نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

ملاصدرا با ارائۀ نظریۀ جسمانیة الحدوث و روحانیة البقاء بودن نفس، تحولی شگرف در مباحث نفس پدید آورد. بر اساس این نظریه، مبدأ تکون نفس مادۀ جسمانی است که بر اثر حرکت جوهری به موجودی غیرمادی تبدیل می‌شود. اما این نظریۀ ملاصدرا با چالش بزرگی روبه‌رو است و آن مسئلۀ خلقت ارواح قبل از پیدایش ابدان است، ‌که ظاهر برخی از روایات آن را تأیید می‌کند. ملاصدرا با استناد به دلایل عقلی، تقدم نفوس بر ابدان را به‌صورت متکثر مردود دانسته و روایاتی را که دلالت بر خلقت ارواح پیش از ابدان دارد را تأویل می‌کند، در صورتی که نیاز به تأویل روایات نیست. در این مقاله تلاش شده با استفاده از روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی، به تبیین مفهوم روح و نفس و تفاوت‌های میان آن‌دو در قرآن و روایات پرداخته شود و به این نتیجه می‌رسد که روح امری مجرد و مربوط به عالم امر است که می‌تواند قبل از پیدایش بدن موجود باشد، در صورتی که نفس نمود روح در عالم خلق بوده و با پیدایش بدن پدید می‌آید. بدین ترتیب تعارض بین نظریۀ ملاصدرا مبنی بر جسمانیة الحدوث بودن نفس و روایاتی که وجود ارواح را قبل از پیدایش ابدان می‌داند حل می‌شود، بدون آنکه نیازی به تأویل روایات باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analytic Study about Conflict between Bodily Origination of the Soul and the Creation of Spirits before Bodies Based on the Qur'an and Hadiths

نویسنده [English]

  • Mohammad Saleh Tayebnia

Assistant Professor, University of Isfahan, Isfahan, Iran.

چکیده [English]

Mulla Sadra’s theory regarding “soul” consists in the bodily origination and spiritual surviving, led to fundamental changings in debates on the soul. According to that, the root of the soul origination is mater, which transforms to immaterial being through substantial movement. The problem of the origination of sprits before origination of bodies, which is corresponding to the appearance of certain verses, is a huge challenge confronting this theory. Mulla sadra’s view deals with this challenge by interpreting some verses and hadiths which believe in the pre-existence of souls before the bodies, as well as by rational reasons which deny the priority of sprit to the body. This paper by descriptive-analytical method attempts to present the concept of “soul” and “sprit” in the Quran and in the Hadiths, and to state that soul is an abstract entity related to the domain of commandment. Therefore, it can have existence before the creation of body. Whereas, “soul” is a representation of “sprit” in the material world. Accordingly, the controversy between the theory of bodily origination and spiritual surviving and certain hadiths and verses that claim the existence of the sprit before becoming, is solved.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sprit
  • soul
  • Bodily Origination of Soul
  • World of Command
  • World of Creation
  • Mulla Sadra
قرآن کریم.
ابن سینا، حسین ابن عبدالله (1375). الاشارات و التنبیهات. قم: بلاغت.
ارسطو (1389). دربارۀ نفس. ترجمۀ علیمراد داوودی. تهران: حکمت.
حرانی، ابن شعبه ابومحمد (1404ق). تحف العقول عن آل الرسول (ص). قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
حسن‌زاده آملی، حسن (1380). عیون مسائل نفس و شرح آن (سرح العیون فی شرح العیون). ترجمۀ ابراهیم احمدیان و سید مصطفی بابایی. قم: قیام.
راغب اصفهانی، ابوالقاسم الحسین بن محمد (بی‌تا). المفردات فی غریب القرآن. بیروت: دار المعرفه.
سبزواری، ملاهادی (1360). مجموعه رسائل. تعلیق، تصحیح و مقدمۀ سید جلال‌الدین آشتیانی. تهران: انجمن حکمت و فلسفه.
طباطبایی، سید محمدحسین (1397). المیزان فی تفسیر القرآن. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
کلینی، محمد بن یعقوب (1365). الکافی. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
مجلسی، محمدباقر (1404ق). بحار الانوار. بیروت: مؤسسة الوفاء.
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (1360). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة. مشهد: مرکز نشر دانشگاهی.
ـــــ. (1410ق). الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة. بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
هاشمیان، سیداحمد (1377). علم النفس از دیدگاه دانشمندان اسلامی. تهران: دانشگاه پیام نور.