واکاوی تصویرسازی ملاصدرا از اخلاق برپایه رویکرد سنجش‌گرایانه فلسفی در پرتو آراء اندیشمندان

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه مازندران

2 گروه معارف اسلامی دانشکده علوم و تحقیقات اسلامی دانشگاه بین المللی امام خمینی

چکیده

ملاصدرا تعریفی از اخلاق ارائه کرده است که براساس طبقه‌بندی این جستار، تعریف به صفات درونی و ملکه‌انگاری اخلاق است، اما ملکه نزد وی که بنابر حرکت جوهری قائل به صورت باطنی متمایز در هر مرتبه است، متمایز از ملکه‌ی پارادایم مشائی است. این مقاله با گذار از تحلیل تعریف وی، در پرتو گفتگوی اثربخش میان صدرا و اندیشمندان، مقایسه تطبیقی و تحلیل مبانی فلسفی او، به بازسازی و به-روزرسازی تلقی صدرا از اخلاق پرداخته است. همچنین بازنمایی انگاره صدرایی براساس عوامل و مبادی رفتار اخلاقی که در سایر علوم اهمیت دارد، از وجوه نوآورانه این جستار است: اخلاق، نوعی بروز و ظهور مرتبه وجودی فرد است، در پاسخ به مواجهات او با موقعیت‌ها، مسائل، تعارض‌ها و یا آن‌چه متضمن یک نیت، تصمیم‌گیری یا انجام فعلی اختیاری است، در بستری از آنچه در استدلال خویش یا جامعه، خوب و بد شناخته می‌شود که فرد در ارائه این پاسخ از تمامی ظرفیت‌های درونی و درونی‌شده وجودی خود (شناخت و ابزارهای معرفت، نیروهای سرشتی، انگیزش و عاطفه، نیروهای بدنی و ...) و البته با اولویت مبادی فکری، بهره می‌جوید و این پاسخ به اشکال مختلفی چون رفتار بیرونی و یا نوعی گفتگوی با خود (تفکر، تصمیم و استدلال اخلاقی، نیِّات) و دیگران (با انواع زبان) نمود می‌یابد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analyzing of Mulla Sadra’s conceptualization of morality in Comparative Classification of views of thinkers

نویسندگان [English]

  • fereshte Abolhassani Niyaraki 1
  • Hashem Qorbani 2
1 Department of islamic philosophy, Mazandaran University
2 Department of Islamic teaching
چکیده [English]

Mulla Sadra has presented a definition of morality which according to innovative classification of this article is define to internal qualities and actually rooted ability of human soul of which moral behavior originates (Malake) that is similar to Mashaie’s definitions. But analyzing of Sadra’s philosophical foundations such as substantial motion shows basic differences in his conceptualization of Morals. This article tries to representation and upgrade of Sadra’s definition of morality with comparative method. Also presenting a definition according to agents and factors of moral behavior which is important in other sciences is innovation of this article. Morality is a kind of appearance of degree of being (existence), in response to confronting and facing situations, problems, conflicts or what includes an intention, decision-making or doing conduct (act) which is optional, In the context of what is considered good or bad in his argument or society, that the individual uses in his response to all his internal capacities (such as Knowledge and knowledge tools, forces of nature, motivation and affection, physical forces and etc.) And of course, with the priority of intellectual thought and this answer is expressed in various ways.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mulla Sadra
  • Morality
  • conceptual analysis
  • comparative comparison
  • philosophical foundations
ابن‌سینا، حسین‌بن عبدالله (1387). الهیات من کتاب الشفاء. تحقیق حسن حسن‌زاده آملی. قم: بوستان کتاب.
ابن‌عدی، یحیی‌بن حمید (1365). تهذیب­الاخلاق. تصحیح و ترجمه محمد دامادی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
ابن‌مسکویه، ابوعلی احمد (1384). تهذیب­الاخلاق و تطهیرالاعراق. قم: زاهدی.
ابوالحسنی نیارکی، فرشته؛ شجاعی، امیراحمد (1389). «مقایسه دو رهیافت سنتی و جدید در تعریف اخلاق». فصلنامه پژوهشی اخلاق. ش10. ص46ـ33.
حسین‌زاده، محمد و همکاران (1396). «رابطه سرشت انسان و مسؤلیت اخلاقی از دیدگاه ملاصدرا». خردنامه صدرا. ش87. ص66ـ51.
درزی، راحله؛ آیت‌اللهی، حمیدرضا؛ سعیدی‌مهر، محمد (1396). «بازخوانی نظریه ملاصدرا درباره مزاج، کیفیات نفسانی و خلقیات در فاعلیت نفس»، حکمت اسلامی. س4. ش4. ص57ـ33.
رازی، فخرالدین (1411ق). المباحث المشرقیة فى علم الالهیات و الطبیعیات. قم: بیدار.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1417ق). الذریعة الی مکارم الشریعة. اصفهان: دانشگاه اصفهان.
سیف، سوسن؛ کدیور، پروین؛ کرمی نوری، رضا؛ لطف‌آبادی، حسین (1393). روان‌شناسی رشد (1). تهران: سمت.
شبّر، سیدعبدالله (1364). اخلاق. ترجمه محمدرضا جباران. قم: نشر روح.
شجاعی، امیراحمد؛ ابوالحسنی نیارکی، فرشته (1390). «اخلاق؛ تقوی، فضیلت یا رفتار». اخلاق و تاریخ پزشکی. س4. ش4. ص74ـ67.
طوسی، خواجه نصیرالدین (1387). اخلاق ناصری. تصحیح مجتبی مینوی. تهران: خوارزمی.
غزالی، ابوحامد (2004م). احیاء علوم الدین. بیروت: دارصادر.
فرامرز قراملکی، احد (1387). درآمدی بر اخلاق حرفه‌ای. تهران: سرآمد.
فیاضی، غلامرضا (1389). علم‌النفس فلسفی. تحقیق محمدتقی یوسفی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
کریم­زاده، صادق (1389). «سازوکارهای روان­شناختی فرآیند درونی­سازی ارزش­های اخلاقی». روان‌شناسی و دین. س3. ش2. ص28ـ5.
کیلن، ملانی؛ اسمتانا، جودیث (1389). رشد اخلاقی، کتاب راهنما. ترجمه محمد جهانگیرزاده، علی­رضا شیخ‌شعاعی، سیدرحیم راستی تبار، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
مصباح یزدی، محمدتقی (1375). شرح جلد هشتم الاسفار الاربعه. تحقیق و نگارش محمد سعیدی‌مهر. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
ـــــــ. (1381). فلسفه اخلاق. تحقیق احمدحسین شریفی. تهران: نشر بین­الملل.
مطهری، مرتضی (1385). مجموعه آثار. تهران: صدرا.
ملاصدرا، محمدبن ابراهیم (1354). المبدأ و المعاد. تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
ـــــــ. (1360) الشواهد الربوبیة فى المناهج السلوکیة. مشهد: مرکز نشر دانشگاهی.
ـــــــ. (1363). مفاتیح الغیب. تحقیق محمد خواجوی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
ـــــــ. (1366). تفسیر القرآن الکریم. تحقیق محمد خواجوی، قم: بیدار.
ـــــــ. (1383). الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة. تهران: بنیاد حکمت اسلامی ملاصدرا.
ـــــــ. (1389). تفسیر القرآن الکریم. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
مور، جورج ادوارد (1388). مبانی اخلاق. ترجمه غلامحسین توکلی و علی عسکری یزدی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
Aronfreed, Justin (1968). Conduct and Conscience: the Socialization of Internalized Control over Behavior. New York: Academic Press.
Bandura, A.; Walters, R. H. (1963). Social Learning Theory and Personality Development. New York: Holt, Rinehart and Winston.
Damasio, Antonio (2003). Looking for Spinoza: Joy, Sorrow, and the Feeling Brain. London: William Heinemann.
Haidt, J. (2001). “The Emotional Dog and its Rational Tail: a Social Intuitionist Approach to Moral Judgment”. Psychological Review. Vol.108, No.4. pp.814-834.
 
Hinde, Robert A. (2002). Why good is good: the Sources of Morality. London: Routledge.
Hoffman, Martin. L. (2000). Empathy and Moral Development: Implications for Caring and Justice. Cambridge: Cambridge University Press.
Hume, D. (1957). An Inquiry Concerning the Principles of Morals. Indianapolis, IN: The Bobbs-Merrill Co.
Kant, I. (1993). Grounding for the Metaphysics of Moral. Indianapolis, IN: Hackett Publishing Company.
Nussbaum, M.C. (1999). Sex and Social Justice. New York: Oxford University Press.
Oakshott, M. (1975). On Human Conduct. Oxford: Clarendon Press.
Piaget, J. (1948). The Moral Judgment of the Child. translated by Marjorie Gabain. USA: Free Press.
Turiel, Elliot (1985). The Development of Social Knowledge: Morality and Convention. Cambridge: Cambridge University Press.