مفهوم «فرهنگ متعالیه» در اندیشه ملاصدرا و ارتباط آن با شکل‌گیری شهر مطلوب

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه فلسفه، دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران (نویسنده مسئول)

2 دانشجوی دکتری شهرسازی اسلامی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران.

چکیده

ملاصدرا با مبانی فلسفی خاص خویش از جمله اصالت وجود و حرکت جوهری، حقیقت انسان و نیز حقیقت دنیا را متفاوت از متفکران دیگر می‌داند. بر این اساس می‌توان مفهومی جدید از فرهنگ و شهرنشینی در حکمت متعالیه دید؛ آنچه در این نوشتار بصورت هدف اصلی مطرح بوده است. در این مقاله سعی شده با استفاده از روش تحلیلی، طرحی از دیدگاه فلسفی ملاصدرا درباره مفهوم فرهنگ و ارتباط آن با شکل‌گیری شهر مطلوب، ارائه شود. یافته‌ها حاکی از آن است که طبق حکمت متعالیه، انسان دارای مراتب وجودی گسترده‌ای است و بر اساس آن فرهنگ نیز ماهیت ثابتی ندارد. مرتبه‌ای از فرهنگ که دارای ثبوت است به فطرت انسان برمی‌گردد اما بخشی از آن متغیر بوده و بسته به ضرورت‌های مکانی و زمانی، تغییر می‌کند. دستاورد پژوهش این است که اگر انسان‌ها از طریق حرکت مرتبه وجودی، با حقیقت مجرد واحدی متحد گردند، میان خود ایشان نیز از نظر معنوی اتحاد رخ داده و به‌واسطه این اتحاد، رفتار و آداب واحدی از خود بروز خواهند داد و در نتیجه فرهنگی واحد و متعالیه موجود خواهد شد؛ فرهنگی که کثرت آدمیان و خواست‌های ایشان را مورد توجه قرار می‌دهد. نهایتاً اینکه، برای تحقق شهر مطلوب، شکل‌گیری فرهنگ متعالیه ضروری خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Concept of "Transcendent Culture" in the Idea of Mulla Sadra and its Relation to the Formation of a Desirable City

نویسندگان [English]

  • Morteza Shajari 1
  • Atefeh Sedaghati 2
1 Professor of Philosophy, Faculty of Foreign Languages and Literature, Tabriz University, Tabriz, Iran (Corresponding Author)
2 Ph.D. Student in Islamic Urbanism, Faculty of Architecture and Urbanism, Tabriz Islamic Art University, Tabriz, Iran.
چکیده [English]

Mulla Sadra, with his specific philosophical foundations, including the originality of existence and the substantial motion, considers the truth of man and the truth of the world different from the other thinkers and on this basis, a new conception of culture and urbanization can be seen in Transcendent wisdom; What has been described in this article as the main goal. In this article, an attempt has been made to use an analytical method to describe a Mulla Sadra's philosophical view of the concept of culture and its relation to the formation of a desirable city. Findings indicate that according to transcendent wisdom, man has a wide existential degree and accordingly, culture does not have a stable nature. A degree of a culture that has a solidity, goes back to human nature; but part of it is changeable and varies depending on the spatial and temporal needs. The research achievement is that if humans through the existential order of motion unite with the single truth, they have also been spiritually united among themselves and through this alliance, they will show a single behavior and customs and as a result, a single cultural entity will be available; a culture that takes into account the plurality of people and their desires. Finally, the formation of transcendent culture will be necessary in order to achieve the desirable city.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Transcendent Culture
  • Mulla Sadra
  • Substantial Movement
  • the Essence of Human
  • Desirable City
قرآن کریم.
ابن­خلدون، عبدالرحمن (1382). مقدمه. ترجمه محمد پروین گنابادی. تهران: علمی و فرهنگی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1375). الاشارات و التنبیهات. بیروت: نشر البلاغة،.
——. (1379). النجاة من الغرق فى بحر الضلالات. مقدمه و تصحیح محمدتقی دانش‌پژوه. تهران: دانشگاه تهران.
——. (1404ق). الشفاء (الالهیات). تصحیح سعید زاید. قم: کتابخانه آیت­الله مرعشی.
ابن­عربی، محی‌الدین (بی­تا). الفتوحات المکیه. بیروت: دار صادر.
اردلان، نادر؛ بختیار، لاله (1380). حس وحدت. ترجمه حمید شاهرخ. اصفهان: نشر خاک.
پاکزاد، جهانشاه (1393). سیر اندیشه‌ها در شهرسازی. ج3. تهران: آرمان‌شهر.
جامى، عبدالرحمن (1358). الدرة الفاخرة. به­اهتمام نیکولاهیر و على موسوى بهبهانى‏. تهران: مؤسسه مطالعات اسلامى‏.
جعفریان، محمدهانی؛ موسوی کریمی، میرسعید (1395). «معنا و ماهیت عمل بر اساس حد وسط اخلاقی نزد ابن‌سینا». نقد و نظر. س21. ش1. ص91ـ78.
خورشیدی، سعید (1390). «صورت‌بندی نظریه فرهنگ صدرایی (با الهام از دیدگاه‌های استاد حجت‌الاسلام پارسانیا)». معرفت فرهنگی اجتماعی. س3. ش1. ص152-129.
شجاری، مرتضی (1386). «نفس و بدن در تفکر اسلامی». زبان و ادبیات فارسی. س3. ش7. ص71ـ48.
——. (1387). «تفاوت علم و وجود ذهنی در معرفت‌شناسی ملاصدرا و بررسی نتایج آن». آینهمعرفت. ش14. ص26ـ1.
——. (1388). انسان‌شناسی در عرفان و حکمت متعالیه. تبریز: دانشگاه تبریز.
——. (1389الف). «معرفت از دیدگاه عین القضات». ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی. س6. ش20. ص68ـ41.
——. (1389ب). «علم و معرفت از دیدگاه ابن عربی». پژوهشنامه عرفان. س2. ش3. ص41ـ19.
——. (1390). «سعادت و رابطه آن با معرفت و عبارت از دیدگاه ابن‌سینا». پژوهش‌های فلسفی. س5. ش8. ص91ـ59.
——. (1394). انسان در حکمت صدرایی (ویژه رشته­های علوم انسانی). قم: معارف.
شجاری، مرتضی؛ محمدعلیزاده، جعفر (1391). «ارتباط مراتب انسان با مراتب هستی از دیدگاه ملاصدرا». انسان­پژوهی دینی. س9. ش27. ص27ـ5.
صداقت­زاده، میثم (1393). «نسبت مفهومی فرهنگ و دین بر مبنای حکمت متعالیه». دین و سیاست فرهنگی. س1. ش3. ص177ـ157.
——. (1394). «بازسازی مفهوم فرهنگ بر اساس مبانی حکمت متعالیه». معرفت فرهنگی اجتماعی. ش22. ص22ـ5.
غزالی، ابو حامد (1333). مکاتیب فارسی غزالی به نام فضائل الانام من رسائل حجة الاسلام. تصحیح و اهتمام عباس اقبال. تهران: امیرکبیر.
——. (1416ق‏). مجموعه رسائل الامام الغزالى‏. بیروت: دار الفکر‏.
فارابی، ابونصر (1371). سیاست مدنیه. ترجمه و تحشیه سیدجعفر سجادی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
——. (1405ق). فصول منتزعه. تحقیق و تصحیح و تعلیق فوزی نجار. تهران: الزهرا.
——. (1995م). آراء اهل المدینة الفاضلة و مضاداتها. مقدمه و شرح و تعلیق علی بوملحم. بیروت: مکتبة الهلال.
محقق، مهدى؛ ایزوتسو، توشى­هیکو (1370). منطق و مباحث الفاظ. تهران: دانشگاه تهران‏.
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (1354). المبدأ و المعاد. تصحیح جلال‌الدین آشتیانی. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ‌ایران.
——. (1363). مفاتیح الغیب. مقدمه و تصحیح محمد خواجوی. تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگی.
——. (1381). کسر الاصنام الجاهلیه. مقدمه و تصحیح و تعلیق محسن جهانگیری، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
——. (1361). تفسیر قرآن الکریم. ج3. به­کوشش محمد خواجوی. قم: بیدار.
——. (1981م). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة. ج1. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
نقره‌کار، عبدالحمید؛ رئیسی، محمدمنان (1391). «تحقق‌پذیری هویت اسلامی در آثار معماری». شهرایرانیاسلامی. ش8. ص12ـ5.
نقی­زاده، محمد (1381). «تأثیر معماری و شهر بر ارزش‌های فرهنگی». هنرهای زیبا. ش11. ص76ـ62.
نیک­بین، سارا؛ فربود، فریناز (1389). «بررسی مجالس نقاشی کاخ چهلستون در بستر هنر صفوی». کتاب ماه هنر. ش15. ص103ـ94.
Tylor, Edward Burnett (1871). Primitive Culture. Vol. I. New York: Dover Publications.