نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد فلسفه دین از دانشگاه شهید مطهری

2 استاد دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

ملاصدرا نظریة وحدت شخصی وجود را به‌عنوان راه حل نهایی خود در مسئلة ربط کثیر به واحد معرفی می‌کند. در این دیدگاه، تنها وجود حقیقی وجود حق تعالی است و باقی، ظهورات و نمودهای حق تعالی به‌شمار می‌آیند. اینجاست که اصل علیت از بین رفته و اصل تشّأن جای آن را می‌گیرد. در این دیدگاه علت و معلول به وجود و ظهور تبدیل می‌شود و همة کثرات به‌عنوان نمود و ظهور وجود محض شناخته می‌شوند. این مقاله درصدد است نشان دهد که این نظریه علاوه بر نفی علیت و کثرت، به‌عنوان دو اصل وجودشناختی در تفکر فلسفی، با برخی مشکلات فلسفی و کلامی دیگر نیز مواجه شده است؛ از جملة اعتقاد به خلق مدام و نفی علیت اعدادی و انکار علم و پذیرش جبر فاتالیستی. در نهایت می‌توان نتیجه گرفت که جایگاه این بحث به‌دلیل غیر عقلانی بودن آن در فلسفه نیست و لذا نمی‌‌توان آن را به‌عنوان راه حل عقلانی و فلسفی برای حل مسئله ربط کثیر به واحد لحاظ کرد. البته این در حالی است که ملاصدرا در ابتدای اسفار و شواهد بیان می‌کند که هنر من برهانی نمودن شهودات عرفانی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Critique of Mulla Sadra’s Version of “Individual Unity of Existence”

نویسندگان [English]

  • maryam aghamohammadreza 1
  • Seyyed Mostafa Mohaghegh Damad 2

چکیده [English]

Mulla Sadra Presents "Individual unity of existence" theory as his final vision in discussion of the associating of the diversity to the Unite. In this view, the only actual existence is God and others are his manifestations. Here is where the "Cause and effect principle" violates and "dignity principle" supplants it. Cause and effect converts to existence and manifestation and all diversity are considered as manifestations and appearances of existence. In this paper, by studying negation of causality and diversity, which are essential for "Individual unity of existence", he confronts with certain philosophical and theological problems, including believing in continual creation, negation of preparatory causality, denial of science and accepting fatalistic determinism.  Finally, we concluded that above mentioned view isn’t reasonable and has no position in philosophy and therefore it is not a rational means to solve the problem of the associating of the diversity to the Unite; although Mulla Sadra claims at the beginning of asfar and shavahed al- roboubiyah that his industry is demonstrating mythical intuitions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mulla Sadra
  • existential dependence
  • existential unity
  • pure existence
  • manifestation
  • causality
  • diversity
 قرآن کریم.
نهج‌البلاغه.
آشتیانی، سیدجلال‌الدین (1361). هستی از نظر فلسفه و عرفان. تهران: نهضت زنان مسلمان.
ــــــــــ (1370). شرح مقدمه قیصری. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
آشتیانی، مهدی (1330). اساسالتوحید. با مقدمه‌ و تعلیقات سیدجلال‌الدین آشتیانی. تهران: مولی.
ابن‌ترکه، علی (1372). تمهید القواعد. تهران: الزهرا.
ابن عربی، محی‌الدین (1370). فصوص الحکم. با تعلیقات ابوالعلاء عفیفی. تهران: الزهرا.
ــــــــــ (بی‌تا). الفتوحات المکیة‌. ج4. بیروت: دار صادر.
ابن‌میمون، موسی (1972م). دلالة‌الحائرین. تحقیق‌ حسین‌ آتای. اسلامبول: مطبعة‌ جامعة‌ آنقره.
ارسطو (1378). مابعدالطبیعه. ترجمۀ محمدحسن لطفی. تهران: طرح نو.
ایجی، عضدالدین (1370). المواقف. به‌همراه شرح سید شریف جرجانی. الجزء الثانی. قم: شریف رضی.
جوادی آملی، عبدالله (1372الف). تحریر تمهید القواعد. تهران: الزهرا.
ــــــــــ (1372ب). شریعت در آیینه معرفت. تهران: رجا.
ــــــــــ (1375). رحیق مختوم. قم: اسرا.
حلی، حسن (1402ق). کلمات المحققین. قم: مکتبة المفید.
خمینی، روح‌الله (1370). شرح دعای سحر. تهران: اطلاعات.
رازی، فخرالدین (1404ق). محصل افکار المتقدمین و المتأخرین. بیروت: دارالکتاب العربی.
رفیعی قزوینی، میرزا ابوالحسن (1367). مجموعه رسائل و مقالات فلسفی. تصحیح و مقدمۀ غلامحسین رضانژاد، تهران: الزهرا.
زکوی، علی اصغر (1384). بسیط الحقیقة از دیدگاه ملاصدرا و منادشناسی لایب‌نیتز. قم: بوستان کتاب.
زنوزی، عبدالله (1381). لمعات الهیه. مقدمه و تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. تهران: مؤسسۀ حکمت و فلسفه ایران.
ژیلسون، اتین (1402ق). نقد تفکر فلسفی غرب. ترجمۀ احمد احمدی. تهران: حکمت.
سبزواری، هادی (1380). شرح منظومه. ج5. تصحیح و تعلیق حسن حسن‌زاده آملی. تحقیق مسعود طالبی. تهران: نشر ناب.
شریف، میر محمد (1362). تاریخ فلسفه در جهان اسلام. ترجمه نصرالله پورجوادی. ج1. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
طباطبایی، سید محمدحسین (1405ق). نهایة الحکمة. ج1. همراه با تعلیقات محمدتقی مصباح یزدی. تهران: الزهرا.
ــــــــــ (1410ق). توحید علمی و عینی در مکاتیب حکمی و عرفانی میان سید احمد کربلایی و شیخ محمدحسین اصفهانی(کمپانی). به ضمیمۀ محاکمات و تذییلات علامه طباطبایی بر سه مکتوب اول سید و شیخ و تذییلات سید محمدحسین طهرانی بر چهار مکتوب آخر سید و شیخ. تهران: حکمت.
ــــــــــ (1981م) تعلیقه بر اسفار. در ملاصدرا. الحکمة‌ المتعالیة‌ فی الأسفار العقلیة‌ الأربعة‌. ج6. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
غزالی، ابوحامد محمد (1958م). تهافت الفلاسفه. تحقیق سلیمان دنیا. قاهره: دار المعارف مصر.
فروغی، محمدعلی (1366). سیر حکمت در اروپا. تهران: زوار.
قمشه‌ای، آقامحمدرضا (1355). تعلیقه‌ بر تمهید القواعد ابنترکه. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
 کاپلستون، فردریک (1380). تاریخ فلسفه. ج1. ترجمه سید جلال الدین مجتبوی. تهران: علمی و فرهنگی.
مدرس طهرانی، علی (1375). بدایع الحکمة. تهران: علمی و فرهنگی.
مصلح، جواد (1353) فلسفه عالی و حکمت صدرالمتألهین. ج1. تهران: دانشگاه تهران.
ملاصدرا، صدرالدین محمد شیرازی(1382). الشواهد الربوبیة فی ‌المناهج‌ السلوکیة. تصحیح، تحقیق و مقدمه سیدمصطفی محقق‌داماد. تهران: بنیاد حکمت اسلامی‌صدرا.
ــــــــــ (1383). الحکمة‌ المتعالیة‌ فی الأسفار العقلیة‌ الأربعة. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ــــــــــ (بی‌تا). المظاهر الالهیة فی اسرار العلوم الکمالیة. مشهد: چاپخانه خراسان.
مطهری، مرتضی (1366). شرح مبسوط منظومه. تهران: حکمت.
ــــــــــ (1378). شرح منظومه. تهران: صدرا.
ــــــــــ (1381). مجموعه آثار. ج6. تهران: صدرا.
نوری، علی (1398ق). رسائل فلسفی بسیط الحقیقه کل الاشیاء و وحدت وجود. تهران: انجمن حکمت و فلسفة ایران.
ــــــــــ  (1981م). تعلیقه بر الحکمة‌ المتعالیة‌ فی الأسفار العقلیة‌ الأربعة. بیروت: دار احیاء التراث العربی.