نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

• محمدرضا ارشادی‌نیا

دانشگاه حکیم سبزواری / عضو هیت علمی

چکیده

تأویل در حوزة معرفت‌شناسی دینی، کلامی، فلسفی و عرفانی از واژه‌های پرکاربرد و پرتأثیر است. حکمای متعالی و عرفای محقق قلمرو تأویل را به حوزة هستی‌شناسی نیز مرتبط دانسته و سرچشمة تأویل در حوزة الفاظ و مفاهیم را در این مبدأ مستقر دیده‌اند. بیان ربط این دو حوزه از اهداف مهم حکمای متعالی در تفسیر متون دینی است که پیشاپیش سبب زدودن شبهات نیز می‌شود. برجسته‌سازی مقصود و همگرایی این دانایان در منظور از تأویل شایسته و بیان زیرنهاد آن، همسان‌‌بودن کتاب تدوین و کتاب تکوین در نیاز به کاربرد تأویل برای راهیابی به حقیقت موجودات و تأثیر منحصربه‌فرد نگاه یگانه‌انگار به هستی و فراسو قراردادن آموزه‌های دینی، همانند ظاهر و باطن، از اهم مقاصدی است که در این نوشتار برای شفاف‌سازی فرایند تأویل دنبال می‌‌شود. ‌همچنین، بی‌اساس‌بودن ادعای ظاهرگرایان در نفی مطلق تأویل و اتهام تأویل‌گرایی گزافه‌محور علیه رقیبان خود رهاورد ارزشمند این تبیین است. تاریخ ممتد ظاهرگرایی گواه حملات پرتعصب‌ و مجادلات اشباع از تصلب در برابر اعمال قواعد عقلی و شهودی در فهم مقاصد ژرف ظواهر متون دینی است. دامنة شبهه‌های ظاهرگرایان از منع مطلق تأویل تا تحریف مفهوم و مصداق آن گسترده‌ است، اما ساختار ادبیات متون دینی آن‌ها را به گذر از ظاهر و ارادة معنای غیرلغوی و دستور زبانی و کاربرد تأویل ناگزیر کرده ‌است. بیش از همه، حکمت متعالیه آماج اتهامات بی‌اساس این گروه است و ایجاب می‌کند با نگاهی همه‌جانبه در قلمرو لفظ و معنا، و در ساحت کتاب تدوین و تکوین، سیر کاربرد تأویل در سنت و سیرة‌ حکمت متعالیه در مواجهه با متون دینی بررسی شود. در این پردازش طرح بدیع حکمت متعالیه یعنی جمع بین بقای الفاظ بر معنای ظاهری و گذر به باطن معنا، در مواجهه با متون دینی محسوس، و کارامدی این روش برای دست‌یابی به ژرفای آموزه‌های خردپرور دینی ملموس است.

کلیدواژه‌ها

• تأویل
• تفسیر به رأی
• ظاهرگرایی
• باطن‌گرایی
• حکمت متعالیه

موضوعات

• فلسفه ملاصدرا

عنوان مقاله [English]

Norm-based Tawil in Transcendent Philosophy

چکیده [English]

"Tawil" (hermeneutic) is a very common and influential keyword in theological, philosophical, mystical, and religious epistemological literature. Transcendent philosophers and mystics believe that "Tawil" is also related to ontology and that the roots of the esoteric meanings of terms and concepts are laid in this field. Exposing the relation between these two fields is one of the most important goals of transcendent philosophers which also removes doubts beforehand. Magnifying the intention of these scholars by appropriate "Tawil " and its foundations, the necessity of using the esoteric meaning to unearth facts of the book of "TADWIN" and the book of "TAKWIN" (existence), unique effect of monistic attitude about the universe, and prioritizing religious thoughts, like esoteric and exoteric meaning, are the main goals of this article in clarifying the process of "Tawil ". Another result of this article is to prove that the claims of exoterisits in the denial of "Tawil" and the accusation of extremist esotericism against their rivals is a fallacy. Exoterists have faced the application of intellectual and intuitive rules to get the profound meaning of religious literature with fanatical disputes and attacks. In this regard, the Transcendent Philosophers are targets of accusation. Therefore, it requires to address the process of using "Tawil" to explain the religious literature with a comprehensive consideration of terms and concepts, and of the book of "TADWIN" and the book of "TAKWIN". In this article, I shall demonstrate the novelty of innovative approaches of Transcendent Philosophy, a way to obtain esoteric meaning while the exoteric meaning is kept unchanged, in facing to religious literature, and the fruitfulness of these approaches for reaching profound meanings of enlightening religious doctrines.

کلیدواژه‌ها [English]

• Mulla Sadra
• transcendent philosophy
• Interpretation by Personal Opinion
• "Tawill"
• Exotericism
• Esotericism