خوانش فضیلت‌محورانه و تطبیقی از نظریه معرفت‌شناسی ابن‌سینا و ملاصدرا

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران(نویسنده مسئول)

چکیده

معرفت‌شناسی فضیلت‌محور شاخه‌ای از معرفت‌شناسی برون‌گرایانه است. نظریه اندیشمندانی مانند آلوین پلانتینگا، ارنست سوزا و لیندا زگزبسکی جزو این نظریه‌هاست. به باور این گروه، عنصر فضیلت نقش به‌سزایی در تشکیل باور صادق دارد و افزون بر آن عناصر فرایند اعتمادپذیر، قوای معرفتی با کارکرد صحیح و اراده و وظیفه، اعتماد به دیگران و... سبب ارزش‌مندی باور می‌شوند. ابن‌سینا و ملاصدرا به تأثیر فضیلت، قوای معرفتی، فرایند اعتمادپذیر و اراده و وظیفه و... بر معرفت توجه داده‌اند. در خوانش فضیلت‌محورانه از معرفت‌شناسی می‌توان قرابت‌های بسیاری میان رأی ابن‌سینا و ملاصدرا و زگزبسکی یافت. نظریه ملاصدرا در مقایسه با نظریه ابن‌سینا همخوانی بیشتری با نظریه‌های معرفت‌شناسی فضیلت‌محورانه معاصر دارد. نظریه ابن‌سینا به رویکرد سنتی‌ـ‌‌ارسطویی دربارۀ تعامل میان فضیلت و معرفت نزدیک است تا دیدگاه‌های معاصر. رعایت مؤلفه‌های اخلاقی در معرفت با مبانی فلسفی ملاصدرا سازگاری دارد اما با برخی مبانی فلسفی وی ناسازگار است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Virtue-based and Comparative Reading of Ibn Sina and Mula Sadra’s Epistemological Theory

نویسنده [English]

  • Akram Askarzadeh Mazraeh
Assistant Professor, Department of Philosophy, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran(Corresponding Author)
چکیده [English]

Virtue-based epistemological theories are a branch of externalist epistemology. These theories introduced by Alvin Plantinga, Ernest Sosa, Linda Zagzebski are among these theories. They believe that virtue has a notable role in the formation of true belief. In addition, the elements of reliable process, epistemic power with the right function, will, responsibility, and so on, are leading to the value of belief. Ibn Sina and Mula Sadra have highlighted the effects of virtue, virtual power, reliable process, will, responsibility, and the like on knowledge. Virtue based reading of their epistemology highlights many similarities between Ibn Sian, Mula Sadra, and Zagzebski’s opinions. Mula Sadra’s theory, compared to that of Ibn Sian, is more consistent with contemporary virtue-based theories. Ibn Sian’s theory, on the other hand, is closer to Aristotle’s theory of the interaction between virtue and knowledge. Moreover, observation of ethical elements in knowledge is consistent with Mula Sadra’s philosophical bases. On the other hand, Ibn Sina’s theory of knowledge is inconsistent with some of his philosophical bases in terms of observing ethical elements.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibn Sina
  • Mula Sadra
  • Virtue Epistemology
  • Zagzebski

مراجع

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1373). عیون الحکمه. شرح فخرالدین رازی. تهران: مؤسسه الصادق.
——. (1375). النفس من کتاب الشفاء. تحقیق حسن حسن‌زاده آملی. قم: النشر الاسلامی.
——. (1376). الهیات من کتاب الشفاء. تحقیق حسن حسن‌زاده آملی. قم: النشر الاسلامی.
——. (1383). رساله نفس. همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
——. (1385). تجرید: شرح نمط هفتم از کتاب الاشارات و التنبیهات. ترجمه و شرح احمد بهشتی. قم: بوستان کتاب.
——. (1404ق). الشفاء، الطبعیات. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی.
پیکانی، جلال (1393). «طبیعی­گرایی و فلسفه اخلاق معاصر؛ با تمرکز بر مصادیق کاربرد علوم تجربی در قلمرو فلسفه اخلاق». نقد و نظر. س19. ش4. ص76ـ56.
پویمان، لویی (1387). معرفت‌شناسی مقدمه‌ای بر نظریه شناخت. ترجمه رضا محمدزاده. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
حسن‌زاده آملی، حسن (1379). سدح العیون فی شرح العیون. ج2. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
زاگزبسکی، لیندا (1392). معرفت‌شناسی. ترجمه کاوه بهبهانی. تهران: نشر نی.
طوسی، نصیرالدین (1375). شرح الاشارات و التنبیهات. قم: نشر البلاغه.
عسکرزاده مزرعه، اکرم (1395). «بررسی و تحلیل اعتمادگرایی مبتنی بر فضیلت لیندا زگزبسکی». پژوهش‌های فلسفی کلامی. ش68. ص166ـ147.
علم‌الهدی، علی (1390). «مشاییان و نظریه تجرید». اندیشه دینی دانشگاه شیراز. ش40. ص140ـ127.
غروی نائینی، نهله؛ میراحمدی، عبدالله (1390). «جایگاه عقل در شرح اصول کافی صدرالمتألهین». خردنامه صدرا. ش65. ص106ـ83.
فارابی، ابونصر (1386). تحصیل السعاده. در الاعمال الفلسفیه. قم: نرم‌افزار کتابخانه حکمت اسلامی.
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (1360). اسرار الآیات. ترجمه محمد خواجوی. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
——. (1366). شواهد الربوبیه. ترجمه جواد مصلح. تهران: سروش.
——. (1383) شرح اصول کافی. ترجمه محمد خواجوی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
——. (1371). مفاتیح الغیب. ترجمه محمد خواجوی. تهران: مولی.
——. (1376). رساله سه اصل. ترجمه محمد خواجوی. تهران: مولی.
——. (1378). الاسفار الاربعه. ترجمه محمد خواجوی. تهران: مولی.
——. (1390). المبدأ و المعاد. جعفر شانظری. قم: دانشگاه قم.
ملایری، موسی (1393). تبیین فلسفه وحی از فارابی تا ملاصدرا. قم: کتاب طه.
Goldman, A. (1992). “What is Justified Belief”. Liaison: Philosophy Meets the Cognitive and Social Science. Massachusetts Institute of Technology.
Plantinga, A. (1997). “Reformed Epistemology”. P. L. Quinn; C. Taliaferro (eds). A companion to Philosophy of Religion. Blackwell.
——. (1999). “Warranted Belief in God”. Philosophy of Religion the Big Question. ed. by Elenore Stump and Michael J. Murray. Blackwell.
——. (2000). Warranted Christian Belief. New York: Oxford University Press.
Steup, M. (1996). An Introduction to Contemporary Epistemology. New Jersey: Prentice Hall.
Sosa, E. (1991). “Knowledge in Perspective”. Selected Essay in Epistemology. Cambridge: Cambridge University Press.
——. (2007). “A Virtue Epistemology”. Apt Belief and Reflective Knowledge. Vol.1. Oxford: Clarendon Press.
——. (2009). “Reflective Knowledge”. Apt Belief and Reflective Knowledge. Vol.2 .Oxford: Clarendon Press.
Zagzebski, L. (2009). On Epistemology. Wadsworth: Can Gage Learning.
——. (2001). “Introduction”. F. Abrol and L. Zagzebski. Virtue Epistemology. Oxford University Press.
——. (1996). Virtue of the Mind. Cambridge University Press.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 14 تیر 1399
  • تاریخ بازنگری: 23 مرداد 1399
  • تاریخ پذیرش: 01 شهریور 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار