نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

• حسن رهبر ¹
• علیرضا حسن پور ²

¹ دانش‌آموختۀ دکتری فلسفه و کلام اسلامی از دانشگاه ایلام

² استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه ایلام

چکیده

تجربۀ زیسته و علم حضوری دو مفهوم بنیادی در نظام‌های فکری دیلتای و ملاصدرا هستند. این دو متفکر با تأکید بر بی­واسطگی و خطاناپذیری علم حضوری و تجربۀ زیسته، سعی کرده‌اند کل بنای معرفت بشر را بر این دو مبتنی کنند. به‌علاوه، هم دیلتای و هم ملاصدرا، ادراک و فهمی را که بدین شیوه حاصل می­شود، نه پذیرش صرفِ واقعیات بیرونی یا عملی منفعلانه، بلکه عملی فعالانه قلمداد می‌کنند. نکتۀ دیگر این است که دیلتای قلمرو تجربۀ زیسته و فهم حاصل از آن را هم حالات درونی مدرِک و هم حالات درونی دیگران، به‌علاوۀ ظهورات و بروزات این حالات می­داند، در حالی که علم حضوری نزد ملاصدرا گسترۀ محدودتری دارد و فقط نفس و قوا و حالات آن را در بر می­گیرد. اما مشکلی که هم تجربۀ زیسته و هم علم حضوری با آن مواجهند، شخصی بودن و در نتیجه نسبی بودن آنهاست. دیلتای می­کوشد تا با توسلبه فرض اثبات نشدۀ «اشتراک انسان­ها در آگاهی» بر این مشکل غلبه کند، در حالی که ملاصدرا سعی می­کند با توسل به تقسیم کار میان علم حصولی و حضوری از یک سو، و آفرینش انسان بر سرشت واحد و در نتیجه داشتن ابزار معرفتی یکسان، بر این مسئله فائق آید.

کلیدواژه‌ها

• علم حضوری
• تجربۀ زیسته
• ادراک بی‌واسطه
• نسبیت
• دیلتای
• ملاصدرا

موضوعات

• فلسفه ملاصدرا

عنوان مقاله [English]

The Lived Experience and Knowledge by Presence: Two Approaches in Epistemological System of Dilthey and Mulla Sadra

نویسندگان [English]

• Hassan Rahbar ¹
• alireza hassanpoor ²

¹ Graduated of PhD in Islamic Philosophy and Theology, University of Ilam

² Assistant Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, University of Ilam

چکیده [English]

The lived experience, or Erlebnis, and "knowledge by presence" are two key concepts in the philosophies of Dilthey and Mulla Sadra. Insisting on immediatedness and infallibility of lived experience and knowledge by presence, both philosophers have try to ground the whole of human knowledge in the two way of cognition. Moreover, they do treat the understanding achieved in this manner, not much mere reception of external facts and passive act, but as an active act. The other point is that Dilthey believes that the scope of lived experience and the understanding derived from it, includes not just internal states of percipient but also internal states of the other people and manifestations of these states. However, knowledge by presence, for Mulla Sadra, has a more narrow extent; namely, it comprises only the soul and its faculties and states. Nevertheless, the problem that lived experience and knowledge by presence faced is subjectivity and relativity. Dilthey endeavor to overcome this difficulty through appeal to the unproven supposition of human congeniality in consciousness; while Mulla Sadra tries to cope with the problem in like manner, but basing on the principle of the unity of being.

کلیدواژه‌ها [English]

• knowledge by presence
• Lived Experience
• immediate perception
• subjectivity
• Dilthey
• Mulla Sadra