نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموختۀ کارشناسی ارشد فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران (نویسندۀ مسئول).

2 استادیار دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران.

چکیده

مسئلۀ محرک تاریخ از جمله مباحث چندوجهی فلسفۀ تاریخ است که با مباحث دیگر آن درمی‌آمیزد. این مسئله در دیدگاه علامه طباطبایی با شناخت ادوار تاریخ گره خورده است. تاریخ مورد اشارۀ علامه، تاریخ انسان و ملت‌ها است که در منظومۀ فکری وی به سه دورۀ بساطت و سادگی، وحدت ملت‌ها و حس و ماده تقسیم می‌شود. فطرت به‌مثابه محرک تاریخ در هر سه دوره نقش ایفا می‌کند. در دو دورۀ اول، فطرت خود را در قالب خاصیت استخدام‌گری نشان داد و با توجه به مجموع ویژگی‌های این دو دوره، اصل استخدام برای حرکت جامعۀ بشری کافی بود. البته استخدام مانند دیگر اصول عقل عملی و دیگر گرایش‌های فطری، در معرض انحراف و اشتباه بود که با پیشرفته‌تر و پیچیده‌تر شدن جوامع خود را نشان داد. بنابراین در دورۀ سوم حیات تاریخی بشر، لازم بود عامل دیگری نیز به کمک آن بیاید تا مسیر رو به کمال انسانیت متوقف نشود. این عامل وحی و دین است. وحی و دین هم باید مطابق با فطرت می‌بود وگرنه نمی‌توانست نقشی در حرکت تاریخ داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Performance of Primordial Nature as the Stimulus for History in Allameh Tabatabaei’s Philosophy of HistoryPhilosophy

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hadi Ashoori 1
  • Seyed Mohammad Kazem Alavi 2

1 MA in Islamic Philosophy and Wisdom, Islamic Azad University, Sabzevar, Iran.

2 Assistant Professor, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran.

چکیده [English]

The current study is seeking to investigate primordial nature (fitrah) as a stimulus for history in philosophy of history from the view point of Allameh Tabatabaei. Obviously, understanding this issue depends on knowledge of eras of history from his point of view. The hinted history by Allameh, is the history of nations and people; and in his system of thinking it is divided into 3 eras of "simplicity", "unity of nations", and “sense and material”. Primordial nature in the first era showed itself in the form of the feature of employing and regarding the total features of these two eras, the principle of employment was enough for the movement of society. Certainly, employment like other practical principles and other tendencies of primordial nature was apt to error. This issue emerged well by more progress and complexity in societies. So, in the third era, there was a need for another factor to avoid obstacles in the way of perfection. This factor is revelation and religion. They must also accord with primordial nature; otherwise, they could not have a role in the movement of history. Such primordial nature has had a role in all three eras of history.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Allameh Tabatabaei
  • Stimulus for History
  • Primordial Nature
  • employment
  • History Eras
جوادی آملی، عبدالله (1384). وحی و نبوت در قرآن. قم: اسراء.
ـــــ. (1385). سرچشمۀ ‌اندیشه. ج 2. قم: اسراء.
ـــــ. (1386). فطرت در قرآن. قم: اسراء.
ـــــ. (1389). تفسیر تسنیم. ج 10. قم: اسراء.
داوری اردکانی، رضا (1389). ما و تاریخ فلسفۀ اسلامی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و ‌اندیشۀ اسلامی.
سروش، عبدالکریم (1385). از شریعتی. تهران: صراط.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1371). مجموعه مقالات و پرسش‌ها. به‌کوشش سید هادی خسروشاهی. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
ـــــ. (1374). المیزان فی التفسیر القرآن. ج 1، 2، 4، 5، 9، 10 و 18. قم: انتشارات اسلامی.
ـــــ. (1385). نهایة الحکمة. ج2. ترجمه و شرح علی شیروانی. قم: بوستان کتاب.
ـــــ. (1389الف). اصول فلسفه و روش رئالیسم. ج2 و 4. مقدمه و شرح مرتضی مطهری. تهران: صدرا.
ـــــ. (1389ب). تعالیم اسلام. به کوشش سید هادی خسروشاهی. تهران: بوستان کتاب.
مصباح یزدی، محمدتقی (1370). آموزش فلسفه. ج2. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
مطهری، مرتضی (1382). فلسفۀ تاریخ. ج3. تهران: صدرا.
ـــــ. (1390). فطرت. تهران: صدرا.
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (1354). المبدأ و المعاد. تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. تهران: انجمن حکمت و فلسفۀ ایران.
ـــــ. (1385). الشواهد الربوبیه. تهران: سروش.