رویکرد فلسفی و اعتقادی ملاصدرا در انسجام‌بخشی به حَشر جسمانی انسان

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه قم

2 عضو هیات علمی دانشگاه قم

چکیده

استفاده از روش توصیفی درون دینی و برقراری رابطۀ تناظر بین مراتب عالم و مراتب نفس بر اساس نظام عقلانی حکمت متعالیه از ویژگی‌های رویکرد فلسفی ملاصدرا در حشر جسمانی انسان است و هم چنین با تکیه بر نحوۀ سلوک انسان در دنیا، چگونگی حشر در عالم برزخ و قیامت را هماهنگ با مضامین وحی به ثمر رسانده است. پژوهش پیش رو کوشیده است تا نگرش شناخت فلسفی ملاصدرا در مسئلۀ حشر جسمانی انسان را با رویکرد کلامی وی بررسی نماید. هدف اساسی در این رهیافت عقلانی بیان انسجام دیدگاه دینی و رویکرد فلسفی ملاصدرا، ارتقا‌بخشی فهم مخاطب از مفاهیم دینی در کیفیت حشر انسان می-باشد؛ وی آموزه‌های دینی معاد جسمانی را بر خلاف سطحی‌نگری‌های متکلمان تبیین کرده و با استفاده از اصل اصالت وجود، حرکت جوهری و اشتدادی نفس، اتحاد عاقل و معقول و به دنبال آن با تشریح ویژگی قوۀ خیال، تجرد و عینیت‌بخشی به صور خیالی انسان، حقیقت اخروی را نتیجه گرفته است و هم چنین در اثبات حشر جسمانی با استفاده از اصول مذکور در تبیین محتوای آموزه‌های دینی نه تنها تعارضی با آموزه‌های دینی پیدا نکرد؛ بلکه مفاهیم شریعت را با توسعه بخشی در مفهوم«جسمانیت»در عالم برزخ و قیامت انسجام فلسفی بخشید. ملاصدرا آیات قرآن را با معیار دستاورد‌های فلسفی خویش نمی‌سنجد؛ بلکه به عکس، با دستیابی به حقایقی از طریق عقل متعالی، شهود عرفانی و بهره‌گیری از وحی و رسالت، دستاوردهای فلسفی خویش را با محّک قرآنی می‌سنجد و بدین وسیله عقل فلسفی را مدافع و مایۀ بصیرت‌زایی در لایه‌های باطنی گزاره‌های وحیانی می‌شمارد.


کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Mulla Sadra’s philosophical and theological approach in integration of human physical resurrection

نویسنده [English]

  • Delbar Shoja Abajloou 1
چکیده [English]

One of the key characteristics of Mulla Sadra's philosophical approach in the integration of human physical resurrection is describing religion from within and establishing a relationship between the levels of the world and those of the soul on the basis of rational system of transcendental wisdom. And also on the basis of human behavior in the world he has scored with his description of how resurrection in the world of grief/purgatory and that of the eternal world will happen according to themes of revelation. The present study aims to study Mulla Sadra's philosophical cognition on the issue of the integration of human physical and spiritual integration on the Resurrection Dayon the basis of his own discourse. The main objective of this rational approach to the expression of the integrity of the religious perspective and the philosophical approach of Mulla Sadra is to promote the audience’s understanding of religious concepts of how this will happen, that is the integration of human physical and spiritual integration on the Resurrection Day. He explained the religious teachings of physical resurrection contrary to the theologians' views. Using the principle of the originality of existence, the immortal movement of the soul, the wise and reasonable union, followed by the explanation of the character of the power of imagination, immateriality and objectification of man's imaginary ends, has led to Truth. Also, in proving physical resurrection, using the principles mentioned in the explanation of the content of religious teachings, he not only found no conflict between this and religious teachings, but also consolidated the concepts of the law with the development of a part in the concept of "physicality" in the world of dementia and resurrection. Mulla Sadra does not measure Quranic verses according to their philosophical achievements rather, by gaining the truth through the transcendent reason, the mystical intuition, and the use of revelation and mission, their philosophical achievements are measured by the Qur'anic test, thereby defending the philosophical intellect and inspiring the inner layers of the  sacred propositions of the revelation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • physical resurrection
  • Mulla Sadra
  • substantial motion
  • Intelligent and intelligible unity
  • and Existentialism
قرآن کریم.##آشتیانی، جلال­الدین (1378). شرح حال و آرای فلسفی ملاصدرا. قم: بوستان کتاب.##ــــــ (1379). شرح بر زاد المسافر ملاصدرا، «معاد جسمانی». تهران: امیر کبیر.##ابن­سینا (1363). المبدأ و المعاد. تصحیح عبدالله نورانی. تهران: دانشگاه تهران.##ــــــ (1364). ترجمۀ رسالة اضحویة در امر معاد. تصحیح، مقدمه و تعلیقات حسین خدیو جم. مترجم نامعلوم. تهران: اطلاعات.##ــــــ (1375). الإشارات و التنبیهات. قم: بلاغت.##اردبیلی، سید عبدالغنی (1381). تقریرات فلسفۀ امام خمینی(ره)؛ اسفار. تهران: موسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.##اکبریان، رضا (1386). حکمت متعالیه و تفکر فلسفی معاصر. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.##ــــــ (1389). «معاد جسمانی از نظر آقاعلی مدرس زنوزی و علّامه طباطبایی». آموزه‌های فلسفۀ اسلامی. شمارۀ9.##ترکاشوند، احسان و اکبر میر­سپاه (1390). «سیری تطبیقی در معنای «برزخ» و «مثال» از دیدگاه فلاسفه، عرفا و متکلمان». معرفت فلسفی. شمارۀ 33 . ص132ـ105.##حسن­زاده آملی، حسن (1365). هزار و یک نکته. ج1و2. تهران: رجاء.##حلی، (علامه) حسن­بن­یوسف (1413ق) الکشف ­المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. قم: شکوری.##دیوانی، امیر (1376) حیات جاودانه؛ پژوهشی در قلمرو معاد­شناسی. قم: معاونت امور اساتید و دروس معارف اسلامی.##سهروردی، شهاب‌الدین (1373) مجموعه مصنفات شیخ اشراق. تصحیح و مقدمۀ هانری کربن. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.##عبودیت، عبدالرسول (1391) درآمدی به نظام حکمت صدرایی. ج3. قم: سمت.##غزالی، ابی­حامد (1421ق) تهافت الفلاسفة. بیروت: دارالکتب العلمیة.##فارابی، ­ابونصر (1376) السیاسة ­المدینة. ترجمه و شرح حسن ملکشاهی. تهران: سروش.##کرد فیروزجایی، یار­علی (1390) «حقیقت نفس و حدوث جسمانی آن نزد فارابی». معرفت فلسفی. شمارة 32. ص26ـ12.##مطهری، مرتضی (1384) شرح منظومه. تهران: صدرا.##ملاصدرا (1361) العرشیه. تصحیح غلامحسین آهنی. تهران: مولی.##ــــــ (1377) المظاهر الهیة. تحقیق سید جلال‌الدین آشتیانی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.##ــــــ (1382) الشواهد­ الربوبیة. تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. قم: بوستان کتاب.##ــــــ (1366) تفسیر القرآن الکریم. تصحیح­ محمد خواجوی. قم: بیدار.##ــــــ (1373) تفسیر القرآن الکریم (سورۀ یس). با تعلیقات حکیم مولی علی نوری. تصحیح محمد خواخوی. قم: بیدار.##ــــــ (1413ق) اسرار الآیات. تقدیم و تصحیح محمد خواجوی. بیروت: دارالصفوة.##ــــــ (1420ق) المبدأ و المعاد. بیروت: دار الهادی.##ــــــ (1430ق) الأسفار ­الأربعة. قم: طلیعۀ نور.##