چاپ اول. تهران: انتشارات حکمت.
طوسی، خواجه­نصیرالدین (1375). شرح الإشارات و التنبیهات مع المحاکمات. چاپ اول. قم: نشرالبلاغه.
قونوی، صدرالدین محمدبن­اسحاق (1384). مفتاح الغیب (چاپ­شده به ­همراه مصباح­الأنس). تصحیح و مقدمه محمدخواجوی. چاپ دوم. تهران: انتشارات مولی.
قیصری رومی، محمد داود (1383). شرح فصوص الحکم. به‌کوشش سیدجلال‌الدین آشتیانی. چاپ دوم. تهران: علمی و فرهنگی.
کاشانی، عبدالرزاق (1383). شرح فصوص الحکم. مقدمه و تصحیح مجید هادی­زاده. چاپ اول. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
ملاصدرا، صدرالدین محمدبن‌ابراهیم (1361). ایقاظ النائمین. با مقدمه و تصحیح محسن مؤیدى‌. چاپ اول. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی و انجمن اسلامى حکمت و فلسفۀ ایران‌.
ــــــــــــ (1366). تفسیر القرآن الکریم. چاپ دوم. قم: انتشارات بیدار.
ــــــــــــ (1378). التنقیح فی المنطق. تصحیح و تحقیق غلام­رضا یاسی­پور. مقدمه احد فرامرز
قراملکی. چاپ اول. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ــــــــــــ (1981). الحکمه المتعالیه فى الاسفار العقلیه الاربعه. چاپ سوم. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
ــــــــــــ (1382). شرح و تعلیقۀ صدرالمتألهین بر الهیات شفا. تصحیح تحقیق و مقدمه نجفقلی حبیبی. چاپ اول. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ــــــــــــ (1360). الشواهد الربوبیه فى المناهج السلوکیه. تصحیح و تعلیق از سیدجلال­الدین آشتیانى. چاپ دوم. مشهد: المرکز الجامعى للنشر.
ــــــــــــ (1363). المشاعر. به اهتمام هانرى کربن.‏ تهران: کتابخانه طهوری.
ملایری، موسی؛ نادعلی­زاده، حمزه (تابستان 1395). «اصالت وجود و تحول در منطق تعریف». خردنامۀ صدرا، شمارۀ 84، صص43-

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 02 اسفند 1400
  • تاریخ بازنگری: 07 اردیبهشت 1401
  • تاریخ پذیرش: 14 آبان 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار