Explaining the Perceptual Jounry in Safavid Mosques, from Matter to Meaning based on Mulla Sadra's Views (Case study: Imam Mosque and Sheikh Lotfollah Mosque)

Document Type : Research Article

Authors

1 Ph.D. Student in Architecture, Department of Architecture, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

2 Professor, Department of Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, University of Art, Tehran, Iran

3 Associate Professor, Department of Architecture, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

Abstract

Jounrying in various perceptual hierarchy is one of the most thought-provoking issues in the thought of Shiite philosophers of the Safavid era, including Mulla Sadra, whose manifestation can be seen in mosques as the most characteristic architecture of the Safavid era. Although Mulla Sadra considers perception to be beyond matter, but in the spiritual journey based on the theory of substantial motion, the body of Safavid era mosques can provide the possibility of promote perception. The present study is interdisciplinary and descriptive-analytical. The purpose of this study is to investigate the perception of matter in meaning in Safavid mosques by analyzing the substantial motion of matter in the perceptual hierarchy of Mulla Sadra. The key question of the research is how the journey in the perceptual hierarchy of Safavid mosques promote perception? Conclusion: In this research, considering the spiritual journey in the perceptual levels of Mulla Sadra, for perception in Safavid mosques, it has been defined in four pillars of stillness, motion, connection and unity. After the pillar of stillness, in each pillar for some reason, it is possible to promoting the perception of the audience; In the pillar of motion, through substantial motion; In the connecting pillar, with the help of transparency and the presence of light; And finally in the pillar of unity, through the union of the observer with space. Through these elements, the observer becomes prone to promoting perception, from the sensory level to the imaginary and then to the intellectual.

Keywords

References

اطمینان، لیلا؛ حسینی، سید بهشید؛ پناهی، سیامک (1399). «بررسی تطبیقی حکمت اشراق در معماری مساجد دوره صفویه و معاصر». نشریه مطالعات هنر اسلامی، مؤسسه مطالعات هنر اسلامی، دوره 17، شماره 39، صص56 – 28.
البرزی، فریبا؛ جهدی، نوید؛ فتحی، میلاد؛ یوسفی، امیرحسین (1399). «تحلیل جلوه‌های معناشناختی نور در معماری اصفهان دوره صفوی؛ نمونه‌موردی: مسجدشیخ لطف‌الله». پژوهش‌های معماری‌اسلامی، دانشگاه علم و صنعت، دوره 8، شماره 29، صص 121-143.
امینی، مهدی (1394). «ادراک حسی زیبایی از دیدگاه ملاصدرا و تبیین آن به عنوان معقول ثانی فلسفی». فصلنامه کیمیای هنر، پژوهشکده هنر، دوره 4، شماره 15، صص 83-97.
بلخاری، حسن (1384). تجلی نور و رنگ در هنرهای ایرانی-اسلامی. تهران: انتشارات سوره مهر.
بمانیان، محمدرضا؛ عظیمی، سیده فاطمه (1395). «انعکاس معانی منبعث از جهان بینی اسلامی در طراحی معماری». فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دوره 1، شماره 2، صص 39-48.
بورکهارت، تیتوس (1386). مبانی هنر اسلامی. مترجم امیر نصری. تهران: حقیقت.
تمیمـی، مجید؛ فـرامـرز قراملـکی، احـد (1400).
«چیستی «معرفت نفس» در فلسفه صدرالمتألهین». دوفصلنامه علمی حکمت صدرایی، دوره 9، شماره 2، صص 65-53.
چرخچیان، مریم (1398). «تداعی‌های ذهنی در شناخت شاخصه‌های معماری اسلامی». فصلنامه مطالعات هنر اسلامی، مؤسسه مطالعات هنر اسلامی، دوره 15، شماره 35، صص 98-70.
حسینی‌شاهرودی، سیدمرتضی؛ اسکندری، زهرا (1396). «بررسی تطبیقی فاعلیت ذهن در فرایند ادراک از دیدگاه ملاصدرا و هوسرل». دوفصلنامه حکمت صدرایی، دانشگاه پیام نور، دوره 1، شماره 2، صص 86-75.
دری، على؛ طلیسچی، غلامرضا (1397). «کران­مندی و بیکرانی ساختار فضایی معماری اسلامی ایران در مساجد دوران صفوی (نمونه موردی: مسجد شیخ­لطف­الله و امام اصفهان)». پژوهش­های معماری اسلامی، دوره 6، ش 19، صص 19- 40.
رئیس‌زاده، مهناز (1383). بیهوده سخن: ده مقاله در زیباشناسی و هنر معماری. تهران: نشر مولی.
ساجدی، علی محمد (1389). «معرفت‌النفس از رهگذر پیوند میان عقل و فطرت و دین از دیدگاه صدرالمتألهین». فصلنامه جاویدان‌خرد، شماره 14، صص 5-28.
سلیمانی دره‌باغی، فاطمه (1398). «مقایسه کارکردهای عقل از منظر ملاصدرا با کارکردهای عقل در قرآن». دوفصلنامه حکمت معاصر، دوره 10، شماره 2، صص ۱۵۵- ۱۷۹.
سلیمانی‌شیجانی، زینب؛ خاکپور، مژگان؛ رئیس‌سمیعی، محمدمهدی (1393). «بازنگری اصول و اهداف معماری معاصر ایرانی با استفـاده از نظـرگاه فکـری ملاصدرا». فصلنامه نقش جهان، دوره 4، شماره 1، صص 64-57.
شجاری، مرتضی؛ سلخی خسرقی، صفا؛ آصفی، مازیار (1397). «مراتب ادراک فضای سیال در مسجد جامع تبریز؛ با نگاهی به مفهوم حرکت در آراء ملاصدرا». دوفصلنامه حکمت معاصر، دوره 9، شماره 2، صص ۱۵۷-۱۷۹.
صاحب محمدیان، منصور (1386). «سلسله‌مراتب محرمیت در مساجد ایرانی». نشریه هنرهای ‌زیبا، دانشکده هنرهای‌ زیبا، ش ۲۹، صص ۵۹- ۶۸.
طبسی، محسن؛ فاضل‌نسب، فهیمه (1391). «بازشناسی نقش و تاثیر جریان‌های فکری عصر صفویه در شکل‌گیری ورود مساجد مکتب اصفهان». نشریه هنرهای زیبا، دانشکده هنرهای زیبا، دوره 1، شماره 3، صص 81-90.
ظفرنوایی، خسرو (1396). «بررسی مفهوم عرفانی فضای‌تهی در معماری اسلامی ایرانی». فصلنامه مطالعات هنر اسلامی، دوره 12، شماره 27، صص 74-57.
عزیزی، رامین؛ ابراهیمی، حسن (1397). «رابطه نفس و قوا از دیدگاه ملاصدرا و آقا على زنوزی». پژوهش‌های فلسفی، دانشگاه تبریز، دوره 12، شماره 32، صص 94-109.
عزیزی‌ علویجه، مصطفی؛ رفیعی‌علوی، سیداحسان (1397). «ترسیم الگوی مدیریت سازمانی براساس تعامل نفس». فصلنامه خردنامه صدرا، شماره 91، صص 75-92.
کریمی، محمد؛ میرزاعلی، محمد (1396). «بررسی نقش و کاربرد نور در اماکن ‌عمومی معماری سنتی‌ ایران». فصلنامه پژوهش­های نوین علوم جغرافیایی، معماری­و شهرسازی، دوره 4، ش9، صص17-30.
کریمی، نازنین؛ دادورها، ابوالقاسم (1399). «تحلیل عناصر معماری مسجد امام اصفهان بر پایه نظریه نشانه­شناسی امبرتو اکو». نشریه مطالعات هنر اسلامی، مؤسسه مطالعات هنر اسلامی، دوره 17، شماره 39، صص 352 – 336.
کلانتری، مائده؛ سعدوندی، مهدی (1400). «تشکیک در منشأ شباهت آثار هنرهای اسلامی (بر اساس آراء ملاصدرا)». فصلنامه آرمانشهر، شماره 34، صص ۱۵۶-۱۴۷.
گلستانی، سعید؛ حجت، عیسی؛ سعدوندی، مهدی (1396). «جستاری در مفهوم پیوستگی فضا و روند تحولات آن در مساجد ایران». نشریه هنرهای زیبا، دانشکده هنرهای زیبا، دوره ۲۲، شماره 4، صص ۲۹–۴۴.
مختاری، محمدحسین (1399). «بررسی ادراک حسی از دیدگاه ارسطو و ملاصدرا». فصلنامه خردنامه صدرا، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، دوره 25، شماره 3، صص 40-31.
مرادی‌نسب، حسین؛ بمانیان، محمدرضا؛ اعتصام، ایرج (1397). «بازخوانی اندیشه تشبیهی و تنزیهی در کالبد معماری مساجد مکتب اصفهان (مطالعه موردی: مسجد امام اصفهان)». نشریه هویت شهر، دانشگاه علوم تحقیقات، دوره 12، شماره 35، صص 28 – 19.
ملاصدرا (1981). الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه. جلد 1، 2، 3، 4، 6، 7 و 8. چاپ چهارم. قم: طلیعه‌ نور.
ـــــــــ (1375). مجموعه رسائل فلسفی
صدرالمتألهین. به تصحیح محمد ناجی اصفهانی. چاپ اول. تهران: حکمت.
مؤمنی، ناصر (1390). «ارزیابی رویکرد صدرایی و اشراقی به فرایند دیدن». فصلنامه جاویدان خرد، مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، دوره 8، شماره 18، صص57-82 .
میرهادی، سید مهدی؛ نجفی، محمد (1400). «هستی­شناسی و نقش ادراکی خیال در فلسفه اسلامی (از ابن سینا تا ملاصدرا)». دوفصلنامه حکمت صدرایی، دوره 9، شماره 2، صص۱۲۷-۱۱۷.
نتاج، محمدابراهیم (1393). «نقش خیال در مکاشفات صوری از دیدگاه سهروردی و صدرا». فصلنامه جاویدان خرد، مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، دوره 11، ش 26، صص 183-204 .
نصر، سیدحسین (1375). هنر و معنویت اسلامی. ترجمه رحیم قاسمیان. تهران: انتشارات سوره.
نقره‌کار، عبدالحمید (1392). تعاملی ادراکی انسان با ایده‌‌های فضایی_هندسی در معماری. تهران: انتشارات امیرکبیر.
نوایی، کامبیز؛ حاجی قاسمی، کامبیز (1377). مساجد اصفهان. دفتر دوم. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
ـــــــــ (1390). خشت و خیال. دفتر دوم. تهران: سروش.
Dursun, P. (2009). Architects are Talking about Space. 7th International Space Syntax Symposium. Stockholm: School of Architecture and the Built Environment.
SADRĀ’I WISDOM
Volume 11, Issue 1 - Serial Number 21
February 2023
Pages 163-178

Files

History

  • Receive Date: 08 August 2021
  • Revise Date: 28 March 2022
  • Accept Date: 13 July 2022

Share

How to cite

Statistics