نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 مدیر گروه فلسفه اسلامی دانشگاه بین الملل امام خمینی(ره) قزوین

2 معاون آموزشی و پژوهشی دانشکده علوم اسلامی دانشگاه بین الملل امام خمینی(ره) قزوین

3 دانشجوی دکتری فلسفه اسلامی دانشگاه زنجان

چکیده

نظریة نجات صدرالدین شیرازی را می‌توان بدیلی در کنار نظریات سه‌گانة نجات، یعنی انحصارگرایی، شمول‌گرایی و کثرت‌گرایی به شمار آورد. ملاصدرا به نجات همة افراد بشر حتی کسانی که به تعبیر قرآن در دوزخ جاودانه خواهند بود معتقد است. او این نظریه را با تکیه بر اصول حکمت متعالیه، مانند اصالت وجود و تشکیک آن و مساوقت وجود و خیر، ارائه کرده است. این نظریه با شباهت زیاد در آثار ابن‌عربی مشاهده می‌شود و خود ملاصدرا نیز در موارد متعدد دیدگاه خود را در این زمینه برگرفته از اندیشه‌های وی می‌داند. با مراجعه به آثار ابن‌عربی نیز می‌توان شباهت دیدگاه او و ملاصدرا را دریافت؛ هر چند گاهی اختلافاتی میان این دو اندیشمند مشاهده می‌شود. در این مقاله، پس از تبیین دیدگاه ملاصدرا دربارة نجات اخروی که شمول‌گرایی فراگیر نامیده شده، با مراجعه به آثار ملاصدرا و ابن‌عربی، نحوة تأثیرپذیری ملاصدرا از ابن‌عربی نشان داده شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The influence of Ibn Arabi’s thoughts on Mulla Sadra’s theory of universal salvation

نویسندگان [English]

  • mohammad sadegh zahedi 1
  • mohammad javad shams 2
  • ali sedaghat 3

چکیده [English]

We can consider Sadra’s salvation theory as an alternative to the three other theories on otherworld salvation, i.e. exclusivism, inclusivism and pluralism . Based on the principles of Al-Hikmat Al-Mota''alie ( such as the principality of existence, its analogical gradation and its perfect identity to the Good ), Sadra believes that, in the end, all people will release from torture, even ones who, according to Quran, are the eternal inhabitant of the hell . Although there may be some differences between Sadra and Ibn Arabi on salvation, in many cases, Sadra’s theory is almost similar to what can be find in Inb Arabi’s works; and Sadra himself confirms that . After explaining Sadra’s theory on otherworld salvation, which we called it universal inclusivism, we, by referring to the works of Ibn Arabi and Mulla Sadra, shall clarify how the former has influenced the latter in the subject in hand.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mulla Sadra
  • Ibn-e-Arabi
  • salvation
  • universal inclusivism
  • immortality
  • pluralism
آشتیانی، سید جلال‌الدین (1379). شرح بر زاد المسافر ملاصدرا. تهران: انجمن حکمت و فلسفة ایران.
ابن‌ترکه، صائن‌الدین علی بن محمد (1378). شرح فصوص الحکم. قم: بیدار.
ابن‌عربی، محیی‌الدین (بی‌تا). الفتوحات المکیه. بیروت: دارالصادر. چاپ اول. 4 جلدی.
ـــــــــ (1385). فصوص الحکم. تصحیح جلیل مسگرنژاد. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
ـــــــــ (2007م). کتاب التراجم (رسائل ابن‌عربی). بیروت: دارالکتب العلمیه.
پترسون، مایکل و دیگران (1388). عقل و اعتقاد دینی (درآمدی بر فلسفة دین). ترجمة احمد نراقی و ابراهیم سلطانی. تهران: انتشارات طرح نو.
تفتازانی، مسعود بن عمر (1409). شرح المقاصد. تحقیق عبدالرحمان عمیره. بیروت: عالم الکتب.
جرجانی، سید شریف علی بن محمد (1412). شرح المواقف. شریف رضی. قم: چاپ تصویری از چاپ مصر 1325 قمری.
جندی، مؤید‌الدین (بی‌تا). شرح فصوص الحکم. بی‌جا: بی‌نا.
خوارزمی، تاج‌الدین حسین بن حسن (1368). شرح فصوص الحکم. تهران: انتشارات مولی.
صدرالمتألهین (بی‌تا). ایقاظ ‌النائمین. تصحیح محسن مؤیدی. تهران: انجمن حکمت و فلسفة ایران.
ـــــــــ (1354). المبدأ و المعاد. تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. تهران: انجمن حکمت و فلسفة ایران.
ـــــــــ (1360الف). اسرار الآیات. تصحیح محمد خواجوی. تهران: انجمن حکمت و فلسفة ایران.
 ـــــــــ (1360ب). الشواهد الربوبیة. تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
ـــــــــ (1363). مفاتیح الغیب. تصحیح محمد خواجوی. تهران: مؤسسة تحقیقات فرهنگی.
ـــــــــ (1366). تفسیر قرآن کریم. ج 1-7. قم: انتشارات بیدار.
ـــــــــ (1367). شرح اصول کافی. ج 2. ترجمة محمد خواجوی. تهران: مؤسسة تحقیقات فرهنگی.
ـــــــــ (1375). مجموعة رسائل فلسفی. تصحیح حامد ناجی اصفهانی. تهران: حکمت.
ـــــــــ (1385الف). شرح اصول کافی. تصحیح محمود فاضل یزدی. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ـــــــــ (1385ب). الشواهد الربوبیة. ترجمة جواد مصلح. تهران: سروش.
ـــــــــ (1389). تفسیر قرآن. تصحیح محسن بیدارفر. تهران: بنیاد حکمت صدرا.
ـــــــــ (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة. ج 1-9. الطبعة الثالثة. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
علامه حلی، حسن بن یوسف (1404). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. تحقیق حسن حسن‌زاده آملی. قم: جامعة مدرسین.
قیصری، محمد بن داوود (1375). شرح فصوص الحکم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
کاشانی، عبدالرزاق (1370). شرح فصوص الحکم. قم: بیدار.
مطهری، مرتضی (1366). شرح مبسوط منظومه. تهران: حکمت.
نیک‌زاد، عباس (1384). «جستاری در باب خلود در عذاب». فصلنامة رواق اندیشه. ش 41. اردیبهشت.