مبانی وجودشناختی توسعه و تعالی علوم بر پایه عقلانیت وحیانی (با تأکید بر اندیشه‌های آیت‌الله جوادی آملی)

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران(نویسنده مسئول)

چکیده

نظریه «عقلانیت­ وحیانی» و نقش آن در توسعه و تعالی علوم بشری از ابتکارات آیت‌الله جوادی آملی شناخته می‌شود. این الگوی اسلامی، به‌مثابه روشی جامع در تولید و تکامل معرفت علمی، در مقابل الگوی عقلانیت مدرن غربی، بر آن است تا با تلفیق و استفاده متوازن از عقل و نقل، زمینه رشد و تکامل انسان را از طریق تعالی علوم فراهم آورده و به این وسیله، بهروزی و سعادت دنیوی و اخروی او را تأمین نماید. در این پژوهش تلاش شده است با رهیافت مسئله‌محور و روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی، پس از تشریح و بازشناسی مفاهیم، مهم‌ترین مبانی وجودشناختی این نظریه با تأکید بر آموزه‌های صدرایی ـ از قبیل جهان‌بینی توحیدی (قائل شدن به مبدأ و غایت قدسی برای طبیعت و علم)، انطباق و تناظر عوالم و مراتب هستی، زنده­انگاری طبیعت (سریان علم وحیات در همه موجودات)، فقر وجودی عالم ـ و همچنین رابطه این مبانی با توسعه و تعالی علوم، استنباط و ارائه گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Ontological Foundations of Development and Exaltation of Science in the Light of Revealed Rationality (with Emphasis on the Ideas of Ayatollah Javadi Amoli)

نویسنده [English]

  • Mahdi Ganjvar
Assistant Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, University of Isfahan, Isfahan, Iran(Corresponding Author)
چکیده [English]

This Islamic model, as a comprehensive and complete method in the production and evolution of scientific knowledge, against the pattern of the western modern and the traditional oriental rationality, seeks to bring the field of human growth and perfection through the Exaltation of Knowledge and the Science by combination and balanced use of reason and quotation, and thereby provide his worldly prosperity and felicity in the hereafter. In this research, while explaining and recognizing the concepts, it has been tried to infer and present the most important ontological foundations of this theory with a problem-oriented approach and a descriptive-analytical method. The conclusion of this article is that with the ontological foundations of Sadra can be lead and employed the existing knowledge in the direction of beatific and transcendent purposes of religion; these foundations are: the monotheistic worldview (belief in the sacred origin and goal of nature for nature); the correspondence between the realms and degrees of existence; the vitality of nature (diffusion of awareness and life in all creatures); and the existential poverty of the world and creatures. The theory of “Revealed Rationality” and its role in the Development and Exaltation of the science is known from the innovations and innovative ideas of the theosopher Ayatollah Javadi Amuli.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Revealed Rationality
  • Sadra's Ontology
  • Development
  • Exaltation of Knowledge and the Sciences
  • Ayatollah Javadi Amuli
قرآن کریم.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1405ق). لسان العرب. قم: ادب الحوزه.
پئک، لوئیس (1370) «دگرگونی در مفاهیم و هدف‌های توسعه». ترجمه حامد قاضیان. نامه فرهنگ. ش5 و6. ص81ـ72.
جوادی آملی، عبدالله (1374). تبیین براهین اثبات خدا. قم: اسراء.
—— (1382). دین‌شناسی. تحقیق و تنظیم محمدرضا مصطفی پور. قم: اسراء.
—— (1383). صورت و سیرت انسان در قرآن. تنظیم و ویرایش غلامعلی امین دین. قم: اسراء.
—— (1388). «علم اسلامی». راهبرد فرهنگ. ش6. ص18ـ7.
—— (1390) منزلت عقل در هندسه معرفت دینی. تحقیق و تنظیم احمد واعظی. ویرایش حسین شفیعی. قم: اسراء.
جوادی آملی، مرتضی (1396). www.news.esra.ir/web/ esranews.
حسنی، سیدحمیدرضا (1385). علم دینی؛ دیدگاه‌ها و ملاحظات. قم: پژوهشگاه حوزه دانشگاه.
حق‌شناس، علی‌محمد و دیگران (1389). فرهنگ معاصر هزاره انگلیسی‌ـ‌فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.
راسل، برتراند (1355). جهان‌بینی علمی. ترجمه حسن منصور. تهران: امیرکبیر.
رشاد، علی اکبر (1384). «مفهوم‌شناسی توسعه علمی». بازتاب اندیشه. ش62. ص11ـ7.
زرشناس، شهریار (1381). مبانی نظری غرب مدرن. تهران: کتاب صبح.
سعدی شیرازی (1366). گلستان. تحقیق خلیل خطیب رهبر. تهران: صفی علیشاه.
عبودیت، عبدالرسول (1383). «تطابق عوالم». معرفت فلسفی. ش3. ص88ـ55.
غفاری قره‌باغ، سید احمد؛ واعظی، احمد (1392). «بررسی تأثیر نظریه تطابق عوالم در معرفت‌شناسی صدرا». پژوهش‌نامه حکمت و فلسفه اسلامی. ش43. ص74ـ57.
قاضیان، حسین (1371). «درباره تعریف توسعه». اطلاعات سیاسی‌ـ‌اقتصادی. ش63و64. ص103ـ100.
قائم‌مقامی، سیدعباس (1372). «قرآن، انسان، جهان». کیهان اندیشه. ش51. ص129ـ116.
کلینی، محمد بن یعقوب (1365). الکافی. تهران: دارالکتب الإسلامیه.
لاهیجی، محمد (بی‌تا). مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز. تهران: محمودی.
محمدی آرانی، فاطمه (1382). «تطابق مدارج قرآن و معارج انسان از منظر صدرالمتألهین». خردنامه صدرا. ش32. ص52ـ46.
مطهری، مرتضی (1383). مجموعه آثار. ج2. قم: صدرا.
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (1346). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة. تصحیح و تعلیق سیدجلال‌الدین
آشتیانی. مشهد: دانشگاه مشهد.
—— (1354). المبدأ و المعاد. تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. تهران: انجمن فلسفه ایران.
—— (1363). مفاتیح الغیب. تصحیح محمد خواجوی. تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگی.
—— (1366الف). شرح اصول الکافی. تصحیح محمد خواجوی. تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگی.
—— (1366ب). تفسیر القرآن الکریم. تصحیح و تقدیم محسن بیدارفر. قم: بیدار.
—— (1375). مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین. تصحیح حامد ناجی اصفهانی. تهران: حکمت.
—— (1981م). الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة العقلیة. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مولوی، جلال‌الدین محمد (1375). مثنوی معنوی. تصحیح نیکلسون. تهران: راستین.
نصر، سیدحسین (1382). نیاز به علم مقدس. ترجمه حسن میانداری. قم: طه.
Sekaran, Uma (1992). Research Methods for Business. 2nd edition. New York: Wiley.